به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، امام علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب، مشهور به امام سجاد و زین العابدین (۳۸- ۹۵ق)، چهارمین امام شیعیان. مدت امامت ایشان ۳۴ سال بود. امام سجاد(ع) در واقعه کربلا حضور داشت؛ ولی به علت بیماری، در جنگ شرکت نکرد. لشکر عمر بن سعد پس از شهادت امام حسین(ع) او را همراه اسیران کربلا به کوفه و شام بردند. خطبه امام سجاد در شام باعث آگاهی مردم از جایگاه اهل بیت شد.
واقعه حره، نهضت توابین و قیام مختار در زمان امام سجاد(ع) روی داد. بنابر روایات شیعه، امام سجاد(ع) به دستور ولید بن عبد الملک با سمّ به شهادت رسید. مدفن وی در قبرستان بقیع کنار قبر امام حسن مجتبی(ع)، امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) است.
امام سجاد(ع) دارای فضائل بسیاری بود. برای نمونه از عبادت و کمک به فقرای او موارد متعددی گزارش شده است. امام نزد اهل سنت نیز جایگاه والایی داشته و آنها علم و عبادت و ورع او را ستوده‌اند.
مجموعه ادعیه و مناجات امام سجاد(ع) در کتاب صحیفه سجادیه گرد آمده است. رسالة الحقوق، رساله‌ای کوچک درباره تکالیف بندگان در برابر خدا و خلق خدا، منسوب به اوست.
صحیفه سجادیه کتابی حاوی ۵۴ دعا از امام سجاد(ع). این کتاب پس از قرآن و نهج البلاغه مهم‌ترین میراث مکتوب شیعه به حساب می‌آید و به نام‌های خواهر قرآن و «انجیل اهل بیت» نیز مشهور است.
صحیفه مانند قرآن و نهج البلاغه از نظر فصاحت و بلاغت مورد توجه قرار گرفته است. امام سجاد(ع) بسیاری از معارف دینی را در دعاهای خود بیان می‌کند؛ موضوعاتی مثل خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و مباحث عالم غیب، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، امامت، فضایل و رذایل اخلاقی، گرامیداشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی، اشارات تاریخی، نعمت‌های مختلف خداوند، آداب دعا، تلاوت، ذکر، نماز و عبادت.
معروف‌ترین دعای صحیفه دعای مکارم الاخلاق است. بر این اثر شرح های بسیاری نوشته شده که مشهورترین آنها ریاض السالکین نوشته سید علیخان شیرازی است. صحیفه به سیزده زبان از جمله فارسی و انگلیسی ترجمه شده است.
به مناسبت سالروز شهادت آن امام همام گفتگویی انجام داده ایم با حجت الاسلام و المسلمین کلباسی رئیس مرکز تخصصی مهدویت که در پی می آید:
به عنوان اولین سوال از شرایط جامعه در دوران امامت امام سجاد (ع) بفرمایید؟
زندگی امام زین العابدین(ع)، یک دوران ویژه و منحصر به فرد است، به طوری که بعد از واقعه کربلا یک دوران اختناق بسیار شدید بر اهل بیت (ع) حاکم بود. یعنی زمانی شرایط قیام را ایجاب می‌کرد، زمانی علم‌پروری و جهاد و زمانی دیگر صلح، اما در زمان ایشان به دلیل مسدود بودن دیگر راه‌ها، تنها راه دعا باز بود از این رو، این مضامین الهی و دینی با زبان دعا مطرح شده است.
امام سجاد (ع) همچنین برای این که بتوانند وظیفه خود را انجام دهند و مکتب اهل بیت (ع) را در جامعه ترویج دهند، غلام می‌خریدند و به آنها معارف الهی و اسلامی را آموزش می‌دادند و سپس غلامان را آزاد می‌کردند تا پیام مکتب اهل بیت (ع) را در جامعه ترویج دهند؛ این مسأله نشان می‌دهد که در جامعه شرایط سختی حاکم بود که امام سجاد (ع) بر فعالیت‌های داخلی متمرکز شدند.
امام از این شرایط استفاده کردند و با تربیت غلامان خود و آزاد کردن آنها، زمینه دگرگونی و انقلاب را در جامعه پدید آوردند که آثار آن در زمان امامت امام محمد باقر (ع) و همچنین امام صادق (ع) به وضوح ظاهر شد و زمینه ای برای توسعه معارف اهل بیت (ع) پدید آورد.
از ویژگی‌های مکتب امام زین العابدین (ع) در هدایت جامعه بفرمایید؟
یکی از ویژگی‌های امام زین العابدین (ع) که می‌توان گفت از خصوصیات مکتب آن حضرت است، موضوع تربیت با دعاست؛ گرچه دعا همواره در مکاتب الهی و نزد انبیا و اولیای الهی، جایگاه ویژه ای دارد، اما در مکتب امام زین العابدین (ع) و روش تربیتی آن حضرت، خصوصیت ویژه‌ای پیدا می‌کند که از آن به عنوان «تربیت با دعا» می‌توان نام برد.
امام زین العابدین (ع) با تأکید بر دعا که نمونه آن را می‌توان در صحیفه سجادیه دید، هر آنچه که در عرصه اعتقادی، اخلاقی و همچنین در عرصه مسائل درونی، بیرونی، خانواده، سیاست و اجتماع وجود دارد، در قالب دعا بیان کردند.
انسان با خواندن دعاهای امام زین العابدین (ع) و با تأمل بر این دعاها به عنوان خواسته و درخواست خود از خداوند، بستر اجرا شدن را در خود و دیگر افراد فراهم می‌کند.
از ویژگی های کتاب صحیفه سجادیه بفرمایید؟
صحیفه سجادیه یک دستورالعمل کامل است، به طوری که مبانی اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و تربیتی که در قرآن کریم وجود دارد، در صحیفه سجادیه در قالب دعا عنوان شده است.
«تربیت با دعا» از این جهت است که صحیفه سجادیه یک متن بی‌نظیر و اولین کتاب دعایی است که در جهان اسلام، آن هم در شرایط سخت تدوین شده است و امام محمد باقر (ع) و زید بن علی شهید از کسانی هستند که دعاهای صحیفه را مکتوب کردند، و در واقع نویسندگان صحیفه سجادیه هستند.
امام زین العابدین (ع) همواره به امام محمدباقر (ع) و زید بن علی سفارش می‌کردند که مبادا کتاب صحیفه سجادیه به دست دشمنان بیفتد که این موضوع، هم اهمیت این کتاب و هم شرایط زمان را نشان می‌دهد.
آیا صحیفه سجادیه آنگونه که شایسته است در جامعه شناخته شده است؟
متاسفانه صحیفه سجادیه از جمله کتبی است که قدر آن ناشناخته مانده است، یعنی منزلت این کتاب نه تنها در دنیا و در میان قاطبه مسلمانان بلکه برای شیعیان نیز شناخته نشده است.
در کتاب «روضه المتقین» آمده است که محمدتقی مجلسی معروف به مجلسی اول در عالم مکاشفه، امام زمان(عج) را می‌بینند که به ایشان سفارش می‌کنند که صحیفه سجادیه را بخواند؛ امروز نیز اگر ما با امام مهدی(عج) ارتباط داشته باشیم و از حضرت یک دستورالعمل بخواهیم تا بر اساس آن حرکت کنیم و دچار مشکل نشویم، آن حضرت صحیفه سجادیه را به ما معرفی می‌کند.
صحیفه سجادیه در بین پیروان اهل بیت (ع) نام شناخته شده‌ای است، اما متأسفانه اوصاف و مضامین آن شناخته نیست، بنابراین ضرورت دارد که هفته ای یک دعا از 52 دعایی که در صحیفه سجادیه وجود دارد، مرور شود و مفاهیم و معانی آن مورد توجه قرار بگیرد تا گامی به سوی تربیت سجادیه برداریم.
نظر شما