درباره زندگی امام جواد (ع) با کمبود منابع تاریخی روبرو هستیم

ناصری، نویسنده دینی، درباره آثاری که پیرامون زندگی امام جواد (ع) منتشر کرده است به خبرنگار شبستان گفت: یکی از آثارم رمان "سوغاتی" است که شامل 5 حکایت درباره زندگی امام جواد از تولد تا رسیدن با امامت می شود. در پایان نیز 14 حدیث از حضرت بر اساس منابع موثق شیعه و اهل سنت چون اصول کافی، کشف القمه و ... نقل شده ، این رمان سال 81 توسط انتشارات به نشر منتشر شد.

وی افزود: مجموعه دیگری با عنوان چهارده معصوم منتشر کردم که جلد نهم آن درباره زندگی امام جواد است. در این کتاب نیز 12 حکایت درباره زندگی امام آمده است. این کتاب که توسط انتشارات پیام آزادی منتشر شده، امسال برگزیده جایزه قصه های قرآنی شد.

این نویسنده ادبیات دینی در ادامه از انتشار مجموعه "پنجره ای روبه آسمان" خبر داد و افزود: این کتاب مشتمل بر 9 فصل با عنوان پنجره است، کل دوران زندگی امام جواد را روایت می کند و به زودی توسط انتشارات مدرسه منتشر می شود.

وی در پاسخ به این سئوال که منابع تاریخی که درباره زندگی و آموزه های امام جواد (ع) منتشر شده ، تا چه حد می تواند دست مایه نویسندگان ایرانی قرار گیرد، گفت: منابع تاریخی که از امام جواد و امامان پس از وی سخن گفته اند، منابعی موثق و ارزشمند هستند، اما این منابع به صورت جسته گریخته و پراکنده در کتابهای مختلف آمده است و باید پژوهشگران حوزه تاریخ اسلام آنها را گردآوری کنند.

ناصری در خصوص عدم انتشار آثار پژوهشی جامعی درباره امام جواد (ع) با توجه با سابقه تشیع در ایران گفت: دلایل زیادی برای این مسئله می توان برشمرد یکی از مهمترین مشکلات ما در تاریخ نویسی، شفاهی بودن تاریخ ایران است. ایرانیان علاقه ای به مکتوب ساختن تاریخ خود نداشتند و بیشتر تاریخ خود را سینه به سینه به نسل های بعد منتقل کردند، اگر هم سندی مکتوب از این دوران باقی مانده بیشتر سنگ نوشته است. درحالیکه از دوره باستان می بینیم یونانی ها از جمله هرودوت تاریخ کشور خود را مکتوب کردند.

وی افزود: یکی از دلایل مهم غفلت ایرانی ها از کتابت تاریخ خود، شاید این امر باشد که فرهنگ مشرق زمین بیشتر شفاهی است تا مکتوب. درحالی که مورخ باید به اسناد مکتوب دسترسی داشته باشد تا بتواند تاریخ کشور خود را روایت کند. شاید همین فقدان اسناد مکتوب است که زمینه مناسبی برای رونق تاریخ نویسی در شرق فراهم نکرده است.

ناصری کمبود منابع تاریخی درباره زندگی امام جواد (ع)را یکی دیگر از دلایل عدم انتشار آثار جامع پژوهشی ایشان ذکر کرد و یادآور شد: دور بودن امام جواد (ع) از ساختار قدرت دلیل این امر است. دوره زندگی امام جواد در اوج قدرت عباسیان سپری شد. لذا منابع تاریخی این دوره توجهی به زندگی حضرت نکرده اند.

وی افزود: در کل دوران 250 ساله زندگی معصومین بیشترین منابع تاریخی که درباره زندگی ائمه برجای مانده، مربوط به زندگانی امام علی، امام حسن، امام حسین، امام سجاد و تا حدودی امام رضاست. این ائمه به دلیل اینکه به نوعی با قدرت سرکار داشتند، منابع و اسناد تاریخی زیادی درباره زندگی آنها نوشته شده است. اما بعد از این دوره ائمه از ساختار قدرت کنار گذاشته شدند. تنها در دوره مامون عباسی امام رضا (ع ) ناگزیر به پذیرفتن سمت حکومتی شدند. بنابراین در این دوره کوتاه نیز اسنادی درباره زندگی آن حضرت برجای ماند که امروزه منبعی برای مورخان تاریخ اسلام است.

وی در ادامه خاطر نشان کرد: پس از شهادت ایشان ائمه در سخت ترین شرایط رسالت خود را ادامه دادند و قدرت نیز به دلیل ترسی که از ایشان داشت محدودیت های بیشماری را برای منزوی ساختن آنها ایجاد کرد، به گونه ای که ارتباط شیعه با آنها قطع شد و تنها شماری از یاران وفادار ائمه توانستند ارتباط خود را با این معصومین حفظ کنند. در این شرایط روشن است که امکان ثبت و ضبط زندگی و سیره معصومین نیز وجود نداشت.

وی عمر کوتاه امام جواد را ازکم بودن منابع تاریخی درباره زندگی ایشان ذکر کرد و گفت: امام جواد (ع) زمانیکه امامت امت اسلامی را به عهده گرفتند، هشت سال داشتند و شهادتشان نیز در سن 25 سالگی روی داد. در این دوره کوتاه به دلیل اختناق حاکم بر جامعه اسلامی، مجالی برای نوشتن درباره زندگی حضرت به دست نیامد. از این دوره تا دوران صفویه نیز حکومت هایی که در جهان اسلام سرکار آمدند به اقتضای حکومت مداری خود اجازه پژوهش در این حوزه ندادند.

وی افزود: اینکه چرا از زمان شکل گیری حکومت صفوی تا انقلاب اسلامی به زندگی امام جواد پرداخته نشد یک دلیلش شاید این باشد که سرنوشت جهان اسلام بعد از انعقاد عهدنامه صلح امام حسن (ع) با معاویه به گونه ای دیگر رقم خورد و عهدشکنی معاویه با تعیین یزید به عنوان جانشین و خارج شدن حکومت از دست معصومین و به دنبال آن حوداث خونبار کربلا و شهادت امام حسین (ع) اثرات روانی عمیقی بر مسلمان بویژه تشیع گذاشت. وقایع این دوران به حدی جانسوز است که همه نگاهها را معطوف به خود کرده و بر دوران زندگی دیگر معصومین سایه انداخته است.

گفتنی است، ناصری، نویسنده ادبیات دینی و پژوهشگر حوزه تاریخ اسلام است که چند مجموعه از آثارش را درباره زندگی امام جواد (ع) نوشته است. "مسافر شهر بی نشان" ( این کتاب در لبنان نیز منتشر شده)، "سروها ایستاده می میرند"، (کتاب عاشورایی)، "آن شب سر دار"، "غنچه های پائیزی"، "سورنا و جلیقه آتش" از دیگر آثار این نویسنده است.

پایان پیام/