به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: با فرا رسیدن ایام شهادت حضرت زهرا(س) در بسیاری از منابر و تکایا علاوه بر ذکر مصیبت حضرت(س)، سخنرانی هایی متعددی می شود که اگر نگوییم عموما اما بخش قابل توجهی از آنها بر ابعاد مظلومیت ایشان تاکید دارد، در حالی که صدیقه طاهره(س) در طول زندگی هجده ساله خود نقش مهمی را در ساخت تمدن اسلامی ایفا کردند. از سوی دیگر سبک زندگی و سیره آن حضرت(س) می تواند الگوی موثری برای امت اسلام باشد به ویژه شیعیان که رهرو اهل بیت عصمت و طهارت هستند.
بر آن شدیم در ایام سوگواری فاطمه زهرا(س) ابعاد مختلفی از زندگی دخت پیامبر(ص) را در گفت وگو با حجت الاسلام «حمیدرضا شاکرین»، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به بحث بگذاریم که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
با توجه به اینکه در ایام شهادت حضرت فاطمه(س) قرار گرفته‌ایم، مهمترین رویکرد آن حضرت(س) از لحاظ تمدنی در طول زندگی شان چه بود؟
قبل از پاسخ مقدمه ای را بیان می کنم، اساسا از منظر تمدنی شرایط و ظروفی که سبب می شود تاثیرگذاری اتفاق بیفتد. اثرگذاری حضرت صدیقه طاهره(س) در زمان حیات پیامبر(ص) جلوه و نمود چندان بارزی نمی تواند داشته باشد، آنچه که هست نقش حضرت(س) در کنار پیامبر(ص) و همراهی با رسول خدا(ص) بود که بسیار موثر واقع شد و هر اندازه که رسول گرامی اسلام(ص) در تاثیرگذاری تمدنی به عنوان بنیان‌گذار یک تمدن نوین در جهان تاثیرگذار بودند، طبیعتا همراهی های امیرالمومنین علی(ع) و حضرت صدیقه طاهره(س) نیز به عنوان یکی از یاران و همراهان پیامبر(ص) موثر بود، طبیعتا در این حوزه نمی شود مستقل نقش حضرت زهرا(س) را در مساله تمدن سازی ارزیابی کرد اما نکته اساسی بعد از پیامبر اکرم(ص)است که مقداری مستقل تر بود.
اگر بخواهیم در این دوره یعنی بعد از رحلت رسول خدا(ص) مساله را بررسی کنیم با وجودی که فرصت گسترده ای هم نبوده است، باید به چند نکته توجه ویژه داشته باشیم. نخست آنکه فاطمه زهرا(س) با درکی که از شرایط تاریخی دارد به گونه ای عمل می کند که بتواند مسیر جامعه اسلامی را که به سمت یک وارونگی پیش می رود، تغییر دهد، تا در آن پیچ حساس تاریخی جامعه را به آنچه که پیامبر(ص) پایه گذاری کرد و ریشه اصلی اش هم در ولایت تعریف می شد برگرداند. در واقع اگر به معنای دقیق اسلامی و نه صرفا معنای تاریخی، مساله را تفسیر کنیم فرهنگ و آموزه های اجتماعی و الگوی سیاسی است که پیامبر اسلام(ص) ارایه کرد همان ولایت و پیشوایی حضرت امیر(ع) بود. بنابراین دخت نبی مکرم اسلام(ص)، تمام تلاشش این بود که تمدن اسلامی را متوجه این مساله کرده و جامعه را نسبت به این مهم بیدار کند.
در نتیجه از این بُعد تاثیرگذاری تمدنی حضرت زهرا(س) قابل توجه و حایز اهمیت است، از سوی دیگر حضرت زهرا(س) در همین فرصت کوتاه مجموعه معارف تمدن ساز مهمی را به یادگار می گذارد و اگر خطبه های دختر نبی مکرم اسلام را مورد توجه قرار دهیم، خواهیم دید که همه آنچه که یک تمدن الهی به ویژه از نظر جهان بینی به آن نیاز دارد در خطبه های ایشان قابل ملاحظه است. اما به طور کلی مهمترین تاثیر تمدنی آن حضرت(س)، امر ولایتپذیری است.
در روایات متعددی در مورد مقام شامخ حضرت زهرا(س) سخن به میان آمده، از جمله در مورد جایگاه حضرت(س) در روز جزا و شفاعت از مومنان موارد مختلفی ذکر شده است. در این مورد توضیح بفرمایید.
شیخ صدوق در کتاب «امالی» از رسول خدا(ص) روایت کرده است : درروز قیامت از خداوند رئوف ندا مى رسد: اى حبيبه و فرزند رسول من از من بخواه تا عطا نمايم، شفاعت كن تا من بپذيرم، به عزت و جلال خودم كه امروز ظلم و ستم هيچ ستمگرى از نظر من محو نخواهد شد.
در همين زمان است كه مى گويد: «بار خدايا! فرزندان، شيعيان، دوستان و دوستان دوستان فرزندان مرا به من ببخش»؛ بنابر این، حضرت زهرا(س) بسیاری را شفاعت می کنند اما این بدان معنا نیست که هر شخص هر کاری که دلش خواست انجام دهد و بعد به امید شفاعت باشد.
آیا مساله نَسَب، مذهب، حب لسانی به صورت صرف ظاهری، در این شفاعت جایگاهی دارد، چراکه اشاره به این می شود که خداوند فرزندان، شیعیان، دوستداران و... را به واسطه شفاعت حضرت زهرا(س) می بخشد.
اساسا شفاعت در فرهنگ اسلامی اصلا تابع مساله نسبی، یا موارد ظاهری صرف نظیر آنچه که اشاره داشتید، نیست. مقصود شیعیان واقعی، دوستداران واقعی، فرزندان حضرت که در مسیر ایشان حرکت کردند، است. از سوی دیگر آنچه که در حوزه شفاعت بسیار مهم است این رابطه معنوی است، شفاعت صدیقه طاهره(س) بسیار گسترده است اما کسانی را پوشش می‌دهد که به دلیل جهت گیری ها و نوع حرکت و سبک زندگی که انتخاب کرده اند در مسیر پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) حرکت کرده اند، حال در این میان هر چه که تلاش افراد در این مسیر بیشتر باشد مرتبه بالاتری از شفاعت را دریافت می کنند.
با این وصف معیار اصلی شفاعت آن صلاحیت هایی است که فرد دارد. پس عمل و حقیقت و شخصیت و هویت فرد اهمیت دارد. وگرنه پسر نوح، فرزند پیامبر بود اما اهلیت خود را از دست داد و به جرگه گنهکاران پیوست.
اگر امروز بخواهیم مولفه هایی از سیره صدیقه طاهره(س) را در سبک زندگی خود پیاده کنیم، مهمترین آن چیست؟
مولفه های فراوانی وجود دارد که هر کدام به نوبه خود اهمیت خاصی دارند اما می توانیم جزء به جزء نگاه کنیم، نکته بسیار بنیادی که نگاه جامعی به چگونگی زیست دینی دارد، مساله ولایت مداری در سیره حضرت زهرا(س) است.
در ابعاد دیگر زندگی مساله تربیت از جایگاه مهمی برخوردار است. حضرت فاطمه(س) مربی بسیار بزرگی است. از این جهت بهترین الگو را می توان از ایشان گرفت. مساله دیگر دیگردوستی حضرت صدیقه(س) است. اخلاقی که بشر امروز به آن به شدت نیاز دارد. در روایت است که حضرت زهرا(س) بعد از نماز برای همه دعا می کند و در آخر برای خود و خانواده شان.
مساله دیگر بعد عبادی است. گمشده جهان ما معنویت و آنچه که دنیای بشر را به نابودی کشانیده، دوری از عبادت است. مساله عبادت با خلوص و با آگاهی است. حضرت زهرا(س)، عبادت خداوند را با خلوص و آگاهی انجام می داد. این نوع معنویت نیازی است که باید در خانواده ها جاری شود.
نظر شما