واکاویی سه سناریو آموزش و پرورش برای بازگشایی مدارس

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان، مدارس از 15 شهریور با سه سناریوی وزارت آموزش و پرورش بازگشایی می شود. این سناریوها بر اساس شیوع ویروس کرونا است. وضعیت قرمز کرونا آموزش را مجازی، وضعیت زرد آموزش ها را تلفیقی از حضوری  و مجازی می کند و در وضعیت سفید دانش آموز به سر کلاس درس می رود.

این نوع آموزش ها دارای نقاط ضعف و قوت است. نبود زیرساخت های لازم برای آموزش های مجازی یکی از نقاط ضعف این سناریوها است و نقطه قوت آن هم  تجربه جدید نظام تعلیم و تربیت با آموزش در فضای مجازی است که تا حدودی کج دار و مریز با این شیوع از قافله تدریس دانش آموزان عقب نمانده است.

در همین ارتباط با «میثم حاجی پور» کارشناس آموزشی به گفتگو پرداختیم که در زیر می خوانید:

قرار است مدارس از 15 شهریور ماه به صورت حضوری، غیر حضوری و نیمه حضوری با توجه به شرایط قرمز، زرد و سفید از لحاظ کرونا بازگشایی شود. نظر شما در باره این سه سناریو آموزش و پرورش چیست؟

شیوع ویروس کرونا در ایران و تقریبا 90 درصد کشورهای جهان باعث شد تا مدارس با تصمیم دولت‌ها به سرعت تعطیل شوند، اما در خصوص بازگشایی مدارس تردیدهایی وجود داشت و همچنان هم وجود دارد. بیشتر خانواده‌ها اعتقاد دارند که اگر مدارس مطابق آنچه وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده است، از 15 شهریورماه باز شوند، چه تضمینی وجود دارد که فرزندانشان از ویروس کرونا در امان باشند که البته موضوع درست و صحیحی است. وزارت آموزش و پرورش 3 سناریو برای بازگشایی مدارس اعلام کرده که اگر وضعیت زرد و سفید شود مدارس تحت شرایط خاصی باز خواهد شد، اما تعداد مبتلایان روزانه و مرگ و میر ناشی از کرونا در کشورمان به سمتی است که همچنان وضعیت قرمز باقی مانده و بعید به نظر می‌رسد شرایط به سادگی به حالت عادی برگردد، مگر اینکه دولت بخواهد تصمیم خاصی اتخاذ کند.

قطعا در شرایط کنونی هیچ خانواده‌ای اجازه حضور فرزندانش را در مدارس نخواهد داد، ولو اینکه وضعیت مقداری بهتر شود. دلیل این موضوع این است که امکان ضدعفونی روزانه مدارس، انجام تست ماهانه رایگان کرونا برای معلمان و فراهم آوردن فاصله‌ گذاری اجتماعی در مدارس امکان پذیر نیست. مدارس هم‌اکنون در پرداخت هزینه‌های جزئی خود با مشکلاتی مواجه هستند، لذا امکان تهیه مواد ضدعفونی کننده مناسب و انجام روزانه حداقل دو مرتبه این کار قطعا وجود نخواهد داشت. موضوع دیگر انجام تست رایگان کرونا برای معلمان است؛ اگر قرار به بازگشایی مدارس و حضور معلمان در مدرسه است، آیا ساز و کاری برای انجام تست رایگان کرونا برای آنها فراهم شده است؟ آیا معلمان قرار است با گواهی سلامت به مدرسه بروند؟ در خصوص فاصله گذاری اجتماعی در مدارس نیز حرف‌های بسیاری وجود دارد. در برخی مناطق کشور مدارس به لحاظ تراکم دانش‌آموزی بالا حتی به صورت دو شیفت اداره می‌شوند، در چنین شرایطی فاصله گذاری اجتماعی شرایط پیچیده‌ای به همراه خواهد داشت.

به نظر می‌رسد ابتدا باید برنامه ریزی مناسب برای هر کدام از سناریوها انجام شود، سپس اعتمادسازی برای مردم و خانواده انجام و در ادامه نیز اعتبار مناسبی برای کنترل ورودی مدارس و ضدعفونی روزانه پیش بینی شود تا مقداری از بار سنگین ویروس کرونا از روی شانه‌های آموزش و پرورش سبک شود؛ در غیر این صورت شرایط در هر لحظه برای بازگشایی مدارس سخت‌تر خواهد شد.

خیلی از دانش آموزان هم دسترسی به گوشی تلفن همراه ندارند یا اگر دسترسی دارند فرهنگ و آگاهی های لازم بر استفاده از فضای مجازی را ندارند نقش  فرهنگی و اقتصادیی آموزش و پرورش و دیگر دستگاه ها را در این موضوع چگونه است؟

تا همین چند وقت پیش و قبل از شیوع گسترده ویروس کرونا، تمام برنامه ریزی آموزش و پرورش، مدارس و حتی خانواده‌ها، منع استفاده کودکان و نوجوانان از گوشی‌های تلفن همراه آن هم متصل به اینترنت پر سرعت بود. پیش از این، موضوع چنان تقبیح شده بود و مدام در حال تکرار بود که تلفن همراه یک ابزار کاملا نامناسب برای دانش‌آموزان بود.

اما، با شیوع ویروس کرونا و افزایش ارتباطات خانواده‌ها، ادارات و کارمندان، آموزش‌های مدارس نیز وارد فاز جدیدی شد. فاز جدیدی که هیچ‌گاه برای آن برنامه ریزی نشده بود و هیچ‌گاه تصور نمی‌شد که روزی بخواهیم به دانش‌آموزان تلفن همراه رایگان و حتی اینترنت رایگان بدهیم. «صفر و صد» بودن هیچگاه شرایط خوبی به وجود نیاورده و قطعا نباید انتظار اتفاقات خوب و مناسب میل خودمان از این رفتارهای دانش‌آموزان داشته باشیم.

آموزش استفاده صحیح از فضای مجازی، آموزش لازم برای استفاده از اینترنت، فرهنگ استفاده از تلفن همراه و ابزارهای الکترونیکی و توجه به موضوع اقتصادی این فرایند همواره محل مورد بحث ماه‌های اخیر بوده است. به نظر می‌رسد آموزش و پرورش در ماه‌های ابتدایی غافلگیر شد اما با نزدیک شده به تابستان یک بازآفرینی تازه یافت. قطعا رفتارهای «صفر و صدی» نه تنها در موضوع موبایل، اینترنت و ... آسیب‌زا است، بلکه در دیگر امور آموزشی نیز لطمه آن قطعا به خود دانش‌آموزان وارد خواهد شد.

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در این شرایط که استفاده از پهنای باند اینترنت افزایش یافت، دچار مشکلاتی شد؛ علی‌رغم اینکه تصور این بود بار اصلی موضوع آموزش‌های مجازی روی شانه‌های وزارت ارتباطات هم باشد و فقط آموزش و پرورش خود را به تنهایی در این میدان بزرگ تنها نبیند. توقع از سایر دستگاه‌های دولتی و اجرایی هم همین بود که تا حد امکان کمک حال آموزش و پرورش برای کنترل این موضوع شوند، که به نظرم آموزش و پرورش در موضوع ویروس کرونا تنها گذاشته شد.

برای آموزش مجازی باید از بستر شاد صورت گیرد. شبکه شاد را چگونه می بینید. خیلی از خانواده و فرهنگیان نسبت به ضعف اینترنتی در شاد گلایه دارندو در خواست دارند تا از شبکه های اجتماعی دیگر استقاده شود تاکید واجبار وزرات خانه بر شاد درست است؟

تمام کشورهای دنیا پس از مواجه با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس، به سمت آموزش از طریق رادیو، تلویزیون، فضای مجازی تحت وب، اپلیکیشن‌های موبایلی و ... روی آوردند. استفاده از فناوری‌های بومی نیز یکی از مواردی بود که کشورها در دستور کار خود قرار دادند و آموزش‌ها را از همان ابتدا با این روش‌ها دنبال کردند.

مهمترین موضوعی که یک اپلیکیشن در فضای مجازی برای آموزش دروس مختلف دانش‌آموزان باید داشته باشد، فضای تعاملی دو طرفه است. این موضوع در شبکه شاد دیده نشد و بیشترین مشکلاتی که معلمان و خانواده‌ها داشتند، نبود این فضای تعاملی دو سویه بود. در همان زمان، و در ابتدای شروع به فعالیت شبکه شاد، کندی سیستم عامل، زیرساخت ضعیف، نداشتن تعامل و بسیاری موارد دیگر باعث شد تا شبکه شاد امکان آموزش صحیح را برای دانش‌آموزان و معلمان ایجاد نکند.

بازخوردهایی که در همان زمان از معلمان گرفته شد، تعداد قابل توجه‌ای از آنها اعلام نارضایتی داشتند و بعضا فقط یک حضور فیزیکی به لحاظ آماری در شبکه شاد داشتند و آموزش‌های خود را خارج از شاد و از طریق پیام‌ رسان‌های دیگر دنبال کردند.

کشور چین که مبدا شیوع ویروس کرونا در جهان بود و از همان ابتدا درگیر این ویروس شده بود، مدارس خود را تعطیل کرد و تمام آموزش‌ها را از طریق اپلیکیشن «دینگ‌ دینگ» به صورت بومی وجود داشت دنبال کرد. این اپلیکیشن با زیر ساختی قوی و دارای تعامل دو سویه بود که همچنان نیز از آن بهره مند است. با دانش‌آموزان چینی هم صحبت کردم و اذعان داشتند که از زمان تعطیلی مدارس و آغاز آموزش از طریق فضای مجازی، اپلیکیشن فوق تعامل دو سویه بین دانش‌آموزان و معلمان ایجاد کرد.

طبق وضعیت کرونا در شهرهای بزرگ به نظر می رسد بسیاری از دانش آموزان به صورت غیرحضوری باشند آموزش های مجازی را چگونه می بینید؟ نقاط قوت و ضعف آموزش های مجازی را بفرمایید؟

داشتن یک اپلیکیشن بومی در هر کشوری برای آموزش یک نیاز تلقی می‌شود. لذا در ابتدا می‌بایست به زیر ساخت‌های شبکه شاد توجه جدی شود و در این راستا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نقشی اساسی دارد. هر چقدر زیر ساخت این شبکه قوی باشد، پهنای باند بیشتری به لحاظ عملکرد داشته باشد و هر میزان طراحی بصری آن دارای جذابیت برای دانش‌آموزان باشد، قطعا نتایج قابل توجه‌ای خواهد داشت. اگر شبکه شاد دانش‌آموزی مانند اواخر سال گذشته مشکلات خاص خود را داشته باشد، قطعا معلمان به سمت پیام رسان‌ها خواهند رفت و این موضوع قطعا خطرات بیشتری به همراه خواهد داشت. یکی از خطرات ناشی از برخی پیام رسان‌ها مانند تلگرام که اکنون فیلتر شده است، استفاده از وی‌پی‌ان است و این موضوع خطرات بسیار زیادی برای دانش‌آموزان خواهد داشت. اما امیدوارم شبکه شاد دانش‌آموزی آنقدر قوی و فوق العاده باشد که خانواده‌ها، معلمان و دانش‌آموزان با علاقه وافر به سمت استفاده از این شبکه بروند و اجبار و جبر در این موضوع دنبال نشود.

سطح یادگیری دانش آموزان در فضای مجازی را چگونه ارزیابی می کنید؟

فضای مجازی در عصر کنونی یکی از ابزارهای بسیار قدرتمند حتی برای آموزش تلقی می‌شود، نباید از این ابزار قدرتمند غافل شد زیرا می‌تواند کارگشا و کمک کننده باشد. اما توجه به این نکته که اگر استفاده مناسبی از آن نشود و آموزش لازم برای استفاده وجود نداشته باشد، قطعا می‌تواند مشکلاتی را برای خانواده‌ها ایجاد کند. امیدوارم آموزش‌های مناسب برای دانش‌آموزان در مدارس و همچنین در خانواده‌ها جهت استفاده صحیح از فضای مجازی دنبال شود.