خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : پیش از این در بخش نخست گزارش «مواجهه با رسانه های تکنولوژیک» با عنوان «از راه حل دیوار تا تعامل افتان و خیزان» به بررسی رویکردهای جامعه ایران نسبت به رسانه های مبتنی بر تکنولوژی پرداختیم و به پلتفرم های نمایش فیلم و سریال و ویدیو بر بستر اینترنت و گوشی های تلفن همراه رسیدیم.
چنان که گفته شد، امروز مخاطبان ایرانی با اتصال به اینترنت ثابت یا همراه می توانند از طریق پلتفرم های داخلی به تماشای فیلم، سریال و ویدیوهای مورد علاقه خود بنشینند. این مهم به برکت دسترسی عمومی به اینترنت پرسرعت فراهم شده و به شکل گیری هزاران استارتاپ در کشور کمک کرده است. موضوع مهم دیگر فضای رقابتی است که از طریق بسترهای یادشده در کشور ایجاد شده و همین موجبات ارتقای کیفیت محصولات در عین تعادل قیمت ها را فراهم کرده است.
حالا اما رسانه ملی متعرض پلتفرم هایی شده که بر بستر اینترنت فیلم، سریال و ویدیو پخش می کنند. این نهاد مدعی است رادیو و تلویزیون تنها رسانه هایی اند که حق پخش زنده و فراگیر صوت و تصویر را دارند و هر پلتفرم دیگری برای بهره مندی از این امکان همواره باید از رسانه ملی مجوز دریافت کند.
هدف از این گزارش بررسی ابعاد حقوقی این ادعا با توجه به اسناد بالادستی کشور نیست، گو این که معاونت حقوقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اخیرا در نامه ای به معاونت پارلمانی ریاست جمهوری، به طور مفصل به ابعاد حقوقی این ادعا پرداخته و مخالفت اکید این وزارتخانه را با این رویه اعلام کرده است.
در این جا قصد داریم با همان رویکردی که نحوه مواجهه جامعه ایران و مدیران فرهنگی آن با رسانه های تکنولوژیک را بررسی کردیم، خواسته رسانه ملی را نیز تحلیل کنیم.
تا پیش از ورود دستگاه ویدیو به کشور، تلویزیون تنها منبع نمایش فیلم و سریال برای عموم مردم بود. ورود ویدیو اندکی این انحصار را متزلزل کرد. حالا مردم می توانستند تصاویری غیر از آن چه تلویزیون پخش می کرد، ببینند. ورود ماهواره به کشور اما موجب شد چینی تلویزیون مو بر دارد. تلویزیون حالا رقیبی داشت که از الگوهایی مشابه برای جذب مخاطب بهره می برد. رسانه ملی اما آن قدر ها نگران این وضعیت نبود چرا که بر ممنوعیت استفاده از ماهواره تکیه کرده بود و امید داشت همچنان مخاطبان خود را حفظ کند.
رخداد بعدی اما مهمتر از اتفاق های پیشین بود. ورود اینترنت پرسرعت و سرعت فراگیری آن در کشور، در کنار دسترسی آرام آرام مردم به گوشی های تلفن هوشمند چیزی نبود که بتوان به سادگی آن را نادیده گرفت. چینی تلویزیون دیگر واقعا ترک برداشته بود. در این شرایط بود که شبکه های ماهواره ای فارسی زبان فعال در کشورهای خارجی نیز بر کیفیت برنامه های خود افزودند و رقیبانی جدی تر برای رسانه ملی شدند. این شد که مدیران رسانه ملی احساس خطر کردند و به فکر چاره افتادند. راهکار سیاستگذاران افزایش شبکه های تلویزیونی و تاسیس شبکه های تخصصی بود. خوشبختانه ظرفیت های فنی رسانه ملی این امکان را فراهم می کرد اما چالشی دیگر در میان بود. این شبکه های تازه تاسیس قرار است چه برنامه هایی برای مخاطبان پخش کنند. برای این پرسش حداقل در ابتدا، پاسخی مشخص وجود نداشت. از این رو شبکه های تازه تاسیس در به پخش چندباره تولیدات گذشته رسانه ملی متوسل شدند. فعالیت این شبکه ها مدتی این گونه گذشت تا آرام آرام مدیران و برنامه سازان به الگوهایی تازه برای تولید برنامه در شبکه های تخصصی دست یافتند. امروز که این گزارش نوشته می شود تک برنامه های شبکه نسیم و شبکه مستند جزو پربیننده ترین برنامه های رسانه ملی به حساب می آیند.
به هرروی رسانه ملی آرام آرام و با گذر زمان به درک بهتر از مخاطبی رسید که همچون گذشته محدودیتی برای انتخاب رسانه مورد نظر خود ندارد. وقتی امروز مردم اخبار مورد علاقه خود را به جای خبرگزاری و روزنامه در شبکه های اجتماعی دنبال می کنند، دور از انتظار نیست فیلم ها و سریال های مورد علاقه خود را در پلتفرم هایی غیر از رسانه ملی جستجو کنند.
در کنار این ها باید به شکل گیری «وی ا دی»ها اشاره کرد. اگر دیروز ویدیو کلوپ های محلی واسطه میان مردم و فیلم ها و سریال های مورد علاقه شان بودند، در سال های بعد اینترنت جایگزین ویدئو کلوپ ها شد اما هنوز پلتفرمی متمرکز برای نمایش آثار شبکه نمایش خانگی وجود نداشت. «وی ا دی» ها در سال های اخیر این خلا را پرکرده اند و هر روز بر مخاطب آن ها افزوده شده است، گرچه این پلتفرم ها هم ماجراهای خاص خود را دارند.
حالا شاید علت علاقه رسانه ملی به نظارت و ارائه مجوز به تولیدات پلتفرم های اینترنتی و شبکه های اجتماعی بیشتر نمایان شود. رسانه ملی که با چند هزار کارمند و شبکه های متعدد ملی، استانی و تخصصی فعالیت می کند حالا با وجود «وی ا دی» ها، شبکه نمایش خانگی و شبکه های اجتماعی بیش از هر زمان دیگر در معرض از دست دادن مخاطبان خود است. اما نکته مهم تر در این میان، عدم انعطاف لازم رسانه ملی در سال های اخیر است. سال هاست که منتقدان این رسانه از عدم جذابیت لازم برنامه های تولیدی برای همه گروه های اجتماعی سخن می گویند اما کمتر دیده شده مدیران به تغییر جدی در رویکردهای خود تن بدهند. گرچه به تازگی بارقه هایی از تولید برنامه های پرمخاطب -هرچند با تقلید از نمونه های خارجی- در تلویزیون دیده می شود که در جای خود ارزشمند است.
با توجه به آن چه گفته شد به نظر می رسد رسانه ملی باید یکبار برای همیشه با واقعیت دنیای امروز کنار بیاید. دنیایی که در آن مردم خود برنامه مورد علاقه و رسانه مورد نظرشان را برمی گزینند. در این دنیا رقابتی تنگاتنگ میان رسانه های برای جذب مخاطب در جریان است. حضور موثر در این بازار پر زرق و برق نیازمند تولید برنامه های باکیفیتی است که جذابیت تکنیکی و محتوایی را توامان دارند.
نظر شما