خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- مریم داوری: «عبدالله خداکریمی»، نویسنده، فیلمنامه نویس و سازنده فیلم است. تدریس در دانشگاه جامع علمی کاربردی، فرهنگیان و انجمن سینمای جوان، عضو هیئت انتخاب ششمین جشنواره فیلم خورشید، داوری جشنواره فیلم دانشجویی دانشگاه علمی کاربردی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جشنواره فیلم ویدئویی تهران، جشنواره منطقه ای و ملی سینمای جوان هرمزگان، جشنواره های تئاتر استانی و رضوی ارشاد و حوزه هنری و دبیری سه دوره جشنواره فیلم داستانی و منطقه ای خلیج فارس در کارنامه خدا کریمی دیده می شود. به منظور اطلاع از کارهای جدیدی که این نویسنده و فیلمنامه نویس در دست دارد گفتگویی با وی ترتیب دادیم که بدین شرح است:
در حال حاضر چه کتابی در دست نگارش دارید؟
اثر جدیدم کتابی است در مورد اقتباس فیلم از رمان ها. فیلم های مهم خارجی و ایرانی که الهام گفته از رمان و داستان باشد را مقایسه کردم. اینکه چقدر اقتباس شده، چقدر حذف شده و چقدر فیلم به رمان وفادار بوده است، اقتباس از چه نوعی بوده، مقایسه وجه تصویری و ادبی صورت گرفته است یا خیر. برخی از کتاب ها روایت هستند که برای اقتباس سخت هستند. در کتابم تفاوت ها، شباهت ها و تضادها بین فیلم و رمان را بررسی کردم.
برای نوشتن این کتاب از چه منابعی استفاده کردید؟
حدود 15 فیلم را برای این کتاب در نظر گرفتم اعم از ایرانی و خارجی. معتقدم که اقتباس یکی از شاخه های مهم ادبی است.
چه ملاکهایی برای انتخاب فیلم ها داشتید؟
در مورد انتخاب باید بگویم که اطلاعاتی از فیلم و سینما دارم. فیلم هایی را انتخاب کردم که سه ویژگی داشته باشند هم مهم باشند و هم کارگردان آنها فرد مهمی باشد و هم دارای محتوا و حرف باشد. به عنوان مثال فیلم «زن نازنین» را انتخاب کردم که داستان اش از داستایوفسکی است. مسئله دیگر این بود که آن اثر ادبی نیز مهم باشد. در واقع فیلمی انتخاب کردم که در سینما حرفی برای گفتن داشته باشد و مخاطب بیشتری داشته باشد. به عنوان مثال فیلمی که از روی «خوشه های خشم» جان اشتاین ساخته شده است را انتخاب کردم. فیلم «شب های روشن»فرزاد موتمن که از داستایوفسکی انتخاب شده است را در نظر گرفتم، کارگردانان متعددی از این داستان اقتباس کردند.
ویژگی های اقتباس خوب چیست؟
یک اقتباس خوب علاوه بر اینکه باید به اثر وفادار باشد، باید خلاقانه نیز باشد. اقتباس باید منطبق بر جامعه امروز باشد و بر این اساس باید تغییری در رمان حاصل شود که با فرهنگ و مذهب ما منطبق باشد. در واقع اقتباس خوب دارای خلاقیت در کارگردانی و تصویرسازی است. به عنوان مثال فیلم «زن نازنین» داستانش از داستایوفسکی است و می توانم بگویم الگوی شایسته ای برای اقتباس است.داستان «زن نازنین» روایت است اما در فیلم با مونتاژهایی مواجه هستیم که به حال و گذشته می رود و مخاطب به یکنواختی نمی رسد. اقتباس از روایت کار سختی است اما با این حال اثر «زن نازنین» کار خوبی در آمده است.
وضعیت اقتباس ادبی در سینمای ایران چگونه است؟
معتقدم که این نوع اقتباس در کشور ما خیلی کم است. در قبل از انقلاب فیلم «تنگسیر» از اثر صادق چوبک اقتباس شده بود که آن را امیر نادری ساخت، فیلم« داش آکل» مسعود کیمیایی از صادق هدایت اقتباس شده است. اقتباس از رمان خارجی برای ما سخت تر است زیرا باید آن را منطبق بر فرهنگ و مذهب خود کنیم به گونه ای که دچار ممیزی نشود و این کار را سخت می کند. اقتباس یکی از بخش های مهم سینما در جهان است. فیلم «خاک» مسعود کیمیایی از داستان آوسنه اثر بابا سبحان اقتباس شده است. ما رمان های خوبی داریم مانند آثار دولت آبادی و رضا رهگذر که می توان از آنها اقتباس کرد. فیلم «گاو» مهرجویی اقتباسی از اثر ساعدی است. گاهی کارگردانان می ترسند که از آثار داخلی اقتباس داشته باشند چون نویسنده در دسترس است و ممکن است معترض شود و بگوید داستان مرا را خراب کردید، چرا این گونه ساختید و یا آن طور که من می خواستم داستان ام را به فیلم تبدیل نکردید.
مهم ترین مزایای اقتباس ادبی چیست؟
وقتی داستان از نظر ادبی، استخوان دار و دارای درون مایه است، فیلمنامه ای که از روی آن نوشته می شود، قوی است. وقتی هم که فیلمنامه قوی باشد به احتمال زیاد فیلم بهتری ساخته خواهد شد. فیلم «جاده های سرد» مسعود جعفری جوزانی از داستان «اگر بابا بمیرد» نوشته رضا رهگذر است. تعدد شخصیت در فیلم کار را از دست خارج می کند بنابراین شاخ و برگ هایی که برای سینما و تصویر ضرورت ندارد باید حذف شود. هم رمان های ایرانی و هم رمان های خارجی با اقتباس شناسانده می شوند و به بهانه اقتباس فرد به دنبال کتاب آن فیلم می رود. خیلی از فیلمسازان کار اقتباسی نکرده اند و پیشنهاد می کنم در این حوزه کار کنند تا وجه ادبی سینما حفظ شود. بیضایی نویسنده قدری است که از تاریخ، اقتباس می کند. امیدوارم سینماگران از آثار ادبی بیشتر اقتباس کنند.
نظر شما