جایگاه خدمت به مردم در مکتب تشیع

خبرگزاری شبستان، گروه قرآن و معارف: در روایات و سخنان بزرگان بسیار تأکید شده است که به خلق خدا خدمت کنید و کار مردم را راه بیندازید، ولی بعضی می‌گویند: «عبادت به‌جز خدمت خلق نیست»؛ دکتری هست که تمام طول هفته‌اش را صرف طبابت می‌کند و وقتی برای تفریح، رسیدگی به فرزندان و مطالعه برای کسب معرفت و مناجات با خدا ندارد. این کار ایشان درست است؟ خدمت به خلق، به فرمان خدا و برای خدا، یکی از عبادات مهم اجتماعی است و موجب ارتقای انسان به درجه‌ خلیفه اللّهی می‌شود امّا صرف خدمت به خلق، بدون نیت و در نظر گرفتن خدا چندان سودمند و با ارزش نیست. با ارزشترین جنبه‌ اجتماعی عبادت، خدمت به مردم و برآوردن نیازهای آنان است، ولی این خدمت فقط در رفع مشکلات مادی خلاصه نمی‌شود و شامل رسیدگی به امور معنوی ایشان هم می‌گردد.

الف) جایگاه خدمت در آیات و روایات

خدمت به خلق از والاترین مظاهر عبادت است. ‏ هر فردی که در برآوردن نیاز برادر مؤمنش تلاش کند، گویا نُه هزار سال خداوند را عبادت کرده، درحالی‌که روزها را روزه‌دار و شب‌ها را شب‌زنده‌دار بوده است. کسی‌که هرروز به امور مسلمانان همت نگمارد، مسلمان نیست.‏

«عبادت به‌جز خدمت خلق نیست» در حقیقت از ناحیه کسانی القا می‌شود که می‌خواهند از زیر بار عبادت خداوند شانه خالی کنند و ضعف معنوی و عبادی خود را این‌گونه توجیه نمایند و خود را موجه جلوه بدهند که قطعاً صحیح نیست. در جامعه اسلامی، همه افراد درواقع اعضای یک پیکرند، ازاین‌رو، افراد باید در جهت رفع نیازمندی‌های یکدیگر بکوشند که این از اجر و پاداش بزرگ برخوردار است. رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «کسی‌که از برادر مؤمن خود نیازی برآورد، مانند کسی است که روزگار درازی خدا را عبادت کرده باشد.»

اگر خدمت به «بندگان» این‌طور است، خدمت به «پدر بندگان» و اوج همه خداپرستان؛ حضرت اباعبدالله چه اکسیری­ست! از خدمت به «عبدالله‌ها»، چنین گنجی حاصل شود، از خدمت به «اباعبدالله» چه خواهد شد؟! ما که از سید شهیدان و عزادارانش عزیزتر و محبوب­تر در آستان خداوند متعال نیافتیم!

ب) ارزش خدمت در کلام علما و عرفا

در ادامه آثار و برکات خدمت را از لسان آنان که چشم دلشان باز بود و جلوه باطنی خدمت را به نظاره نشستند پیشکش حضور همه خادمان با اخلاص مجالس اهل‌بیت علیهم السلام و هیئت‌های عزاداری می‌سازیم.

جایگاه خدمت به مردم در مکتب تشیع

۱- ابن عباس

او نقل می‌کند: «جبرئیل امین علیه السلام از جانب پروردگار جلیل هبوط کرد و گفت: ای محمد صلی الله علیه و آله، خدای علیّ اَعلی به تو سلام می‌رساند و تو را به درود و اِکرام مخصوص می‌گرداند و به تو می‌فرماید: به عزت و جلالم سوگند، برای فاطمه سلام الله علیها شیعیان پاک و پاک‌شده‌ای خلق می‌کنم. این شیعیان اموالشان را در راه عزای حسین علیه السلام انفاق می‌کنند و در راه زیارت او جان می‌دهند و عزای وی را در مجالسشان به پا می‌کنند، خالصانه بر وی اشک می‌ریزند، خوابشان را کم می‌کنند و از این شیوه بازنمی‌گردند … آگاه باشید، هرکس در راه عزا و زیارت حسین بن علی علیه السلام به مقدار درهمی انفاق نماید، ملائکه در آنچه انفاق نموده است تا روز قیامت با او دادوستد می‌کنند و به ازای هر درهم هفتاد حسنه به وی می‌دهند و خداوند برای او قصری در بهشت بنا خواهد کرد.» (تَظَلُّمُ الزَّهرَاء، ص ۷۳-۷۴)

۲- امام خمینی رحمه الله علیه

ایشان در مقدمه کتاب شریف سرّ الصلاه در نامه­ای خطاب به فرزندشان آقا سید احمد می­فرمایند: «پسرم! ما که عاجز از شکر او و نعمت‌های بی‌منتهای اوییم، پس چه‌بهتر که از خدمت به بندگان او غفلت نکنیم که خدمت به آنان خدمت به حق است، چراکه همه از اویند. هیچ‌گاه در خدمت به خلق‌الله خود را طلبکار ندان که آنان به حق منت بر ما دارند که وسیله خدمت به او جل­وعلا هستند و در خدمت به آنان دنبال کسب شهرت و محبوبیت مباش که این خود حیله شیطان است که ما را در کام خود فروبرد. در خدمت به بندگان خدا آنچه برای آنان پرنفع­تر است انتخاب کن نه آنچه برای خود یا دوستان خود که این علامت صدق به پیشگاه مقدس او جل­وعلا است.» (مقدمه سرالصلاه، امام خمینی رحمه الله، نامه امام به سید احمد)

۳- آیت‌الله انصاری همدانی

بهترین اعمال برای رسیدن به قرب خداوند، خدمت به خلق است، آن هم خلقی که موردتوجه خدایند افراد برجسته‌ای که موردقبول او هستند، اگر هم آن‌ها نبودند دیگران گل‌هایی هستند که خداوند با دست خود کاشته است. (کتاب پندهای آسمانی، ص ۴۶)

۴- شیخ حسن علی نخودکی

مقصود و مطلوب من از حیات در این دنیا جز خدمت به خلق خدا نیست. (نشان از بی­نشان­ ها، ج ۱، ص ۲۲)

۵- شهید مرتضی مطهری

به خدا نزدیک شدن مقدمه خدمت به خلق خدا نیست، بلکه به خلق خدا خدمت کردن مقدمه قرب الهی و رسیدن به مقام قرب خداست. (ج۲۳، ص ۲۸۹؛ کتاب انسان کامل)

۶- شیخ رجبعلی خیاط

اگر می‌خواهی به حقیقت توحید راه پیدا کنی، به خلق خدا احسان کن. با خدا انسی داشتم، التماس کردم که سر خلقت چیست؟ به من فهماندند که سر خلقت احسان به خلق است. خدمت به مردم، انسان را عاشق خدا می‌کند. (کیمیای محبت، محمدی ری شهری، ص ۲۰۹)

۷- جعفر آقا مجتهدی

باید دیگران را به مقصد برسانیم و از دیگران کارگشایی کنیم تا ما را به مقصد برسانند و در مسیر سیر الى الله کمک کنند. (در محضر لاهوتیان، ص ۳۶۴)