به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان،گفتگوی ما با دکتر دانش پور، عضو هیات علمی دانشگاه مذاهب اسلامی به مناسبت عید سعید قربان انجام شده است و به معنای باطنی حج و اجزای این فریضه از جمله قربانی کردن می پردازد.
وقتی از کلمه حج سخن به میان می آوریم دقیقا درباره چه حرف می زنیم؟
واژه حج در لغت به معنی قصد کردن و در معنای اصطلاحی به معنی قصد خانه خدا کردن است .اما معنای حقیقی آن قصد خدا کردن است که دارای مفهومی بس عمیق و ارزشمند به لحاظ معنوی است .در واقع حاجی کسی است که قصد خدا کرده است و می خواهد از هرچه غیر اوست عبور کند و به خداوند برسد.
آیا در آیین حج می توان مثل سایر اعمال عبادی سخن از ظاهر و باطن به میان آورد؟
بله در حقیقت ما یک حج ظاهری داریم و یک حج باطنی . حج ظاهری همان ظاهر اعمالی است که حاجی در سفر حج انجام می دهد و البته در جای خود ارزشمند است اما حج باطنی یعنی قصد خودِ خدا را در وجود انسانی کردن و این امر ارتباطی به سفر ظاهری و بیرونی به حجاز و سرزمین مکه ندارد. هرچند وجوب علی الذمه این فریضه به عنوان شعائر دینی باید مورد توجه و تاکید قرار گیرد و لیکن عنوان شعائر الله بودن این فریضه توجه دادن به رکن اصلی انجام آن یعنی شعور و درک باطنی از آن است.
در واقع این سخن شما به این معناست که اگرچه ما یک مراسم حج داریم که در ایامی خاصی از سال برگزار می شود و طبیعتا محتاج سیر و سفر زمینی است اما اگر حج را به معنای قصد خداوند کردن بگیریم در این صورت آن روح حج که زدودن پیرایه ها و یکرنگ شدن با خود و دیگران است قابل اجرا در همه ماه ها و روزهای سال را دارد؟
بله، اساسا آموزه ها و منابع غنی ادعیه درخواست این قصد را از خداوند متعال به طور سالیانه و مداوم مورد تاکید قرار داده اند .ما در دعاهایمان می خوانیم که: اللهم ارزقنی حج بیتک الحرام فی عامی هذا و فی کل عام و اغفرلی تلک الذنوب العظام.... به این ترتیب در دعاها و نیایش ها و درخواست هایی که از پروردگارمان داریم هر ساله از خداوند متعال طلب حج می نماییم هر سال توجه و حواسمان را معطوف این امر ارزشمند کنیم. منظورم از سال هم سال حقیقی عمرمان است ، یعنی همه آن لحظه هایی که در تسلیم و توکل و ایمان گذشته است. سال حقیقی عمر انسان یعنی ارزش افزوده عمر که از نظر معنوی یعنی سن و سال وجود انسانی و انسانیت حقیقی.
از این زاویه اگر به موضوع نگاه کنیم چشم اندازهای متفاوتی نسبت به اکتفا کردن به ظاهر امور خواهیم داشت بنابراین وقتی معیار ما سال حقیقی عمر باشد ممکن است بسیاری هنوز متولد نشده باشند یا دوره جنینی یا طفولیت را سپری می کنند یا این طور بگوییم با وجود تولد ظاهری، هنوز انسانیت و رشد و پویایی آن در وجود فرد بارور نشده باشد.
اگر بخواهیم این حج یا این آهنگ الهی را به صورت درونی و باطنی در خودمان پیاده کنیم چه کار باید انجام بدهیم؟
آنچه در این باره مهم و حیاتی است این که هم زمان با ماه پرفضیلت ذیحجه و قصد عزیمت ظاهری حجاج بیت الله الحرام ما نیز باید در هر گوشه ای این دنیای خاکی که قرار داریم در باطن وجودمان به جانب خداوند رو بیاوریم و قصد سفر کنیم. در حقیقت همچون یک حاجی که سبکبار پیش می رود ما نیز در سیر درونی خودمان بار خود را سبک کنیم که البته سرآغاز این عزیمت و کوچ روحانی، احرام الهی در میقات است .
و احرام در بطن خود واجد چه معنایی است؟
احرام یعنی حرام کردن آنچه خدا بر ما حرام نموده و اجابت کردن وظایف بندگی و خواست های الهی. هر بنده ای در این مقام باید نسبت به خواست های الهی لبیک داشته باشد، وقتی من نسبت به خواست های الهی آگاه و واقف هستم لبیک حقیقی، چشم گفتن بی چون و چرا به خداوند خواهد بود. در حقیقت وقتی ما اوامر خداوند را اطاعت می کنیم انگار به زبان قلب و ضمیرمان به خداوند می گوییم خدایا چشم! من آمده ام . مرا صدا کردی، من نیز آمده ام و البته این رحلت و کوچ، اختصاص به سرزمین مکه ندارد، رحلتی است از احرام تا قربانی .
طواف خانه خدا نیز در اصل طواف سبحان الله ، الحمدلله ، لا اله الا الله و الله اکبر است.این ها ارکان بندگی ما هستند که می بایست مورد توجه قرار گرفته و در وجودمان محکم سازی شوند و نیاز به احیای سالیانه دارند .
پس می شود گفت مسلمان حقیقی علاوه بر این که ممکن است در موعد خاصی از سال، مناسک حج را به جا آورد اما در حقیقت روح آن مناسک را هر لحظه در آهنگ و قصدی که به خداوند دارد به جا می آورد؟
همین طور است و ما هر لحظه و هر روز به چنین کوچ و چنین حج و چنین طوافی به دور خانه خدا نیاز داریم و همچنان که گفته اند عرش و خانه خدا قلب مومن است بنابراین باید متوجه عظمت این موضوع باشیم اما اگر بی توجه باشیم در حقیقت عمر را باخته ایم، در این صورت دیگر میقاتی نخواهیم داشت ، لبیکی نخواهیم داشت ، تلبیه ای نخواهیم داشت .ما هر روز نماز که می خوانیم یعنی لبیک اللهم لبیک، روزه که می گیریم یعنی لبیک اللهم لبیک و وقتی پا روی نفس و تمایلات نفسانی مان می گذاریم در حقیقت قربانی می کنیم و قربانی یعنی از آنچه داری بگذری، از مال، اهل و عیال و در نهایت از پرارزش ترین داشته ات یعنی جان وجودیت که نفحه ای ربوبی است نیز بگذری و به مقام ارزشمند فناء لله واصل شوی، کاری که مولای ما حسین بن علی علیه السلام به سرانجام رساند و تمام گفتمان بندگی خود در عرفه را در حرکت عاشورایی به منصه ظهور گذاشت و مباهات خلقت انسان به عالمیان را برای خالق به ارمغان برد: و فدیناه بذبح عظیم، باشد در عمر بازمانده آهنگ سیر نماییم تا ذره ای از حلاوت این کوچ آسمانی را چشیده و ارزش افزوده عمر را ارتقا بخشیم .اللهم تقبل منا هذه البضاعه المزجاه.
نظر شما