اقتصاد از منظر امام(ره) ابزاری برای تربیت انسان و رونق تولید است

«رضا سلیمانی»، در گفت‌و‌گو با خبرنگار شبستان در همدان گفت: هرگاه سخن از اندیشه به میان می‌آید از مجموعه‌ای از مبانی و اصول فکری و مفاهیم پایه‌ای سخن می‌گوییم که این مهم در اندیشه‌های امام(ره) نیز قابل بحث و بررسی است.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه اندیشه با آرا متفاوت بوده و دارای مفاهیم متفاوتی است گفت: اندیشه سخن از مبانی هستی، چیستی عالم، معرفت شناختی، مباحث انسان شناسی، فقهی، عرفانی و ... است حال آنکه آرا دارای مفهومی محدود و بسته است.

سلیمانی اضافه کرد: بنابراین سخن از اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) به معنای سخن از مجموعه‌ای از مفاهیم و مبانی امام خمینی(ره) در حوزه‌های مختلف فلسفه، عرفان، اقتصاد، سیاست، فرهنگ و ...است.

این مدرس دانشگاه گفت: تمام جریاناتی که در جمهوری اسلامی ایران و حتی فراتر از این مرز‌ها در حوزه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... فعالیت می‌کنند به نوعی به دنبال انتساب خود با امام راحل هستند.

وی ادامه داد: این افراد با نسبت دادن خود به اندیشه و اصول امام به دنبال مقبولیت عام برای خود هستند که این مهم حتی بعضا برای روشنفکران دگراندیش در داخل کشور نیز صادق است.

سلیمانی ادامه داد: بر این اساس شاید برای جوانان نسل چهارم انقلاب تشخیص چهره‌های راستین پیرو امام و اندیشه‌های ایشان از افرادی که به دروغ برای مقبولیت عام، خود را منتسب به اصول امام راحل می‌دانند اندکی سخت باشد.

اقتصاد از منظر امام خمینی(ره) ابزاری برای تربیت انسان

وی با اشاره به اینکه در اندیشه امام خمینی(ره)، اقتصاد، سیاست و ... صرفا ابزاری برای دست یابی انسان به تربیت مطلوب(کمال) است، گفت: همانگونه که نعمات و حتی قوانین حاکم بر خلقت برای تربیت انسان که نهایت کمال اوست آفریده و طراحی شده است، اقتصاد نیز از دیدگاه امام یک ابزاری برای تحقق این مهم است.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: اگر انسان درست تربیت شود بدون شک جامعه‌ای سالم، نیک و کمال گرا نیز به وجود خواهد آمد، در این میان از دیدگاه امام خمینی(ره)، اقتصاد باید یک اقتصاد اسلامی باشد و اقتصاد اسلامی، از حیث مبانی و اصول کاملا با اقتصاد سرمایه‌داری(راست) و اقتصاد چپ متفاوت و مغایر است.

وی ابراز کرد: نسبت به اقتصاد دو دیدگاه، «مالکیت خصوصی» و «مالکیت دولتی یا تعاونی» مطرح است. از منظر تفکر سرمایه‌داری، افراد و طبقه ثروتمند بواسطه نبوغ، توانایی، جسارت، ابتکار و... موفق به جمع آوری ثروت شده اند و مداخله دولت و هر نهاد متمرکز دیگری در این مسیر راه را بر شکوفایی استعداد آنها می‌بندد.

سلیمانی ادامه داد: بنابراین مالکیت خصوصی یا همان خصوصی سازی از نظر اسلام و حتی قانون خلقت (رقابت میان عرضه و تقاضا) مشکلی ندارد، در دیدگاه دوم، بخش خصوصی آزاد نبوده و بر خلاف خصوصی سازی، جمعی از افراد در کنار یکدیگر جمع می‌شوند.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه امام خمینی(ره) اقتصادی مابین این دو دیدگاه را قبول دارند گفت: در دیدگاه امام خمینی «مالکیت خصوصی» محترم و قابل قبول است به شرط کسب ثروت از مسیر حلال و مشروع و دوری از خدعه، ربا و رانت‌های اطلاعاتی.

وی اشاره‌ای به عدالت در اندیشه امام داشت و گفت: تفاوت طبقاتی، موتور محرکه جامعه است که امام خمینی(ره) نیز به این مهم معتقد بودند اما آنچه در اندیشه امام، مورد نکوهش و نفی قرارگرفته شکاف طبقاتی است.

این مدرس دانشگاه عنوان کرد: امام خمینی(ره) همواره از آنچه که موجب توزیع و تعدیل ثروت در جامعه شده و عدالت اجتماعی را برقرار می‌سازد حمایت می‌کند.

سلیمانی گفت: در اسلام سازوکارهایی مانند خمس، زکات، وقف، انفال، مالیات، انفاق و... وجود دارد که از تجمیع ثروت در اختیار یک عده معدود و محدود جلوگیری کرده و دهک‌های پایین جامعه را مورد حمایت قرار می‌دهد، بنابراین از این رهگذر می‌توان گفت لیبرالیسم اقتصادی مغایر با اقتصاد اسلامی مد نظر امام است.

از منظر امام(ره)، «کار» پایه ثروت در جامعه است

وی ادامه داد: پایه ثروت در اسلام و اندیشه امام(ره)، «کار» است، کار می‌تواند در حوزه کشاورزی، صنعت، اشتغال، تولید، خدمات و ... باشد با این تعاریف اگر مبنای ثروت در یک جامعه، «تولید»، باشد پول ملی ارزش خود را حفظ خواهد کرد، اما اگر مبنای ثروت در یک جامعه، پول باشد بدون شک نقدینگی در میان مردم رشد کرده و هر روز به سویی کشیده خواهد شد(روزی به سوی سکه، طلا، دلار...) که همان نیز در نهایت موجب کاهش ارزش پول ملی کشور می‌شود که متأسفانه امروز نیز مهمترین مشکل اقتصاد کشور، رشد لجام گسیخته نقدینگی بدون پشتوانه تولید در جامعه است.

وی اشاره‌ای به نگاه امام به تحریم‌های اقتصادی داشت و گفت: امام خمینی(ره) همواره از تحریم‌ها به عنوان «هدیه‌ای برای کشور» نام برده‌اند؛ از دیدگاه امام راحل، «تحریم اقتصادی» یک نعمت است، این همان چیزی است که مقام معظم رهبری نیز از آن با تعبیر دیگری با عنوان «اقتصاد درون زا» یاد می‌کند.

این چهره دانشگاهی ضمن تأکید بر توجه و تکیه بر داشته‌های خود گفت: متأسفانه ایران رتبه نخست دنیا را در شاخص عدم بهره برداری از منابع انسانی، معدنی و ذخایر انرژی دارد، ایران کشوری با پتانسیل‌های بسیار در حوزه‌های مختلف است اما متأسفانه از داشته‌های خود غافل مانده و چشم به اقتصاد معامله‌ای و مذاکره‌ای دوخته است.

این مدرس دانشگاه، اشاره‌ای هم به ساده زیستی امام داشت و تاکید کرد: ساده زیستی مسئولان ضمن اینکه بار روانی بسیار مثبتی برای مردم از جهت تحمل سختی‌ها و مشکلات اقتصادی دارد، از لحاظ توان تشخیص دردها و نواقص موجود در جامعه می‌تواند به کمک مسئولان بیاید.

وی ضمن تاکید بر اینکه ساده زیستی باید همواره در متن اصلی زندگی مسئولین جاری و ساری باشد ابراز کرد: ساده زیستی مسئولین دو بعد روانی دارد، نخست آنکه مردم گفتار و رفتار آن دسته از مسئولینی که ساده زیست و ار جنس خودشان هستند باور می‌کنند.

سلیمانی ادامه داد: دوم آنکه، مدیریت بحران‌ها و مشکلات اقتصادی و سایر معضلات کشور با چنین فرهنگ و باوری به صورت کارامدتر اتفاق خواهد افتاد، چراکه آن دسته از مسئولینی که به اصطلاح امروزی ژن خوب بوده و هیچ گاه شرایط سخت مردم را درک نکرده و همواره در رفاه و آسایش به سر برده اند در باور مردم قابل قبول نیستند.

راهبرد‌های سیاست خارجی امام خمینی(ره)

این عضو هیئت علمی دانشگاه اشاره‌ای به اصول و راهبرد‌های سیاست خارجی از منظر امام داشت و گفت: امام خمینی(ره) در این مسائل همواره به «اصل دعوت» پایبند بودند.

وی ادامه داد: ایشان در این اصل به دعوت کشور‌های دیگر به راه و روش درست و منطبق بر آموزه‌های اسلامی و هشدار آنان از نابودی تفکرات نادرستشان در آینده نزدیک، معتقد بوده‌اند که نمونه بارز آن، نامه تاریخی امام به گورباچف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی است.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه یکی دیگر از اندیشه‌های والای ملی و فراملی امام خمینی(ره) اصل «وحدت در جهان اسلام» است گفت: ایشان همواره به اصل وحدت و دوری از تفرقه در جهان اسلام اعتقاد راسخ داشتند و مرز‌های عقیدتی را به مرز‌های جغرافیایی ترجیح می‌دادند.

وی ادامه داد: امام خمینی هیچ گاه مرز بندی جغرافیایی را قبول نداشته و به فکر فتح مرزهای عقیدتی بودند که حمایت از مستضعفان عالم و نامگذاری روز قدس توسط ایشان شاهدی بر این ادعا است.

سلیمانی گفت: اصل «عزت بر اساس قاعده نفی سبیل» از دیگر اندیشه‌های سیاسی امام خمینی در سطح بین‌الملل است، بر اساس این قاعده که بر گرفته از آیه 141 سوره نساء است، سلطه پذیری کافران و بیگانگان بر مسلمانان نفی شده است.

وی گفت: اصل «وفای به عهد و پایبندی به قرداد‌های بین‌المللی» از دیگر اصول و اندیشه‌های امام است که ایشان پس از پذیرش قرداد 598 شورای امنیت به آن پای بند ماندند، در عصر حاضر نیز، ایران در داستان برجام تا زمانیکه طرف مقابل بر عهد و پیمان خود باقی مانده بود، همچنان بر سر عهد و پیمان خویش باقی ماند.

سلیمانی گفت: اصل «صدور اندیشه مقاومت» از دیگر امور راهبردی امام در سطح بین‌الملل است که ظهور و بروز این تفکر را پس از گذشت 4 دهه از انقلاب، در پیروزی نیرو‌های مقاومت در حشد الشعبی در عراق، حماس در غزه، حزب الله در لبنان و تقویت و تثبیت سایر گروه‌های مقاومت در منطقه غرب آسیا می‌توان به خوبی حس کرد.

این مدرس دانشگاه اشاره‌ای به جایگاه آزادی در اندیشه‌های امام خمینی(ره) داشت و عنوان کرد: حضرت امام به آزادی بیان وعقیده و افکار معتقدند و حتی بارها تأکید می‌کنند که «مردم عقیده شان آزاد است کسی الزامشان نمی‌کند که شما باید حتماً این عقیده را داشته باشید» .

وی ادامه داد: البته آزادی هم مانند سایر مفاهیم علوم اجتماعی و سیاسی دارای حدود و ثغور خاص خود است؛ چنانکه در غرب نیز برای آزادی محدودیت‌هایی قائل شده‌اند، امام(ره) نیز «توطئه»، «ترویج فساد و انحراف» را خط قرمز آزادی می‌دانستند و از کسانی که در پوشش آزادی به ترویج افکار انحرافی یا اقدام علیه امنیت ملی کشور اقدام می‌کردند، نمی‌گذشتند.