تولید مناسبتی؛ از عادت تا خلاقیت

خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : هریک از مناسبت های دینی و ملی را که سپری می کنیم، بار دیگر این پرسش را از خود می پرسیم که می شد برای این مناسبت، تولیدات فرهنگی هنری شایسته تری فراهم کرد یا نه؟ آیا آن خوراک فرهنگی که در مناسبت های مهم اجتماعی میهمان ذهن و قلب مردم می شود، چنان که باید جذاب و در عین حال تامل برانگیز  است یا بیشتر به عادتی بدل شده که گریزی هم از آن نیست!؟

مثلا بنرهای شهری مناسبتی را در نظر بگیرید. استندهایی که به فراخور ایام و مناسبت ها به عنوان محصولات فرهنگی موقت، زینت بخش شهر می شوند و قرار است لحظه ای کوتاه توجه عابران و مسافران را به خود جلب کند. مردمی که به سرعت در شهر در حال رفت و آمد اند و تنها، نگاهشان به این بنرها می افتد. همین نکته به خوبی لزوم تاثیرگذاری سریع بنرهای شهری مناسبتی را نمایان می سازد؛ چرا که در کلانشهری با گستره تهران مثلا با هزار بنر نمی توان توجه مخاطبان را به موضوعی خاص جلب کرد. حال تصور کنید همین بنرهای کم تعداد مناسبتی هم با دقت کافی طراحی نشود و اثرگذاری لازم را نداشته باشد.

مثال ساده بنرهای شهری -که از دید بسیاری اساسا اثر فرهنگی هنری نیست- می تواند دریچه ای تازه به اهمیت خوراک فرهنگی هنری تولید شده برای مردم در مناسبت ها بگشاید. حال می توان با نگاهی ژرف تر به سایر مظاهر فرهنگی هنری پرداخت و از کارآمدی آن ها در مناسبت ها پرسید.

رادیو و تلویزیون یکی از مهم ترین عرصه های نمایش آثار مناسبتی در کشور ماست. رسانه ملی با در اختیار داشتن  شبکه گسترده سراسری در جای جای ایران و بهره مندی از شبکه های موضوعی متعدد، بزرگترین مرکز برنامه سازی فرهنگی هنری در ایران است که پلتفرم نمایش آثار را نیز در اختیار دارد. این سازمان با حضور چند هزار نیروی فعال عملا مهم ترین بستر برنامه سازی برای عموم مردم است و به طور طبیعی چندین میلیون مخاطب دارد.
 

حال به سراغ تولیدات مناسبتی و نقش رسانه ملی در آن برویم. آن چه از ظاهر برنامه های تولیدی رادیو و تلویزیون در مناسبت های دینی و ملی به نظر می رسد، حجم گسترده ای از برنامه هاست که در این مناسبت ها روی آنتن می رود. اما پرسشی مهم کمیت بالای برنامه های رسانه ملی را به چالش می کشد و آن کیفیت و مخاطب پذیری آن هاست.

رسانه ملی همان طور که از نامش پیداست قرار است رسانه ملت ایران باشد. ملتی با اقوام، فرهنگ ها و اندیشه های متنوع که به همین نسبت سلایق متفاوتی هم دارد. این ملت اما در کنار تفاوت ها، مشترکاتی بنیادین دارد. مثل اعتقاد به ادیان الهی و پیامبر خاتم(ص) و ایرانی بودن. نقاط اشتراکی که به مردم ایران هویتی یکپارچه و قدرتمند می بخشد.

بنابر آن چه گفته شد رسانه ملی، رسانه ملت ایران با همه شباهت ها و تمامی تفاوت هاست. موضوعی که عملا تکلیف رسانه ملی را در برنامه سازی روشن می کند: تولید برنامه هایی بر مبنای مشترکات ملی که سلایق اقشار مختلف ملت ایران را محترم می شمارد و آن ها را نادیده نمی گیرد.

اما موضوع دیگری که باید درباره برنامه سازی در رسانه ملی مورد توجه قرار داد، عنصر جذابیت و کیفیت آثار تولیدی است. جذابیت به تناسب اثر با گرایش های انسانی بازمی گردد و کیفیت به معنای احترام گذاشتن به شان انسان و کرامت اوست.


برای موشکافی میزان موفقیت یا عدم موفقیت نهادهایی چون شهرداری و رسانه ملی در تولید برنامه های مناسبتی با شاخصه هایی که در بالا ذکر شد، به مستنداتی فراوان نیاز است تا بتوان به تحلیلی منطقی و به دور از نظرات شخصی دست یافت. غرض این نوشتار اما طرح پرسش هایی بسیار ساده اما بنیادین درباره رخدادهایی است که بخش عمده ای از روزمرگی ما را به خود اختصاص داده است. پرسش هایی که می تواند روزنه ای هر چند کوچک به اهمیت تولید برنامه های مناسبتی در کشور بگشاید.