بررسی رعایت قواعد تجویدی از دیدگاه فقیهان شیعه و اهل سنت

به گزارش خبرگزاری شبستان؛ درباره لزوم یا عدم لزوم رعایت قواعد تجویدی، نظریات متفاوت و گاه متضادی وجود دارد. از سویی برخی دانشوران، رعایت قواعد تجوید را حرام میدانند. از دیگر سو، عدهای آن را همانند نماز، واجب عینی میدانند. برخی از دانشوران نیز بین یادگیری قواعد تجوید و عمل به آن تفکیک قائل شدهاند. چنانکه در این بین، تفصیلهای دیگری نیز به چشم میخورد. در این یادداشت ضمن یادآوری مهمترین نظریات در این باره، از حدود و معیار وجوب
مباحث تجوید سخن گفته شده است. نگارنده معتقد است تنها رعایت قواعدی از مباحث تجویدی واجب است که عمل نکردن به آن، مخل صحت قرائت باشد و برخلاف نظریه مشهور، تشخیص صحت و فساد باید به کارشناسان
واگذارشود، نه عرف مردم.

دانش تجوید یکی از دانشهای پرکاربرد قرآنی است. دانش فقه نیز از دانشهای اسلامی است که در همه افعال مسلمانان نقش مستقیم دارد. بررسی رابطه این دو دانش که موضوع این مقاله است، دارای اهمیت فراوانی است؛ زیرا علاوه بر آنکه میتواند حکم تکلیفی تلاوت قرآن، قرائت در نماز، تلبیه، اذان و... را روشن کند، از مباحث کلیدی تلاوت نیز محسوب میشود. با توجه به اهمیت یاد شده، در مقاله فرارو برآنیم ضمن یادآوری اقوال فقیهان و عالمان قرائت، در صورت امکان، بین اقوال جمع کرده، یا نظریه مناسبتر را برگزینیم.

برای تجوید در اصطلاح علوم قرآن چند تعریف ارائه شده است. از جمله: تجوید یعنی رسیدن به نهایت اتقان و استواری و زیباسازی. تجوید قرآن، ادای حقوق حرف و حفظ ترتیب و مراتب هر یک و تلفظ روان و فصیح حرف از مخرجش بدون افراط و تفریط است. تجوید یعنی ادای حروف از مخرجش همراه با اعطای «حق» و «مستحق» آن حرف.(موسوی بلده،).ابن جزری تجوید را آرایه تلاوت و پیرایه قرائت دانسته و گوید: «تجوید عبارت است از اعطای حقوق حروف به آنها و حفظ ترتیب و مراتب آنها و بازگرداندن حرف به مخرج و اصل آن و پیوستن آن به نظیرش و تصحیح لفظ و تلطیف زبان با نظر به صیغه و ساختمان هر کلمه، بدون اسراف و تکلف و افراط.
عدهای معتقدند تجوید حرام است. دلیل آنان، بدعت بودن تجوید و اخلالی است که تجوید در مخارج حروف ایجاد میکند. این افراد معتقدند کسانی که از تجوید دم میزنند، در واقع آن را به عنوان دین و کاری دینی تلقی میکنند. این در حالی است که تجوید در دین اسلام جایی ندارد. قرآن و سنت هیچ گاه مردم را به تجوید تشویق نکردهاند، پس تجوید میتواند یکی از مصادیق بدعت حرام باشد.

نظریه حرمت تجوید علاوه بر منابع اهل سنت، در سخنان برخی از دانشمندان شیعه نیز دیده میشود. به عنوان نمونه، آیت الله شیخ محمد جمیل حمود العاملی، از دانشمندان لبنانی می نویسد:«به نظر ما تجوید به دو دلیل جایز نیست: اول اینکه این کار از بدعتهای مخالفان است که در زمان حاضر نیز اکثر شیعیان به آن دچار شده اند. دوم اینکه در دانش تجوید قواعدی وجود دارد که باعث اخلال در اخراج حروف از مخارج خودش شده، بهگونهای که نمیتوان آن را از دیگری تشخیص داد.