زندگی با طبیعت تالاب انزلی در مرکز اکوتوریسم جیرسرباقرخاله

خبرگزاری شبستان رشت، مهری شیرمحمدی؛ اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ بود که «مرکزاکوتوریسم جیرسرباقرخاله» در شهرستان خمام، بخش چوکام افتتاح شد. این مرکز با همکاری مسئولان محلی خمام و با هزینه آژانس بین المللی همکاری‌های ژاپن (جایکا) در بخشی از اراضی چراگاه عمومی روستای باقرخاله احداث شد تا مکانی برای اجتماعات روستایی و محلی باشد.

حالا بعد از دو سال اگر به باقرخاله بروید، خانه روستایی که با هزینه جایکا در باقرخاله ساخته شده، سرشار از شور زندگی است و به عنوان مکانی برای گذران خانواده‌ها و آشنایی با اکوسیستم تالاب انزلی مورد توجه مردم قرار گرفته است.

در امتداد رودخانه پیربازار به چوکام به سمت روستای باقرخاله و در جیرسر به طرف چراگاه عمومی بروید. تابلوی سبز رنگ اداره کل منابع طبیعی استان گیلان راهنمای خوبی است. اگر تا دو هفته پیش به این چراگاه می‌رفتید، در اراضی حفاظت شده چندین هکتاری این چراگاه عمومی، گله‌های رها شده دام اعم از انواع گاو، اسب و حتی گاوهای کوهان دار کاسپین به وفور در این چراگاه یافت می‌شد. اینک اما، چراگاه تقریبا خالی شده و تک و توک گاوهای باقیمانده نیز توسط صاحبانشان بازگردانده می‌شوند.

یکی از اهالی جیرسر می‌گوید: این چراگاه با نظارت دهیاری به بخش خصوصی واگذار می‌شود و از سراسر گیلان، مازندران و حتی گرگان، در اوایل بهار گاوها به نگهبان چراگاه تحویل داده می‌شود و پس از فضل کار و برداشت محصول، صاحبان دام برای بازگرداندن گله‌های خود باز می‌گردند.

کمی جلوتر از این دشت وسیع و در یک فضای محصور شده، خانه‌ای دو طبقه با معماری بومی گیلان خودنمایی می‌کند و در حاشیه آن فضایی مسقف با امکانات اقامتی چندساعته برای مسافران تا بانوان محلی با تولید محصولات محلی در همان مکان از گردشگران پذیرایی کنند. عطر نان کشتایی که به روش سنتی پخته می‌شود، رشته خشکاری که بر سینی مسی برشته می‌شود و کاکای کدوحلوایی که در روغن داغ سرخ می‌شود، در فضا پیچیده است. نزدیک به درب اصلی، محصولات کشاورزی محلی اعم از سیر و ترب و گردو، رب انار و سبزه نمک به‌فروش می‌رسد. کلبه وسط مرکز اکوتوریست به سبک معماری خانه های موزه روستایی گیلان ساخته شده است با غلام گردشی در هر دو طبقه و پلکانی چوبی که به طبقه بالا می‌رود.

ورودی کلبه «ورزا مُشته» آویزان است. دسته‌ای از آخرین خوشه‌های درو شده برنج که به نیت برکت و افزایش محصول سال بعد در گوشه‌ای از خانه آویزان می‌شد و در آغاز فصل کشت و زمانیکه گاو آهن نبود به «گاو ورزا» می‌خوراندند تا پاهایش قوت یابد و زور شخم زدن زمین را داشته باشد.

در تَلار (ایوان خانه‌های محلی) طبقه دوم، بانوی جوانی با لباس محلی نشسته و مشغول بافت انواع محصولات حصیری با گیاه گالی است. انواع سبد و سفره و دیگر صنایع دستی تولید شده را برای فروش به مرکز باقرخاله آورده است. آن سو تر تابلوی بزرگی حاوی تصاویر پرندگان روستای جیرسرباقرخاله دیده می‌شود؛ کوکو، هدهد، خوتکا، لیل، سُنقُرتالابی، اردک کله سبز، تُرُم تای، ماهی خورک و چلچله رودخانه‌ای.

راهنمای مرکز توضیح می‌دهد: تالاب انزلی زیستگاه بیش از ۲۰۰گونه پرنده است. به عنوان نمونه، اگر تعداد زیادی سوراخ در دیواره رودخانه دیدید، اغلب لانه چلچله رودخانه‌ای است که به صورت گروهی زندگی می‌کنند. آنها از پرستو کوچکتر و دم آنها کوتاه‌تر است.

در طبقه نخست این مرکز، تابلویی با پرچم ایران، ژاپن و آرم ویژه حفاظت از تالاب انزلی دیده می‌شود که معرف فعالیت مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی در فاز دوم است. در این تابلو که نماد دوستی و همکاری بین دو کشور ایران و ژاپن است، نوشته شده:«این مرکز اکوتوریستی به منظور ترویج اکوتوریسم جامعه محور به اهالی روستای جیرسرباقرخاله اهدا شده است. »

مدیر داخلی مرکز اکوتوریستی جیرسرباقرخاله، در گفت وگو با خبرنگار شبستان درباره اهداف این مرکز می‌گوید: این مرکز ایجاد شده تا برای ساکنان محلی از یک سو و گردشگران در جهت حفظ محیط زیست تالاب انزلی و حیات وحش تالاب ایجاد انگیزه کند.

«محبوبه رضا زاده» با بیان اینکه همزمان با راه اندازی مرکز اکوتوریسم جیرسر، آموزش هایی هم به اهالی درباره ترویج صنایع دستی محلی و طبخ خوراک های سنتی صورت گرفته است، می افزاید: این مرکز به نوعی منفعت اقتصادی هم برای ساکنان روستای جیرسرباقرخاله دارد. در این مکان به‌ویژه در ایام تعطیل، اهالی روستا با طبخ و عرضه خوراک های محلی از گردشگران و مسافران پذیرایی می کنند.

وی ادامه می دهد: پخت انواع نان‌ها و شیرینی‌های محلی، فروش گل و گیاه، صنایع دستی، و سبزیجات محلی و فرآورده‌های آن، از دیگر فعالیت‌های این مرکز است.

رضازاده در پاسخ به این سوال که در راستای معرفی و حفاظت از پرندگان تالاب چه برنامه‌هایی دارید، ابراز می‌دارد: اجرای برنامه‌های workshop و حضور و بررسی کارشناسان محیط زیست برای افزایش اطلاعات اهالی یکی از این برنامه‌هاست.

مدیر داخلی مرکز اکوتوریستی جیرسرباقرخاله با اشاره به سردی هوا و مهاجرت پرندگان به تالاب‌های گیلان ادامه می‌دهد: تالاب انزل یکی از مقاصد پرندگان مهاجر از سمت سیبری استو فرصت مناسبی برای برگزاری فستیوال پرنده‌نگری در این مرکز است. آذرماه سال گذشته با حضور کارشناسان اکوتوریسم و جمعی از فعالان محیط زیست تهران و گیلان، فستیوال پرنده‌نگری در جیرسرباقرخاله برگزار شد.

 رضا زاده کایاک سواری را از دیگر تجربه‌های ماندگار این مرکز عنوان کرده و می‌افزاید: با افزایش بارندگی‌ها و پر آب شدن رودخانه حاشیه تالاب انزلی، کایاک سواری از رودخانه تا تالاب را خواهیم داشت.

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری گیلان در آیین افتتاح «مرکزاکوتوریسم جیرسرباقرخاله» عنوان کرده بود روستای جیرسرباقرخاله یکی از اصلی‌ترین پایلوت‌های گردشگری حوزه تالاب انزلی است و حفظ و احیای تالاب و توسعه گردشگری با محوریت تالاب، یکی از اهداف ایجاد مرکز اکوتوریسم جیرسرباقرخاله بوده است. وی وعده داده بود در ۶۰نقطه دیگر گیلان نیز چنین مراکزی ایجاد شود. به‌نظر می‌رسد فعالیت‌های جایکا در ایران پایان یافته است. یکی از پروژه‌های جایکا ایجاد باغ ژاپنی در بخشی از بوستان مفاخر شهر رشت بود که با طولانی شدن اجرای پروژه، کارشناس آن نیز به ژاپن بازگشت.