خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ روستای «رشی» یادآور بشقاب نقره ای زر اندودی است که در آبی بیکران، تصاویری از ماهیگیران، ماهی و نقوش برجسته موجودات افسانه ای همچون شیر و بز بالدار را به تصویر کشیده است. جامی که در کشورهای زیادی به نمایش درآمده و تنها در کشور هلند پنج ماه به نمایش درآمد.
جامی که بین سال هاي ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ در محوطه های باستانی رشی به همراه پنج جام نقره، تعدادی قلاب كمربند، يک رشته گردن بند ، مهره های عقيق و خمير شيشه و يک عدد سنجاق فلزی به شكل اسب بالدار در یک گور خانوادگی پیدا شد.
این جام پس از انتقال به موزه رشت، در اثر سهل انگاری به سرقت رفت و سر از لندن درآورد. اگرچه این جام با تلاش پلیس بین الملل در سال ۱۳۷۵ به ایران بازگشت، اما دیگر هیچگاه در موطنش به نمایش درنیامد. اگرچه دست کوتاه است و جام در «موزه ملی ایران» نگهداری می شود، دیدن یکی از مکان های روستای رشی که توسط باستان شناسان مورد حفاری قرار گرفته، کم از دیدن تصویر بشقاب رشی هیجان ندارد.
برای دومین بار، غارهای دوگانه روستای رشی مرا به کوه های البرز جنوبی کشاند. روستای رشی يكی از ۲۵ روستاي دهستان «دشتويل» از توابع بخش رحمت آباد رودبار در جنوب استان گيلان است. برای رفتن به این روستا می باید به شهر «توتکابن» بروید و از آنجا جاده فرعی خاکی كه به سمت روستاهاي پلنگ دره، رشی، دفراز، سي دشت، طالكو و بره سرمی رود، پیش بگیرید.
راه های فرعی به رشی معتدد است با این حال از هر مسیر که بروید، بدانید که غارهای رشی بین روستاهای «سی دشت» و «رشی» و در میان دره ای عمیق به نام « دربند» قرار گرفته است. غارهای دوگانه رشی در ارتفاع ۷۵۰متری از سطح دریا قرار دارد. غاری که مسکن شکارچیان عصر سنگ بود.
غار دربند رشی از زمانی که در سال ۱۳۸۴ مورد کاوش قرار گرفت، بر سر زبان‌ها افتاد. اما از آن زمان تاکنون تنها طبیعتگردان علاقمند و مجهز به امکانات کوهنوردی توانسته اند از آن بازدید کنند. غار در دیواره دره عمیق و صعب العبوری قرار دارد که تنها راهنمای رسیدن به آن یک تابلوی رنگ و رورفته و زنگ زده ای است که سمت چپ جاده ای نصب شده است. یک سوی آن پیچ تند و سمت دیگر دره ای عمیق است. اگر توانستید خودروی خود را در جای مناسبی پارک کنید، مابقی مسیر را می باید با تجهزات کافی پیاده طی کنید.
انتهای جاده یاد شده به یکی از بلندترین قله های گیلان یعنی «دُرفک» می رسد، اما به یاد داشته باشید که این منطقه دهستان «خورگام» است. خورگام یعنی محل گام نهادن خورشید و در این بلندای ۷۵۰متری از سطح دریا، چنان شعله های ظهرگاهی خورشید در روزهای پایانی تیرماه تیغ می کشید، که سایه کوتاه بوته های انارهای وحشی هم می تواند جان پناه کوتاهی برای استراحت باشد.
ابتدای دره، باغ انار یکی از اهالی «سی دشت» است. روستایی که اهالی آنها «کردهای کرمانجی» هستند. «محمد زاد مهدی» می گوید: به خاطر دارم، زمانی که «قهرمانی چابک» استاندار گیلان بود، با یک هیئت از مسئولان محلی و مدیران و معاونان به «رشی» و «سی دشت» آمدند. اهالی روستا به صورت خودجوش پذیرایی شایانی برای نهار از او کردند. آن زمان می گفتند بودجه ای برای ایجاد راه دسترسی و معرفی بیشتر غارها از تهران آمده و ما هم خوشحال شدیم که منطقه بیشتر معرفی می شود، اما تنها اقدام، نصب همین تابلو کنار جاده است.
وی می افزاید: بازدید از غارها برای همه امکان پذیر نیست و چون مسیر دسترسی علامت و نشانی ندارد، طبیعتگردان بدون راهنما در میان راه های فرعی و دره سردرگم می شوند.
راست می گفت. چه؛ دوسال قبل که خود از غارها بازدید کرده بودم، در زمان بازگشت، در یافتن مسیر اشتباه کرده و در بن بست پرچین یکی از باغ ها گیر افتادم. بنابراین این بار همچون قصه شاه پریانِ آلمانیِ «هانسِل و گِرِتل»، مقدار زیادی نخ سفید رنگ با خود بردم و در طول مسیر به شاخه های درختان و بوته های خودرو می بستم. در میانه مسیر، بر بلندای تپه ای بودیم که پایین دست خانواده ای سرگردان مسیر اشتباهی را به سمت شیب تند دره می رفتند و با دیدن ما شروع به گلایه کردند که مسیر را گم کرده اند و یک بار هم اشتباهی به داخل دره رفته و بازگشته اند.
مادر خانواده که به‌نظر گرما زده شده بود، آدرس مسیر را پرسید و خوشبختانه نخ های سفید می توانست کمکی برای بازگشتشان باشد. زمان دسترسی به غار از ابتدای جاده تا خود غار شاید حدود ۴۰دقیقه باشد، اما به حکم آنکه دیدن مسیر، خود بخشی از سفر است، نباید از طبیعت بکر دره دربند و ستیغ کوه های مشرف به آن غافل شد.
انتهای دره صدای جریان آب شنیده می شد، دره آنقدر عمیق است که خود آب پیدا نیست ولی بی شک، یکی از رودهایی است که در پایین دست به سپیدرورد می پیوندد. علف های خشکیده، مزارع گندمی که هنوز جابه‌جا با دست درو می شود و هجوم ملخ ها به مزارع و آفتاپرست هایی که خود را به رنگ خاک درآورده و در سکوت، آفتاب می گیرند و مارهایی که قصد جانشان می کنند، بخشی از راز طبیعت برای بقاست.
بالاخره دهانه غار پیدا شد، آن هم در دیوار کوه سنگی ستبری که گویا غارها در بند افتاده اند. دهانه غارها اگرچه از فاصله دور بسیار کوچک به‌نظر می رسد، اما به گفته کارشناس میراث فرهنگی، دهانه غار بزرگ، ۶۰متر و دهان غار کوچک که در فاصله ۵۰متری قرار دارد، ۳۰متر است. دهانه غار سنگی است و چون پله گذاری نشده، بالارفتن از آن اندکی مشکل است. برخی از قسمت های سقف غار مرطوب است و انتهای غار تاریکی مطلق و صدای چک چک آب شنیده می شود. بخش هایی از انتهای سقف غار سیاه رنگ و گویا دودزده است و وسط غار ستون بزرگی است که به‌نظر در اثر فرسایش آب ایجاد شده و بسان تخت پادشاهای در وسط غار نمایان است.
این غار نخستین بار در سال ۱۳۸۴ به وسیله ولی جهانی و همکارانش ( فریدون بیگلربیگی و سونیا شیدرنگ) شناسایی و بررسی باستان شناسی شد. نتیجه یک فصل کاوش، کشف یافته هایی مبنی بر استقرارهای اواخر دوران پارینه سنگی بود.
«ولی جهانی» در این باره می گوید: گمانه زنی باستان شناسی در غار دربند رشی، منجر به شناسایی شواهد جدیدی از استقرارهای پارینه سنگی شد و در این کاوش ها مجموعه ای از دست ساخته های سنگی و بقایای جانوری و همچنین تعدادی قطعات سفال مربوط به هزاره اول پیش از میلاد یافت شد. این یافته ها منجر شد غارهای رشی در مرداد همان سال و به شماره ۱۳۲۱۹ ثبت ملی شود. پپ
وی ابراز می دارد: مطالعات اولیه و سالیابی چند نمونه دندان نشان دهنده ارتباط این مجموعه با یک یا چند استقرار موقت اواخر دوره پارینه سنگی قدیم در غار رشی است. باتوجه به اهمیت این مکان و توان بالقوه آن در پاسخگویی به پاره ای از ابهامات و سوالات مطرح درباره جوامع پارینه سنگی قدیم، فرهنگ های این دوره و زیست محیط طبیعی آنها در غرب البرز، گمانه زنی باستان شناسی و حفاری باستان شناسی پیشنهاد شد.
جهانی با بیان اینکه نخستین فصل از کاوش های باستان شناسی در اردیبهشت سال ۱۳۹۱ انجام شد، می افزاید: این کاوش ها به سرپرستی فریدون بیگلری و به مدت ۱۸ روز انجام شد و بر اساس یافته ها می توان نتیجه گرفت غار کوچک قدمت بیشتری داشته و قدمت آن حدود ۲۳۰ هزار سال قبل و به عصر پارینه سنگی بر می گردد و غار بزرگ مربوط به عصر آهن و حدود ۲۰۰ هزار سال قبل است.
جهانی که معاونت نخستین فصل از حفاری ها را برعهده داشت، در پاسخ به این سوال که آیا فصل های بعدی کاوش در غار صورت گرفته، گفت: بی شک نیازمند کاوش های بعدی برای دست یابی به یافته های جدید و تکمیل اطلاعات هستیم ولی این کاوش نیازمند تامین اعتباری است که تاکنون تخصیص نیافته است.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان نصب تابلوی راهنما و ایجاد راه دسترسی به غارهای رشی را نیز مستلزم تامین اعتبار از سوی فرمانداری شهرستان رودبار دانست و افزود: برای تامین اعتبار سال ۱۳۹۷ با فرمانداری رودبار مذاکره صورت گرفت ولی تاکنون نتیجه ای حاصل نشده است.
فریدون بیگلری که نخستین فصل از حفاری های باستان شناسی غار رشی را بر عهده داشت، اکنون معاون فرهنگی موزه ملی ایران و مسئول بخش پارینه سنگی این موزه است. بر اساس بخش هایی از مقاله وی مندرج در کتاب «باستان شناسی گیلان»، غارهای دربند در دیواره شمالی یکی از دره هایی واقع شده که بیش از ۲۰۰متر عمق دارد و دیواره های آن تقریبا عمودی است. کف هر دو غار رسوبی و در بخش هایی متشکل از روانه سنگ و تراورتن است که نشانه نفوذ آب و رطوبت در هر دو غار است.
در غار کوچک شماری از بقایای استخوان جانوران و انسان و تعدادی قطعات سفال در هر دو غار (هزاره اول پیش از میلاد) گردآوری شد. در بررسی های مجدد علاوه بر بقایای سنگواره ای جانوران از جمله خرس غار، تعدادی دست ساخته های سنگی شامل یک ساطور تراشه روتوش شده، سنگ مادر و ضایعات تراش سنگ از سطح رسوبات گردآوری شد. بیگلری همچنین اشاره دارد که یافته های غارهای دربند در فهم استفاده گروه های شکارگر- گردآورنده از این مکان می تواند کمک کند.
نظر شما