شیوع کرونا ارزش برنامه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی را دوچندان کرد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، شیوع کرونا بسیاری از فعالیت های فرهنگی و هنری را در پنج ماه گذشته به تعطیل کشاند و در این شرایط خانه نشینی  بسیاری از فعالان فرهنگ و هنر خلاء برنامه های واقعی را در فضای مجازی و  شبکه های اجتماعی با برگزاری برنامه ها به صورت آنلاین پر کردند اما نمی شود مقایسه ای بین یک نمایش آنلاین و نمایش واقعی صحنه ای انجام داد چرا که برنامه واقعی  در فضای حضوری و چهره به چهره بین تمامی عواملی که در یک نمایش به صورت زنجیر وار دخالت دارند رخ می دهد و حال از دریچه کامپیوتر و گوشی موبایل بیشتر به پخش یک فیلم و تله تئاتر شباهت دارد و یا همینطور در نمایشگاه هنری هم وضعیت به همین شکل است چرا که دیدن نمایشگاه نقاشی در فضای رئال با نمایشگاه به صورت آنلاین تفاوت دارد در نمایشگاه واقعی بیننده یک اثر را با بافت واقعی و اتمسفر نمایشگاه می بیند اما به صورت آنلاین عکس هایی را در گوشی و یا لپ تاپ خود می بیند، نمی توان نقش تسهیل گر و تاثیر گذار رسانه های اجتماعی و فضای مجازی را  در محدودیت های شیوع کووید -19  نادیده گرفت، چرا که بسیاری از مردم  از طریق همین رسانه های اجتماعی فضای اجتماعی بیرون از خانه را به نظاره نشستند و حتی بسیاری از ملاقات ها و ارتباطات خود را از طریق این دنیای مجازی انجام دادند، نقش واسطه بودن و تسهیل گری شبکه های اجتماعی و پر کردن خلاء برنامه های فرهنگی و هنری را با «یاسر موحدفر» دبیرکل بنیاد فردوسی و مدیرعامل موسسه فردوسی توسی به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:

 
با توجه به شیوع کرونا و تعطیلی برنامه‌های فرهنگی و هنری، شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی چه نقشی در پر کردن خلاء موجود دارند؟
گسترش ویروس کرونا در ایران و جهان، ارزش برنامه‌های مجازی و ارزش گذاری شبکه‌های اجتماعی را دوچندان کرده است؛ اگرچه زیرساخت‌های فناوری‌های نوین و آموزش‌های شهروندی نیاز پایه‌ای برای افزایش اقبال از برگزاری دوره‌های مجازی و نیز نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مجازی است؛فضای مجازی این امکان را می‌تواند فراهم نماید تا نه تنها همه شهرهای ایران را به یکدیگر متصل کند بلکه می‌تواند با بستر شبکه جهانی اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی جهانی، نگره دهکده جهانی را در زمینه ارتباطات مردمان همه کشورهای جهان با یکدیگر به راحتی و البته با ترویج زبان‌های زنده جهانی برقرار نماید.نهادهای متولی فرهنگی، هنری، علمی، پژوهشی، ورزشی و ارتباطی می‌بایست در قالب ستادی جامع بسترها و زیرساخت‌های فناوری و محتوایی را فراهم سازند.رسانه‌های شنیداری، دیداری و نوشتاری نیز می‌بایست به آموزش چگونگی بهره‌گیری از نرم‌افزارها و پایگاه‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی بپردازند.

وظیفه نهادهای متولی امر ارتباطات در این شرایط چیست؟ 
نهادهای ارتباطی به ویژه با بهره‌گیری از دانش‌های به‌روز فناوری اطلاعات می‌بایست وضعیت زیرساختی کشور را سامانمند کنند و از نظر فنی سطح این فناوری را در سطح جهانی و کاملا روزآمد لحظه به لحظه ارتقاء دهند، نه آن‌که با اصرار به شیوه‌های منسوخ و صرفا برای درآمدزایی با بالا بردن نرخ هزینه‌های اینترنتی به ویژه از طریق تلفن‌های همراه و شبکه‌های بی‌سیم، روز به روز امکان بهره‌برداری از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را پایین بیاورند. از دیگر سو بحث فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی به جای آموزش شایسته از این شبکه‌های جهانی، روش منسوخ دیگری است که در بسیاری از کشورها تجربه شده که بهره‌گیری فیلترشکن از سوی کاربران، باعث آسیب‌های اجتماعی فراوانی را می‌تواند به وجود آورد؛ به ویژه کاربران کودک و نوجوان و جوان را که می‌شود برای موضوع‌های آموزشی و حتی سرگرمی در این بستر نگاه داشته شوند سر از فضاهای دیگر بر بیاورند.

چگونه کرونا توانست شبکه‌های اجتماعی را از تهدید به یک فرصت تبدیل کند؟
بر پایه آخرین دستاوردهای علمی در دانش فناوری اطلاعات، شبکه‌های اجتماعی، هیچ گاه یک تهدید به شمار نمی‌رود؛ چه آن‌که برترین ارتباطات بشری در همین بستر می‌تواند شکل گیرد و حتی افرادی که به دلیل‌هایی با گرایش‌های یکسان از همدیگر به گونه خودخواسته و یا ناخواسته دور افتاده‌اند در شبکه‌های اجتماعی با گام‌های بسیار اندک به یکدیگر دیگربار متصل خواهند شد و به باورها و علاقمندی‌های مشترک‌شان خواهند رسید. بدین روی نگاه تهدیدی به شبکه‌های اجتماعی، یک نگاه کاملا اشتباه به دانش فناوری اطلاعات بوده است؛ چه آن‌که اگر طیفی به بهره‌گیری نامطلوب از هر فناوری بخواهد بپردازد، نمی‌توان گفت که آن فناوری ایراد دارد بلکه ایراد اصلی به بحث آموزشی و تربیتی و نیز قانونگذاری بر می‌گردد که می‌بایست در این زمینه بیشتر فعالیت نمود و صاحب نظران و کارشناسان و پژوهشگران با پشتیبانی‌های مالی و معنوی نهادها می‌توانند راهکارها و پیشنهادهایی ارایه کنند تا با روش‌های مدرن که برترین آن روش‌ها می‌تواند روش‌های فرهنگی هنری باشد و با ساخت کالاهای فرهنگی هنری به آموزش‌های شهروندی یاری رساند. غیر از نهادهای متولی فرهنگی، نهادهای تجاری، اقتصادی و صنعتی که در طرح‌های کلان‌شان هیچ‌گاه پیوست فرهنگی را در نظر نمی‌گیرند و اساسا در شرکت‌های معظم که بودجه‌های کلان دارند حتی یک مشاور فرهنگی هم وجود ندارد و همه فعالیت‌های این چنینی را یا از طریق مدیران فنی و یا از طریق مدیران روابط عمومی پیگیری می‌کنند، کاملا تهدیدی جدی به شمار می‌رود؛ شبکه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی اتفاقا ثابت کرده‌اند که هر کاربری که بدان یک نود در دانش فناوری اطلاعات گفته می‌شود، می‌تواند در قالب شهروند خبرنگار، شهروند هنرمند، شهروند همیار اجتماعی و شهروند مروج فرهنگی بر پایه وظیفه‌های فرهنگی اجتماعی هر شهروند عمل نمایند و هر شخصی مدیریت روابط عمومی خود را بر عهده گیرد و فاصله‌های اداری بی‌مورد و غیر کارشناسانه را برداشته و همه مردمان جهان بدون در نظر گرفتن جایگاه طبقاتی‌شان می‌توانند مراوداتی تاثیرگذار داشته باشند.

آیا شبکه‌های اجتماعی توانستند به عنوان یک تسهیل‌گر در انتقال پیام از جامعه هدف به مخاطبان تاثیر بگذارند؟
شبکه‌های اجتماعی برپایه یک دانش به نام فناوری اطلاعات، راه‌اندازی شده است؛ دانش فناوری اطلاعات، همه دانش‌های روزآمد جهانی را در خود جای داده است از دانش‌های فنی ارتباطی تا دانش‌های انسانی هم‌چون روان شناسی، جامعه شناسی و زبان شناسی گرفته تا نگاه و رویکرد فلسفی و منطقی به همه چالش‌ها و مشکل‌های فراروی بشری و نیز ساده‌سازی دانش‌های پیچیده مهندسی تا پزشکی با بهره‌گیری از زبان فرهنگی هنری و با بهره‌وری از آخرین دستاوردها و امکان‌های فناوری‌های نوین از شبکه‌های اجتماعی، بستری را فراهم آورده است که از کوچک‌ترین عضوهای سنی تا بزرگ‌ترین عضوهای دانشی و از عادی‌ترین شهروندان تا عالی‌ترین مدیران و از چهره‌های ناشناس تا چهره‌های سرشناس همه به گونه یکسان و عموما به گونه رایگان، می‌توانند نگره‌های خود را به راحتی با همگان در جای جای جهان به اشتراک بگذارند.  این بستر ارتباطی تا کنون در هیچ دوره تاریخی در اختیار مردمان جهان وجود نداشته و باید با بیشترین تبلیغ برای بهره‌برداری شایسته و بایسته از آن بهره برد و راهکارها و دستاوردهای فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی را در گام نخست به هم‌زبانان و هم‌دلان و هم‌فکران خود و در گام پسین به کسانی که تا کنون امکان دسترسی بدان‌ها به خاطر نبود زبان و زمان و مکان مشترک هم‌زیستی وجود نداشته، فراهم آورده شده است. زندگی و هم‌زیستی مشترک در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای قشرهای گوناگون مردم با هر جایگاه اقتصادی، معیشتی، علمی، فرهنگی و زبانی در جای جای جهان امکان نوین برای تسهیل‌گری در انتقال پیام از جامعه هدف به مخاطبان اصلی را هم فراهم آورده است.

با توجه به مشکل‌های اقتصادی ناشی از کرونا فضای مجازی چه نقشی می‌تواند در اقتصاد فرهنگ و هنر ایفا کند؟
اگر مشکل‌های اقتصادی واقعی قشرهای فرودست را در نظر بگیریم، می‌توان گفت به خاطر نیاز به ابزارها و زیرساخت‌های لازم همچون دستگاه‌های گران‌قیمت‌ تلفن‌های همراه و رایانه‌های شخصی و هزینه‌های سرسام‌آور اینترنتی از سوی شرکت‌های انتقال داده، بستر فضای مجازی برای همگان می‌تواند به گونه کامل فراهم نباشد. اما گسترش ویروس کرونا الزام بهره‌گیری از فضای مجازی را روز به روز بیشتر آشکار می‌کند که در زمینه اقتصاد فرهنگ و هنر می‌تواند موثر باشد البته ساخت فیلم‌های تبلیغی هم برای پیشه‌ها و نهادها اگر در قالب سفارش به موسسه‌های فرهنگی هنری باشد می‌تواند به این اقتصاد یاری نماید. مکان‌های فرهنگی، هنری و ورزشی و حتی مراکز دینی، میراثی و گردشگری در شرایط گسترش ویروس کرونا کم کم زیان‌های فراوانی را متحمل می‌شوند که می‌بایست با فعال‌سازی پایگاه‌های مجازی امکان عرضه محصول‌های خود را در قالب مجازی داشته باشند؛ برای نمونه پردیس‌های سینمایی که به گونه نیمه تعطیل درآمده‌اند باید این امکان را داشته باشند تا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین با کیفیت عالی به گونه مجازی بتوانند فیلم سینمایی را پخش نمایند و امکان فروش مجازی را از انحصار چند شبکه تلویزیونی اینترنتی خارج کنند و این تبلیغ نیز باید انجام شود تا برای کمک به اقتصاد این مکان‌های فرهنگی، فیلم سینمایی را از پایگاه رسمی با تخفیف‌های باشگاه هواداران این مجموعه‌ها فراهم نمایند.

همین نمونه برای پخش زنده هنرهای نمایشی، کنسرت‌های موسیقی و نمایشگاه‌های هنرهای تجس می و حراج‌های هنری، می‌تواند قانونی شود تا همه موظف شوند از پایگاه مجازی مکان‌های هنری، این برنامه‌ها را با خرید بلیت با تخفیف اما بدون محدویت بتوانند ببینید و پیگیری کنند.بدین روی اگر قانونگذاری شود تا مکان‌های هنری سینمایی، نمایشی، موسیقی و تجسمی هم‌چون پیش از دوران کرونایی به عنوان محل رجوع هنردوستان تبدیل شوند اقتصاد فرهنگ و هنر در این دوران رقم خواهد خورد. از دیگر سو باید به موسسه‌های فرهنگی هنری آموزشی اشاره داشت که می‌توان به گونه زنده و یا ضبط شده فیلم‌های دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی فرهنگی‌، ادبی و هنری را از پایگاه رسمی موسسه‌های یاد شده و یا نرم افزاری ویا سامانه‌هایی که امکان بارگذاری مطالب را برای این موسسه‌ها فراهم می‌آورد به گونه قانونی فراهم آید تا بدون محدودیت در همه شهرهای ایران و حتی جای جای جهان با تخفیف ویژه ثبت نام شوند و با برگزاری دوره به گونه مجازی در پایان دوره آزمون برگزار شود و از طریق‌های پستی ویا ارسال شبکه‌های مجازی و ایمیلی، گواهی‌نامه‌های پایان دوره در اختیار هنرجویان قرار گیرد.