خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ تابستان از نیمه گذشته است. خوشه‌های براق خرما روی نخل‌ها خودنمایی می‌کنند و نخلداران نهبندانی و طبسی در حال برداشت زحمت یکساله‌شان هستند.
برداشت خرما در استان خراسان جنوبی از اوایل شهریور ماه آغاز و محصول نوبرانه وارد بازار شده است اما اگر نیم‌نگاهی به پیشانی و دست‌های پینه‌بسته مرد و زن نخل دار آن هم در دورترین نقطه مرزی کنید متوجه عمق مشکل خواهید شد، کشاورزی که کمترین سهم از فروش یک سال دست رنج خود و خانواده‌اش نصیبش می‌شود، شاید باورش سخت باشد ولی باید در کنار زن و مرد نخل دار نشست و از درد دل‌هایشان بیشتر آگاه شد.
نخلداران با فروش خرماهایشان نمی‌توانند حداقل نیاز‌های سالانه‌شان را هم تأمین کنند. البته این معضل تنها مختص به خراسان جنوبی نیست و در دیگر مناطقی که خرما برداشت می‌شود هم از این دست مشکلات وجود دارد.
خرماكاران در پيچ وخم مشكلات
وقوع طوفان‌های گرد و خاک، جاری شدن سیل، شوری آب، نبود صنایع تبدیلی، بسته‌بندی و حتی کمبود سردخانه برای نگهداری محصول، وجود درختان فرسوده و عدم جوان‌سازی آنها از جمله مشکلاتی است که خرماکاران با آن دست و پنجه نرم می کنند.
«حاج موسی بامدی» از نخلداران روستای بندان در بخش مرکزی شهرستان مرزی نهبندان است که فقط از طریق فروش محصول خرمای خود امرار معاش می‌کند و منبع درآمد دیگری ندارد. جایی برای نگهداری محصول خود ندارد و مجبور است که بلافاصله بعد از برداشت محصول، خرمای خود را بفروشد. اگر جا هم داشته باشند، این روزها که آخر سال کشاورزی آنها است، کفگیرشان به ته دیگ خورده است و برای به دست آوردن پول هم که شده، محصول خود را سریع‌تر می فروشد.
نخل‌دارانی که به نرخ روز برای خرید کود، تامین کارگر، بکارگیری تراکتور و پرداخت حقابه و ... هزینه کرده‌اند، حالا مجبورند تا بازار اشباع نشده، خرمای خود را نصف قیمت بدهند که مبادا خرما روی دستشان و یا بدتر از آن روی نخلشان بماند و مشتری نداشته باشد.
دلالان خرما را مفت می خواهند!
پارسال خرما را کیلویی پنج هزار تومان فروخته‌ام ولی حداقل در بازار ۱۸ هزار تومان بود امسال هم در بازار قیمت خرما کیلویی ۲۰ هزار تومان است اما دلالان خرما را مفت می خواهند، به هزاران عیبی که بر محصول می گذارند کیلویی ۱۰هزار تومان از ما می خرند. بخش زیادی از کارهای نخل را خودم انجام داده‌ام. اگر کارگر می‌گرفتم هزینه‌های بیشتری برای هر کیلو خرما باید پرداخت می‌کردم. اینها را حاج موسی می‌گوید که باید با این پول هزینه یک سال زندگی خود را تامین کند.
وی باران را رحمت الهی می‌داند و از دعاهای زیاد خود و اهالی منطقه برای بارش باران برایم گفت، از او در خصوص بارش باران و ضررهایی که برای درختان خرما دارد سوال کردم اما حاج موسی می گوید: باران‌های زمستانی هیچ ضرری برای نخل‌ها ندارد و تنها بارشی که برای این درختان مضر است، بارش بعد از گرده‌افشانی بوده و آن هم اگر ۱۰ ساعت از اتمام گرده‌افشانی باشد باز هم ضرری ندارد.
تاثر باران ناهنگام در کاهش تولید خرما
این نخل‌دار نهبندانی با تاکید بر اینکه گرده‌افشانی خرما یکی از حساس‌ترین کارهای نخل‌داری به شمار می‌رود که نقش بسیار مهمی در کیفیت محصول دارد، می افزاید: عمل لقاح معمولا سریع انجام می‌شود اما اگر در مدت کوتاهی پس از گرده‌افشانی باران ببارد ناچاریم دوباره گرده‌افشانی را انجام دهیم. امسال هم‌زمانی بارش باران با عملیات گردافشانی تارونه‌های (شکوفه‌های بهاری نخل) درختان خرما و علاوه بر آن آب و هوای خشک و سوزان منطقه، ما را با مشکلاتی مواجه کرد. هر سال حدود پنج تن خرما برداشت می کرده اما با این وضعیت شاهکار می داند اگر 500 کیلوگرم خرما نصیبش شود!
انگار قرار نیست قیمت خرمای ما افزایش داشته باشد و اگر هم افزایشی داشته باشد، برای ما نیست و برای دلالان است که تعیین‌کننده قیمت‌ها هستند دلش از بازار خرما و دلال‌بازی و قیمت پائین خرما خون است.
درد دل دیگر این نخل‌دار نهبندانی از نبود سدهای خاکی برای مهار روان آبهای منطقه است. وی با گلایه از مسئولان می گوید: تمام روان آب های منطقه به افغانستان می رود که اگر همین آبها مهار شود این منطقه مرزی آباد می شود، اما متاسفانه هیچی به هیچی.
حاج موسی خیلی دلش می خواهد که خبرنگاران و مسئولان حداقل یکبار هم که شد به این منطقه محروم و مرزی بروند تا با زندگی سخت و درد این مرزنشینان آشنا شوند؛ هر چند که به گفته حاج موسی اگر مسئولی هم بیاید به خاطر گرمای سوزان و نبود امکانات از ماشین پایین نمی‌آید، برخی که گذرشان به این منطقه می افتد بلافاصله می گویند واویلا این مردم چگونه در این دشت سیاه با آب شور زندگی می‌کنند!
وقتی پای درد دل باغدارانی می نشینی که سال‌هاست برای قامت کشیدن نخلستان‌های سرسبز در این روستای مرزی از عمر خود که گرانبهاترین چیزهاست هزینه کرده اند تا امروز ما شاهد این سرسبزی باشیم فقط غصه ات می‌گیرد. البته این پایان ماجرا نیست و نه فقط نخل داران امروزی، بلکه نسل پشت نسل، زحمات فراوانی متحمل شده اند و گرمای طاقت فرسا و سوزنده این دیار را به جان خریده اند.
مشكلات يكی دوتا نيست!
هرسال از حجم محصول نخلستان‌ها این دیار کاسته می‌شود. یکبار حجم محصول این باغات به واسطه کمبود منابع آبی، بار دیگر به دلیل آبیاری با آب شور و گاهی هم به خاطر طوفان‌های گرد و خاک کم می‌شود. از دیگر مشکلات خرماکاران، تسهیلاتی است که بانک‌ها به آنها می‌دهند. بازه زمانی بانک‌ها برای دریافت سودشان، در حد چندماه است. این دوره تنفس برای کشاورز باید بیشتر باشد چرا که کشاورز تا آماده برداشت محصول شود و همچنین شوری آب، گرد و خاک و دیگر پدیده‌های زیست‌محیطی حاضر در خراسان جنوبی، قطعاً بر روی بار وری درختان نخل تأثیرگذار است.
«محمد بارانی نسب» یکی دیگر از نخل دارانی است که نسل در نسل از طریق نخل و خرما امرار و معاش می‌کرده است. اما می گوید: روز به روز وضعیت دخل و خرج ما از طریق نخل و خرما بدتر می‌شود. یک سال برای تولید خرما زحمت می‌کشیم؛ آبیاری می‌کنیم، کود می‌دهیم، شخم می‌زنیم، بارور می‌کنیم، هرس می‌کنیم، برداشت می‌کنیم و ... ولی سودی که شایسته این تلاش‌ها باشد را نمی‌بریم.
وی که چندین فرزند تحصیل‌کرده بیکار در خانه دارد و مشکلاتش یکی دوتا نیست، تاکید می کند: انتظار داریم که درآمد حاصل از فروش خرما هزینه‌های یک سال زندگی ما را تامین کند ولی اینگونه نیست و ناچاریم به دیگر کارها روی بیاوریم تا هزینه‌هایمان تامین شود.
عمده مشکلات نخلداران نبود مکان مناسبی برای نگهداری خرما است
نهبندان دومین نقطه مستعد استان برای کشت خرما بعد از طبس است اما گفته‌های او حکایت از این دارد که نبود سردخانه و صنایع بسته بندی سبب شده است تا عایدی چندانی نصیب بهره برداران خرما در این شهرستان نشود و آن ها مجبور باشند محصول خود را به صورت فله ای به بازار عرضه کنند.
این روزها خرما در برخی از بازارهای کشور با قیمت حدود ۲۰ هزار تومان به فروش می‌رسد ولی نخلداران خرمای خود را با قیمت کمتر از ۱۰ هزار تومان فروخته‌اند و البته نیمی از این قیمت نیز هزینه‌های یک سال نخل‌داری بوده است.
در این سال‌ها شوری آب و طوفان های گرد و خاک تولید محصولش را کاهش داده است. وی می گوید: خرمای کبکاب را با هزار مشقت و سختی دانه دانه از نخل جدا می کنیم و در ظروف یکبار مصرف بسته بندی و در همان بازار نهبندان هر چند با قیمت ارزان به دلالان می فروشیم. درحالی است که همه اجناس چند برابر گران شده اما قیمت خرما با پارسال هیچ تفاوتی نکرده است، این برای کشاورزان در این منطقه محروم و مرزی واقعا ظلم است.
فقط می خواهیم زنده بمانیم!
وی معتقد است از مشکلات و نبود امکانات هرچه ناله و فریاد زده به جایی نرسیده است، می گوید: در این روزگار یکی می خواهد زندگی کند اما به خدا ما در این منطقه مرزی دورافتاده و خشک می خواهیم با هزار مشقت و سختی هم که شده فقط زنده بمانیم.
این نخل‌دار ۶۰ ساله روستای مرزی چاه‌شند شهرستان نهبندان نیز از عدم مهار روان آبها گلایه مند است و ادامه می دهد: دو سال است وضعیت بارندگی‌ها خوب است اما آب و هوای این منطقه گرم و خشک است. ای کاش مسئولان می آمدند تا ببینند تمام روان آبها به دشت کلوت ها و خارج از مرزها به کشور افغانستان می رود؛ متاسفانه هیچ بندخاکی در این منطقه نیست.
پیش بینی برداشت ۴۷۲۵ تن خرما از نخلستان های خراسان جنوبی
«عبدالرضا رضایی» مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار شبستان در بیرجند سطح زیر کشت خرمای استان را حدود یک هزار و ۵۳۱ هکتار اعلام کرد و می گوید: پیش بینی می‌شود امسال بیش از چهار هزار و ۷۲۵تُن خرما از نخلستان‌های استان برداشت شود.
وی با اشاره به اینکه در خراسان جنوبی هزار و ۶۰۰ بهره‌بردار خرما فعالیت دارند، می افزاید: بیشترین سطح زیرکاشت خرما در استان با هزار و ۱۶۶ هکتار به شهرستان طبس و سپس به نهبندان با ۳۶۵هکتار اختصاص دارد.
رضایی با بیان اینکه رقم‌های زیادی از خرما در خراسان جنوبی برداشت می‌شود، ادامه می دهد: ارقام خرماهای برداشتی خراسان جنوبی بیشتر شامل خاره خوش، پرکوه، زاهدی، پیارم، مجول، کبکاب و مضافتی است.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره کاهش سطح زیر کشت خرما در استان، تصریح می کند: برخی نخل های کم بازده حذف شدند اما هنوز طرح جایگزینی انجام نشده است چرا که تسهیلات در بحث توسعه باغات محصول خرما با توجه به اینکه باردهی آنان چندسال طول می کشند برای آنان اقتصادی نیست که بتوانند اقساط خود را پرداخت کنند.
وی ادامه می دهد: یکی دیگر از مشکلات نخل داران استان خراسان جنوبی نبود صنایع بسته بندی و سردخانه یا کم بودن ظرفیت آن برای نگهداری خرما است.
رضایی با اشاره به اینکه برداشت خرما از اوایل شهریورماه شروع شده و تا اواسط مهر ادامه دارد، می افزاید: بيشتر خرمای توليد شهرستان در داخل استان به مصرف می رسد.
قصه خرما و بازار آن و نبود سردخانه و صنایع فرآوری تکراری است ولی کسی تلاشی برای رفع مصائب و مشکلات نخلداران نمی‌کند و دلالان همچنان حاکم بازار خرمایی هستند که زحمت اصلی را نخلداران می‌کشند و سود اصلی را دلالانی می‌برند که جیبشان پر از پول است و قیمت خرما را آنها تعیین می‌کنند.
نظر شما