فضای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند، توانسته اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار می کنند.
امروز مسائل و چالش‌های فضای مجازی روزبه‌روز بیشتر وارد زندگی کاربران، شرکت‌ها و دولت‌ها شده است و ضرورت بحث، مذاکره و گفت‌وگو درباره‌ی این چالش‌ها بیشتر احساس می‌شود. یکی از این زمینه‌ها مسائل مرتبط با اخلاق فضای مجازی است.
گسترش فضاهای مجازی و گسترش کاربران و مخاطبان، ضرورت تدوین اصول و چارچوبهای ویژه را برای در امان ماندن این فضا از بی اخلاقی های رسانه ای اجتناب ناپذیر ساخته است.
«زهرا ابراهیمی» در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان اصفهان با اشاره به تاثیر فضای مجازی بر سلامت روانشناختی نوجوانان اظهار داشت: آنچه امروزه در فضای مجازی بشدت با آن مواجه هستیم، وجود بی‌اخلاقی‌های متعددی است که بهره بردن از این فضا را برای کاربران حقیقی سخت نموده است.
کارشناس اخلاق دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین ریشه‌های بی‌اخلاقی در این فضا، عدم الگوی مناسب برای یادگیری و تقلید است، تاکید کرد: در گذشته کودکان و نوجوانان ما اخلاق را از والدین و مربیان خویش می‌آموختند و حتی با گذشت سال‌های طولانی از عمرشان همواره از برکت آن آموزش‌های اخلاقی بهره‌مند می‌شدند که اذعان علما و بزرگان اخلاق مبنی بر تأثیرپذیری از والدین و مخصوصاً مادر، خود شاهدی بر این مدعاست.
عدم توجه والدین به امور اخلاقی در فضای حقیقی
کارشناس اخلاق و تربیت و مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تصریح کرد: متأسفانه والدین امروز به امور اخلاقی در فضای حقیقی توجهی ندارند و همین مسئله باعث می‌شود تا فرزندان بدون تثبیت پایه‌های اخلاقی، وارد فضای مجازی شده و به‌راحتی به الگوگیری‌های منفی مبادرت ورزند.
وی تاکید کرد: بارها گفته‌شده که فضای مجازی هم تهدید است و هم فرصت اما آنچه امروزه معضل اساسی ما در فضای مجازی محسوب می‌گردد این است که دشمن به‌راحتی از این فرصت بهره برده و آن را برای ما به تهدیدی سخت تبدیل نموده است.
ابراهیمی ابراز داشت: بر این اساس اگر توان بهره‌گیری از این فرصت در دست مسئولان نباشد و نخواهند یا نتوانند از این فرصت‌ها به نحو احسن استفاده نمایند قطعاً در آینده شاهد بی‌اخلاقی‌های فزون‌تری خواهیم بود.
وی با اشاره به این نکته که قانون سبب و مسببی اقتضا می‌کند که همواره هر دو زمینه رشد و سقوط وجود داشته باشد بنابراین با بسم‌الله گفتن و اثرات ورود به فضای مجازی مرتفع نمی‌شود، تاکید کرد: خداوند در قرآن کریم خطاب به مؤمنان می‌فرماید که «هر نیرویی در قدرت دارید، برای مقابله با آنها [= دشمنان]، آماده‌سازید!»؛ بنابراین حضور در فضای مجازی نیز نیازمند تجهیزات قوی است و هرچقدر خود را بیشتر مجهز کنیم بهتر نتیجه می‌گیریم.
بهره گیری از فضای مجازی در راستای تبلیغ ضروریات دین و رفع شبهات جوانان
کارشناس اخلاق و تربیت و مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با اشاره به اینکه تبلیغ ضروریات دین و رفع شبهات جوانان اگرچه در این فضا وجود دارد اما درعین‌حال کافی نیست، ابراز داشت: بالا بردن کیفیت و کمیت تبلیغ و استفاده از این فرصت عظیم تبلیغی نیز می‌تواند در گرایش جوانان به اخلاق مؤثر باشد.
وی یکی از مهم‌ترین ریشه‌های بی‌اخلاقی در فضای مجازی را کم‌کاری مسئولان و عدم فراهم نمودن بستر لازم برای مبلغان در این فضا برشمرد و گفت: خوشبختانه محتوای لازم برای ارائه در این فضا از سوی مبلغان موجود است اما عدم توجه به‌ضرورت حضور آنها از سوی مسئولین کار را دچار گره کرده است.
ابراهیمی ابراز داشت: حضرت علی (ع) در نامه‌ای به فرزند خویش می‌فرماید که «قلب نوجوان چنان زمین کاشته نشده، آماده پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده شود. پس در تربیت تو شتاب کردم، پیش از آن‌که دل تو سخت شود و عقل تو به چیز دیگری مشغول شود.»، بر این اساس با توجه به این روایت ضرورت پرداختن به تربیت فرزندانمان قبل از اینکه فرصت از دست برود دشمن قلب و دل و عقل آنها را تحت اختیار خویش قرار دهد بیش‌ازپیش احساس می‌شود.
وی تاکید کرد: طبیعتاً ابزاری همچون فضای مجازی نعمتی برای ماست که باید این ابزار را با محتوای مناسب تقویت کنیم تا زودتر به نتیجه مطلوب برسیم.
نبود نیازسنجی کاربران از امور مؤثر در گرایش به بی‌اخلاقی ها در فضای مجازی
کارشناس اخلاق و تربیت و مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان از دیگر امور مؤثر در گرایش به بی‌اخلاقی‌ها عدم نیازسنجی کاربران دانست و گفت: وقتی جوان و نوجوان بدون شناخت نیازهای اصلی خود وارد این فضا شود و برنامه ریزان نیز نیازهای معنوی او را مهم نشمرده باشند او با مصادیق متعددی از نیازهای کاذب روبرو می‌شود و تنها درصدد ارضای آن نیازها برمی‌آید و این امر نتیجه‌ای جز بی‌اخلاقی نخواهد داشت
وی اضافه کرد: رهبر معظم انقلاب بارها در تعریف بصیرت موضوع نیازسنجی و شناخت نیازها را یادآوری کرده‌اند و شناخت نیازها و واقعیات جامعه را از لوازم بصیرت معرفی نموده‌اند.
وقتی بینش فطری در فضای مجازی رنگ می بازد
ابراهیمی با بیان اینکه یکی دیگر از ریشه‌های مهم بی‌اخلاقی در فضای مجازی، عدم تثبیت اعتقاد در وجود جوانان است، اظهار داشت: اگرچه امروزه میل و گرایش جوانان به خداخواهی و خداجویی فطری افزایش‌یافته است اما اگر این بینش و گرایش فطری با نیروی عقل تثبیت نشود در بزنگاه‌های فضای مجازی رنگ می‌بازد. لذا فراهم نمودن شرایط تعلیم و فرصت دادن به جوانان برای گذر از شک و تردید و رسیدن به‌یقین می‌تواند آنها را در گرایش به اخلاق هم مشتاق‌تر نماید.
وی با اشاره به اینکه نباید فراموش کنیم این است که بی‌اخلاقی فضای مجازی هم از فضای حقیقی و هم از فضای مجازی نشأت می‌گیرد، گفت: فضای مجازی به یک دنیای بی‌سروته و بدون قانون تبدیل‌شده و نظارت دقیق و عمیق بر این فضا صورت نمی‌گیرد. قوانینی هم که تکلیف مجرمان را در این فضا روشن می‌کند به‌اندازه کافی بازدارنده نیست و از این حیث بهشدت دچار ضعف قانون و همچنین ضعف اجرای قانون هستیم.
کارشناس اخلاق و تربیت و مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تصریح کرد: از سویی این امکانات این فضا به‌گونه‌ای است که شخص به‌راحتی می‌تواند هویت حقیقی خویش را پنهان کند و با هویت‌های دروغین دست به انجام هر کاری بزند بدون اینکه ترسی از مجازات داشته باشد.
وی با بیان اینکه آنچه می‌تواند به یک جوان هویت ببخشد، عزت‌نفس است، گفت هرچقدر ما در فضای حقیقی بر روی ویژگی عزت‌نفس فرزندان خودکار کنیم، نمود این عزت بخشی را در فضای مجازی بیشتر شاهد خواهیم بود. بسیاری از رفتارهای سبک و زننده و بی‌اخلاقی‌های مجازی ناشی از ضعف شخصیت و نداشتن عزت‌نفس است.
ضرورت تقویت عزت‌نفس نوجوانان
ابراهیمی ابراز داشت: از ائمه اطهار(ع) داریم که «کسی که برای خودش شخصیت قائل نیست، از شر او ایمن نباش» تاکید کرد: این‌گونه روایت‌ها ضرورت پرداختن به عزت‌نفس را تبیین می‌کند؛ توجه به جوانان و استعدادهای آنها و دادن فضا و امکانات برای بالفعل کردن استعدادهای بالقوهٔ آنان می‌تواند باب رسیدن به عزت‌نفس را بازنماید.
وی با تاکید بر این مطلب که برای تقویت اخلاق در فضای مجازی افراد و نهادهای گوناگون باید در کنار هم قرار گیرند، گفت: هم والدین از حیث تربیت باید به‌گونه‌ای رفتار کنند که فرزندان خمیرمایه اخلاق را از متن خانواده دریافت کنند و هم مسئولان فرهنگی و آموزشی باید بستر سواد رسانه را برای مردم پهن نمایند تا در سایه آموزش‌ها، با انحرافات کمتری مواجه شویم چراکه فقدان آموزش‌های لازم در خصوص اخلاق و آداب رسانه‌ای نقش پررنگی در بی‌اخلاقی‌های فضای مجازی دارد.
نظر شما