حضرت معصومه (س) بانویی که با شفاعت او همه شیعیان وارد بهشت می شوند

خبرگزاری شبستان - مشهد - مرضیه وحدت/ «انسان در اثر پرهيزکاري، مي‏تواند به جايي برسد که مظهر اراده حق و واسطه فيض الهي گردد. اين ثمره بندگي حقيقي و اطاعت کامل از ذات پروردگار است. اولياي خداوند، هم در زندگي و هم بعد از آن، سرچشمه کرامت‏هايي هستند که نشان بزرگي روح آنان و پيوستگي‏شان به منبع فيض و کرم بي‏پايان خداوند کريم است. فاطمه معصومه عليها السلام نيز «کريمه اهل‏بيت» است. به همين دليل، قلب‏هاي شکسته و دست‏هاي نيازمند و مأيوس از همه جا، به حرم فاطمه معصومه عليها السلام مي‏آيند و از خرمن کَرَم اين کريمه، خوشه‏چيني مي‏کنند.» امیرعلی حسنلو مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم با بیان این مطلب در ادامه در خصوص شخصیت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها با خبرنگار خبرگزاری شبستان گفتگو کرده است:

در مورد شخصیت حضرت معصومه سلام الله علبها توضیح بفرمایید ؟

بصورت كلي و جهت اطلاع اشارة به اين نكته لازم است كه دختران امام موسي كاظم عليه السلام طبق نقل تاريخ عموماً فقيه، دانشمند، محدّث، پاكدامن، پارسا، پرهيزگار بودند  و در ميان زنان مدينه به ترويج مباحث علمي و احاديث نبوي هم اشتغال داشتند.

در دوران حساس خفقان‌آور عباسي هر يك از دختران امام موسي كاظم عليه السلام بنا به توانايي و تكليف خويش مسئوليت‌هاي مهمي را ايفا كردند و به تشريع ديدگاه امامت و ولايت و روشن ساختن اذهان زنان پرداختند. نكته جالب اينكه دختران امام هر يك عالمه‌هايي بودند كه با نقل روايات مستند و احاديث معتبر در مورد فضايل امام علي عليه السلام و عاشورا و ... استمرار ولايت و معرفي امام زمان خويش ساعي و كوشا بودند.

در اين ميان حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها همچون اجداد طاهرينش با تأسي به حضرت زينب سلام الله عليها در مقابل تهديد و فشارهاي حكومت ظالم عليه خاندان اهل بيت عليهم السّلام علاوه بر فعاليت‌هاي علمي و روايي و بيان احاديث پيرامون شيعه، غدير خم و ولايت و امامت، در حركتي سياسي ـ اجتماعي همراه برادران خويش به عرصه مبارزه وارد و هجرت را به عنوان عامل اعتراض به وضعيت موجود برمي‌گزيند.

حضرت معصومه سلام الله علیها از نظر منزلت علمی چه جایگاهی داشتند؟

تربيت و رشد در خاندان علم و سيراب شدن از سرچشمه وحي، حضرت معصومه عليها السلام را به مقامي رسانيد که پدر بزرگوارش امام کاظم عليه السلام بعد از ديدن پاسخ‏هايي که فاطمه معصومه عليها السلام به پرسش‏هاي شيعيان داده بود، سه بار فرمود: «پدرش به فدايت باد». از سايه‏سار وجود اين بانوي عالمه و محدّثه، شهر قم به بزرگ‏ترين مرکز علمي در جهان تبديل شده است؛ به طوري که از تمام دنيا، تشنگان هدايت و حقيقت، رو به سوي اين شهر مي‏آورند و بعد از زيارت فاطمه معصومه عليها السلام ، جامي از چشمه علوم وحي سر مي‏ کشند.

پس از حضور با برکتش در این شهر قبرش به مامن دانشمندان و عالمان بزرگ مبدل شده است به نحوی که هزاران دانشمند در گستره تمدن اسلامی در ضهر قم تربیت یافته اند ؛ حیات علمی اسلام از این شهر جان گرفته هزاران جلد کتاب علمی و دینی در کنار این مرقد نورانی نوشته شده است؛ دامنه این خیرات و برکات غیر قابل شمارش و بی حساب است؛ این شهر با وجود مرقد این با نوی بزرگ یکی از کانون های علمی جهان اسلام شده است؛ با تامل دراین اقیانوس فضائل کلام امام کاظم علیه السلام  و امام ضادق علیه السلام که درباره حضرت معصومه (س) فرمودند معنا می شود ؛ بر خی از سخنان ائمه علیهم السلام را باید زمان بگذرد تا به خوبی فهم شود.

چرا به ایشان لقب معصومه (س) داده اند؟

درباره لقب عصمت که به این بانوی کریم داده شده نیز باید تامل نمود ؛ اولا مقام عصمت یعنی رسیدن به منزلتی از درجات معنوی که با اختیار از گناه دوری کند ؛ این منزلت بسته نیست وعصمت هم دارای مراتب است ؛ مرتبه ای از عصمت دراین خاندان وفرزندان غیر امام این خاندان دیده شده است ؛ حتی در برخی از سادات که معروف است حضرت امام خمینی در باره آیه الله حاج سید احمد زنجانی  فرموده بود او به درجه ای از عصمت رسیده است ( نقل به مضمون اصل عبارت یادم نیست ) رسیده است ؛ رسیدن به عصمت در گرو پيروي کامل از دستورات دين و خارج نشدن از راه هدايت، انسان را به درجه‏اي از تقوا و طهارت روح مي‏رساند که ناپاکي گناهان از جسم و جان زدوده مي‏شود و ميوه شيرين عصمت، قلب انسان را صفا مي‏بخشد. فاطمه معصومه عليها السلام نيز به جايي رسيد که امام رضا عليه السلام ايشان را «معصومه» ناميد و فرمود: «هر کس معصومه را در قم زيارت کند، گويي مرا زيارت کرده است».

در روایات آماده است که با شفاعت حضرت معصومه سلام الله علیها شیعیان وارد بهشت می شوند، چه فضائلی در شخصیت ایشان وجود داشته که به چنین مقامی رسیدند؟

این روایت از امام جعفر صادق عليه السّلام است که فرمودند: "تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنه باجمعهم" با شفاعت او همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند. در واقع شفاعت، مقام والايي است که در روايات به آن «مقام محمود» گفته شده است. بدون ترديد داشتن حق شفاعت و رسيدن به اين مقام، شايستگي لازم را مي‏طلبد؛ چرا که خداوند، شفاعت را فقط از کساني مي‏پذيرد که خود به آنها اذن اين کار را داده باشد.

بالاترين مقام شفاعت از آنِ پيامبران الهي و اهل‏بيت است و بعد از آنها، کساني که شأن و قربي نزد خداوند داشته باشند، شفاعت مي‏کنند. در زيارت‏نامه حضرت معصومه عليها السلام آمده است که ايشان، منزلت بسيار والايي نزد خداوند دارند و به همين دليل هم در روايت آمده که: «با شفاعت او، شيعيان وارد بهشت مي‏شوند». از اين رو زائران حرم فاطمي به اميد نيل به شفاعت ايشان، زمزمه کنان مي‏گويند: «يا فاطمةُ اشفعي لي في الجّنة؛ اي فاطمه! شفيع ما در بهشت باش».

در خصوص شباهت هایی که میان حضرت معصومه سلام الله علیها و حضرت زهرا سلام الله علیها وجود دارد توضیح بفرمایید و چرا زیارت ایشان برابر با  زیارت حضرت زهرا سلام الله علیها است؟

اين دو بزرگوار افزون بر مشابهت در اسم، در دانايي، شفاعت و بسياري از صفات نيز شبيه يکديگرند و زيارت فاطمه معصومه عليها السلام ، زيارت فاطمه زهرا عليها السلام مي‏باشد؛ چنان‏که در کرامتي از اميرمؤمنان عليه السلام به پدر بزرگوار حضرت آيت‏اللّه‏ مرعشي نجفي چنين گفته شده است: «خدا جلال و جبروت حضرت فاطمه عليها السلام را به فاطمه معصومه عليها السلام عنايت فرموده است. هر کس بخواهد ثواب زيارت حضرت زهرا عليها السلام را درک کند، به زيارت فاطمه معصومه عليها السلام برود. خود مرحوم آيت اللّه‏ مرعشي نجفي چنين گفته‏اند: «شصت سال است که هر روز اولين زائر حضرت معصومه عليها السلام هستم».

حضرت معصومه سلام الله علیها به کریمه اهل بیت شناخته می شوند، چرا؟

انسان در اثر پرهيزکاري، مي‏تواند به جايي برسد که مظهر اراده حق و واسطه فيض الهي گردد. اين ثمره بندگي حقيقي و اطاعت کامل از ذات پروردگار است. اولياي خداوند، هم در زندگي و هم بعد از آن، سرچشمه کرامت‏هايي هستند که نشان بزرگي روح آنان و پيوستگي‏شان به منبع فيض و کرم بي‏پايان خداوند کريم است. فاطمه معصومه عليها السلام نيز «کريمه اهل‏بيت» است. به همين دليل، قلب‏هاي شکسته و دست‏هاي نيازمند و مأيوس از همه جا، به حرم فاطمه معصومه عليها السلام مي‏آيند و از خرمن کَرَم اين کريمه، خوشه‏چيني مي‏کنند.

حکمت ازدواج نكردن حضرت معصومه سلام الله علیها چیست؟

مسئله ازدواج در اسلام مهم و یکی از سنتهای پیامبر اعظم است  و از مستحبات اكيد است؛ و در این خصوص پيامبر فرمودند: «ما بنى فى الاسلام بناءٌ احب الى اللّه عزوجل و اعز من التزويج»؛ «در اسلام بنايى بر پا نشده كه در پيشگاه خداوند دوست داشتنى‏تر و عزيزتر از ساختمان ازدواج باشد».

تا زمانی كه حضرت رضا عليه‏السلام در مدينه بود و به خراسان هجرت نكرده بود حضرت معصومه سلام الله علیها حدود 27 سال سن داشت ، پس چرا ازدواج نكرد؟! در پاسخ به اين سؤال مى‏توان گفت: بر اساس گفته یعقوبی در تاریخش آن بانو و دختران دیگر حضرت طبق وصيت امام كاظم عليه‏السلام از دواج ننمودند و بر خی نوشته اند به مشورت و اجازه امام رضا عليه‏السلام بستگى داشت؛ چرا كه او به مصلحت خواهرانش آگاه‏تر از ديگران بود.

گويا براى حضرت معصومه سلام الله علیها همسر مناسب و همتايى وجود نداشت؛ زيرا علاوه بر کفو دينى، كفو فرهنگى و معنوى نيز نقش به سزايى در ازدواج صحيح دارد، شايد بر همين اساس امام صادق عليه‏السلام فرمود: اگر خداوند متعال على عليه‏السلام را براى فاطمه زهرا سلام الله علیها نمى‏آفريد در سراسر زمين از حضرت آدم گرفته تا هر انسانى بعد از او همسر همتاى مناسبى براى فاطمه سلام الل علیها پيدا نمى‏شد. بر اساس  پاره‏اى از مدارك دیگر، مأمون (هفتمين خليفه عباسى) از حضرت معصومه سلام الله علیها خواستگارى كرد يا مى‏خواست مقدمات خواستگارى را فراهم كند.

مطلب ديگرى كه در اين جا گفته شده است اين كه حكومت اختناق و سراسر وحشت هارون آن چنان مردم را نسبت به نزديك شدن به خاندان نبوت ترسانده بود كه كسى جرأت نمى‏كرد تا با دختران آن ها ازدواج كند؛ زيرا داماد امام كاظم عليه‏السلام شدن به معنى اقدام به كارى خطرناك بود كه موجب سلب امنيت مى‏شد.

امام كاظم عليه‏السلام مدتها در زندان بود و همان جا به شهادت رسيد و امام رضا عليه‏السلام نيز بر اساس اطلاعى كه از آينده داشت ناگزير بود كه به خراسان هجرت كند. اين امور نيز مى‏تواند دليل ديگرى بر عدم ازدواج حضرت معصومه سلام الله علیها شده باشد.

حضرت معصومه سلام الله علیها دارای چه ویژگی هایی بودند که ایشان را نسبت به بقیه امام زادگان ممتاز کرده است؟

حضرت معصومه سلام الله علیها ویژگی های منحصر به فردی دارد که هیچ یک از امام زادگان ندارند ؛ حرم آن حضرت وقبر نورانیش برکات بزرگی دارد که در کمتر نقطه ای از زمین می توان یافت ؛ بی مبالغه است که گفته شود یکی از مقدس ترین اماکن روی زمین ومعادل دیگر اماکن مقدس دنیاست؛ در ميان امام زادگان ايران و شهر قم و فرزندان حضرت امام موسي عليه السلام که نورافشاني مي کنند، ماه تاباني که همه آنها را تحت الشعاع انوار درخشان خود قرار داده، تربت پاک شفيعه محشر، کريمه اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله دخت گرامي موسي بن جعفر، حضرت معصومه سلام الله عليها مي باشد.

حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها از جهت شخصيت فردي و کمالات روحي در بين فرزندان موسي بن جعفر علیه السلام بعد از برادرش، علي بن موسي الرضا عليه السّلام در والاترين رتبه جاي دارد. اين در حالي است که شيخ مفيد و ديگران فرزندان دختر امام کاظم عليه السّلام حداقل هجده تن بوده اند و فاطمه در بين اين همه بانوي مکرمه سرآمد بوده است.

حاج شيخ عباس قمي درباره دختران موسي بن جعفر مي نويسد: "برحسب آنچه به ما رسيده، افضل آنها سيده جليله معظمه، فاطمه بنت امام موسي ـ عليه السّلام ـ معروف به حضرت معصومه است". اما شيخ محمد تقي تستري در "قاموسي الرجال" فضيلت وي را نه تنها در بين دختران، بلکه پسران حضرت غير از امام رضا عليه السّلام بي نظير مي داند و مي نويسد: "در ميان فرزندان امام کاظم عليه السّلام با آن همه کثرتشان، بعد از امام رضا عليه السّلام کسي هم شأن حضرت معصومه سلام الله عليها نيست.

بي گمان اين نحوه اظهار نظرها و نگرش به شخصيت فاطمه دختر موسي بن جعفر عليه السّلام بر برداشتهايي استوار است که از متن روايات وارده از ائمه به دست آمده است. رواياتي که مقامهايي را براي فاطمه معصومه سلام الله عليها  برشمرده اند مقامي که نظير آن را براي ديگر برادران و خواهران وي ذکر نکرده اند و به اين ترتيب نام فاطمه معصومه سلام الله عليها را در شمار زنان برتر جهان قرار داده اند.

حال به طور اختصار به بررسي بعضي از خصوصياتي که آن حضرت را از ديگر امام زادگان جدا مي کند مي پردازيم. ویژگی و امتیاز منحصر به فرد دیگر اینکه زیارت آن حضرت است که ثواب آن پاداش وجایزه بزرگی دارد : متن دقیق روایات استحباب زیارت و پاداش آن برای استفاده بیشتر مخاطبین ذکر می گردد، حضرت معصومه (س) تنها امام زاده ای است که امامان معصوم به زیارت آن حضرت تاکید کرده و پاداش زیارت آن حضرت را معادل با بهشت دانسته اند. امام صادق (ع) قبل از تولد امام کاظم (ع) ضمن تبیین جایگاه قم و قداست آن به جهت دفن فاطمه معصومه (س) در آن، پاداش زیارت این بانو را ورود به بهشت معرفی کرد.

امتیاز دیگر حضرت معصومه این است که موقعیتی و برتری جایگاه شهر مقدس قم و قداست وبرکات آن از وجود حضرت قبر مطهر معصومه(س) دراین شهر  است ؛ یکی از برکات حضور حضرت معصومه در ایران و قرار گرفتن قبر شریفش در قم حوزه سترگ قم است که در سایه این بانوی کریمه صدها دانشمند و عالم بزرگ تربیت یافته و در تولید علوم الهی و گسترش آن کوشیده اند ؛ اهل قم باید قدرشناسی کنند از حرم این بانوی بزرگ که نام آنها به جهت قبر این بانو در معراج نبوی گفته شده است و آیاتی از قرآن در شان این شهر مقدس توسط امام معصوم تفسیر شده است.