به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن عید سعید غدیر و به منظور بررسی فرازهای مهدوی خطبه غدیر پیامبر اکرم(ص) با حجت الاسلام «سیدمجتبی فلاح»، کارشناس مهدوی و مولف کتاب «بر بلندای غدیر» گفتگویی ترتیب داده ایم که در ادامه بخش نخست آن تقدیم حضورتان می شود:
آیا در خطبه غدیر پیامبر(ص) که در هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجری در منطقه غدیر و در ابلاغ ولایت امیرالمومنین امام علی(ع) ایراد شد، به مهدویت و امام مهدی(عج) نیز اشاره شده است؟
حضرت رسول اکرم(ص) در خطبه شریف غدیر خم دو فراز را به طور ویژه به وجود نازنین امام دوازدهم(عج) اختصاص داده اند.
باید توجه داشت حدیث شریف (خطبه) غدیر را 110 نفر از صحابه پیامبر(ص) و نیز 84 نفر از تابعین نقل کرده اند و 360 نفر از اندیشمندان اهل سنت آن را در کتب خود آورده اند.
اولین فراز مهدوی این خطبه عظیم‌الشان آن است که پیامبر(ص) به مردم خطاب کردند و فرمودند: «مَعاشِرَالنّاسِ، النُّورُ مِنَ الله عَزَّوَجَلَّ مَسْلوکٌ فِی ثُمَّ فی عَلِی بْنِ أَبی طالِبٍ، ثُمَّ فِی النَّسْلِ مِنْهُ إِلَی الْقائِمِ الْمَهْدِی» ای مردم نور خدای تبارک و تعالی از جانب خدا در وجود من قرار گرفته است و بعد از من در وجود علی(ع) و بعد از وجود ایشان، نور خدای تبارک و تعالی در نسل آن حضرت(ع) مستقر شده تا امام مهدی(عج).
از این فراز نخست چه آموزه های مهدوی و منتظرانه ای را می توان برداشت کرد؟
چند نکته در این فراز شریف باید مورد توجه قرار بگیرد؛ نخست آنکه نور خدای تبارک و تعالی چیست که در وجود حضرت امیر(ع) و فرزندان ایشان تا امام دوازدهم، حضرت مهدی(عج) قرار گرفته است؟
باید توجه داشت این مطلب پشتوانه ای قرآنی دارد چنان که در سوره مبارکه احزاب، آیات 45 و 46 خداوند به حضرت رسول(ص) خطاب می کند: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا* وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا؛ اى پيامبر ما تو را گواه و بشارتگر و هشداردهنده فرستاديم* و دعوت كننده به سوى خدا به فرمان او و چراغى تابناك »
همچنین در سوره مبارکه تغابن، آیه 8 خداوند می فرماید: «فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ؛ پس به خدا و پيامبر او و آن نورى كه ما فرو فرستاديم ايمان آوريد و خدا به آنچه مى كنيد آگاه است».
«اباخالد کابلی» می گوید: از امام باقر(ع) پرسیدم مراد از این آیه شریفه چیست؟ حضرت باقرالعلوم(ع) فرمودند: به خدا سوگند، مراد از آن نور که خدا نازل کرده،امامان معصوم(ع) از آل محمد(ص) تا روز قیامت هستند.
حضرت(ع) سپس ادامه دادند: نور امام در دل های مومنان فروزان تر است از نور خورشید در وسط روز ... .
ماهیت این نور الهی چیست؟
در سوره مبارکه نور، آیه 35 ماهیت این نور برای ما نمایان شده که می فرماید: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ؛ خدا نور آسمانها و زمين است مثل نور او چون چراغدانى است كه در آن چراغى و آن چراغ در شيشه اى است آن شيشه گويى اخترى درخشان است كه از درخت خجسته زيتونى كه نه شرقى است و نه غربى افروخته مى شود نزديك است كه روغنش هر چند بدان آتشى نرسيده باشد روشنى بخشد روشنى بر روى روشنى است خدا هر كه را بخواهد با نور خويش هدايت مى كند و اين مثلها را خدا براى مردم مى زند و خدا به هر چيزى داناست».
این یعنی خاستگاه و منشا اصلی نور در هستی خدای تبارک و تعالی است چنان که خدای متعال در آیه 40 سوره مبارکه نور می فرماید: «أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا وَمَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِنْ نُورٍ؛ يا [كارهايشان] مانند تاريكيهايى است كه در دريايى ژرف است كه موجى آن را مى پوشاند [و] روى آن موجى [ديگر] است [و] بالاى آن ابرى است تاريكيهايى است كه بعضى بر روى بعضى قرار گرفته است هر گاه [غرقه] دستش را بيرون آورد به زحمت آن را مى بيند و خدا به هر كس نورى نداده باشد او را هيچ نورى نخواهد بود».
طبق این فراز از خطبه شریف غدیر، پیامبر اکرم(ص) نور خدا را فقط در وجود خودشان و در ادامه در وجود امیرمومنان(ع) و تک تک ائمه(ع) بعد از ایشان تا حضرت مهدی(عج) دانسته اند.
این نور الهی چه ویژگی هایی دارد و آیا همین نور حلقه وصل بعثت، غدیر و ظهور است؟
این نور الهی در وجود همه اوصیای نبوی(ص) قرار گرفته است و با توجه به این ویژگی ها می توان ماهیت پیوند بین بعثت، غدیر و ظهور امام زمان(عج) را دریافت.
ویژگی نخست این نور آن است که نور خدا خاموش شدنی نیست، در دو موضع از قرآن خدا به این نکته تصریح دارد، یکی آیه 32 سوره مبارکه توبه که خدا می فرماید: «يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَيَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ».
و نیز آیه هشت سوره مبارکه صف که می فرماید: «يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ».
ویژگی دوم آنکه نور خدای تبارک و تعالی بر اساس آیات شریف قرآن سبب هدایت می شود در آیات 15 و 16 سوره مبارکه مائده این نکته تصریح شده است: «يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيرًا مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ* يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ»؛ «اى اهل كتاب پيامبر ما به سوى شما آمده است كه بسيارى از چيزهايى از كتاب [آسمانى خود] را كه پوشيده مى داشتيد براى شما بيان مى كند و از بسيارى [خطاهاى شما] درمى گذرد قطعا براى شما از جانب خدا روشنايى و كتابى روشنگر آمده است* خدا هر كه را از خشنودى او پيروى كند به وسيله آن [كتاب] به راه هاى سلامت رهنمون مى شود و به توفيق خويش آنان را از تاريكيها به سوى روشنايى بيرون مى برد و به راهى راست هدايتشان مى كند».
چه ویژگی های دیگری در این نور وجود دارد که حتی در عصر غیبت امام مهدی(عج) نیز می تواند روشنی‌بخش باشد؟
از ویژگی های دیگر نور خدا هدایتگری است، چنان که خداوند در آیه 40 سوره مبارکه مائده می فرماید: «أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ مگر ندانسته اى كه فرمانروايى آسمانها و زمين از آن خداست هر كه را بخواهد عذاب مى كند و هر كه را بخواهد مى بخشد و خدا بر هر چيزى تواناست».
یعنی وقتی نور الهی در وجود پیامبر(ص) و بعد در وجود اوصیای آن حضرت(ص) قرار می گیرد آن حضرات علیهم السلام هم هدایتگر و هم حکمران خواهند بود؛ از اینجا روشن می شود آنها که می گویند دین از سیاست جدا است، مطابق با قرآن سخن نمی گویند چراکه حضرت رسول اکرم(ص) به عنوان رکن اساسی دین، حکمرانی کردند و حکومت تشکیل دادند و در ادامه حضرت امیرمومنان(ع) چنین کردند و در ادامه امام مهدی(عج) هم حکومت جهانی تشکیل می دهند.
این یعنی معتقدان به ظهور امام عصر(عج) نمی توانند دین را از سیاست جدا بدانند.
چه آموزه های مهدوی و منتظرانه دیگری می توان از نخستین فراز مهدوی خطبه غدیر پیامبر(ص) برای امروز منتظران در عصر غیبت امام زمان(عج) برداشت کرد؟
نکته بعدی درباره این فراز از خطبه غدیر آن است که اگر مردم از کسی که نور الهی در وجودش قرار گرفته، تبعیت کنند، به سعادت و هدایت می رسند. آیه 122 سوره مبارکه انعام به این مسئله اشاره دارد: «أَوَمَنْ كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ آيا كسى كه مرده[دل] بود و زنده اش گردانيديم و براى او نورى پديد آورديم تا در پرتو آن در ميان مردم راه برود چون كسى است كه گويى گرفتار در تاريكيهاست و از آن بيرون آمدنى نيست اين گونه براى كافران آنچه انجام مى دادند زينت داده شده است».
در روایت است که امام باقر(ع) در تفسیر این آیه شریفه فرمودند: مراد از میت کسی است که چیزی را نمی شناسد و مراد از «نُورًا يَمْشِي» امامی است که به او اقتدا کنند و راه و رسم زندگی را بیابند.
از امام باقر(ع) روایتی دیگر است که مراد از این نور وجود نازنین امیرمومنان امام علی(ع) است.
ویژگی دیگر نور الهی آن است که سبب شرح صدر می شود در سوره مبارکه زمر آیه 22 می فرماید: «أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَوَيْلٌ لِلْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ أُولَئِكَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ؛ پس آيا كسى كه خدا سينه اش را براى [پذيرش] اسلام گشاده و [در نتيجه] برخوردار از نورى از جانب پروردگارش مى باشد [همانند فرد تاريكدل است] پس واى بر آنان كه از سخت دلى ياد خدا نمى كنند اينانند كه در گمراهى آشكارند».
«علی بن ابراهیم» در تفسیر قمی نقل کرده این آیه درباره علی بن ابیطالب(ع) است.
در جمع بندی از آموزه های نخستین فراز مهدوی خطبه غدیر به چه نتایجی دست می یابیم؟
از این فراز از خطبه شریف غدیر این نکته به دست می آید که نور خدای متعال در وجود رسول خدا(ص) و در ادامه در همه ائمه هدی(ع) وجود دارد و ویژگی بارز آن نور، هدایتگری، شرح صدر و حکمرانی در جامعه است. پیامبر اکرم(ص)، در ادامه همین فراز نخست مهدوی خطبه غدیر می فرمایند: ویژگی بارز امام مهدی(عج) آن است که ایشان حق خدای متعال و هر حقی را که برای پیامبر(ص) و اولیای خدا است به آنها باز می گرداند.
ادامه دارد ...
نظر شما