شهید صدر کتاب «نا» در پرانتزی جدا از گذشته است/ فقها و اندیشمندان باید کتاب «نا» با مخاطب عام را بخوانند

به گزارش خبرگزاری شبستان؛ نشست نقد و بررسی کتاب «نا» از سوی انتشارات به‌نشر با همکاری پژوهشگاه تخصصی شهیدصدر برگزار شد،‌ حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر احمد رهدار، رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه در جلسه نقد کتاب «نا» که در انتشارات به‌نشر تهران، برگزار شد و به‌صورت زنده از صفحۀ رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر و صفحۀ انتشارات به‌نشر پخش شد، گفت: زیبایی متن و احساسی که در کلمات هست باعث شده است که همه زیبایی‌های لازم را داشته باشد.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه، کتاب «نا» را ماندگار و خواندنی توصیف کرد و ابراز داشت: این کتاب باعث نشاط معنوی می‌شود و خواننده همراه با کلمات با نویسنده می‌آید و در متن زندگی شهید صدر قرار می‌گیرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار با اشاره به کتاب دکتر پارسانیا با عنوان «جهان‌های علم» اظهار داشت: دکتر پارسانیا در این کتاب توضیح می‌دهد که علم سه ساحت دارد، ساحت ثبوتی که ساحت تکوین علم است که انسان همه آن تکوینیات را درک نمی‌کند؛ ساحت بعد ساحت ذهن است، آن بخش از مکنونات تکوین که به وسیله انسان کشف می‌شود و در ذهن می‌آِد، علم را از مرحله ثبوت به اثبات آن می‌کشاند و ساحت ذهن علم را شکل می‌دهد؛ بخشی از آنچه در ذهن ما هست در ساحت سوم علم تحقق می‌کند که ساحت عین است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه ادامه داد: آنچه در ساحت ذهن مهم است و روی گزاره معرفتی ارزش می‌گذارد روش برهان است؛ اگر چه در ذهن از روش‌های جدل و مغالطه و شعر استفاده می‌کنیم، اما در ساحت ذهن متقن‌ترین روش و اصالی‌ترین روش، روش برهان است.

وی ادعای آقای پارسانیا را اینگونه بیان کرد که: برخلاف تصور خیلی‌ها علم در ساحت عینیت خیلی به برهان گره نمی‌خورد؛ نه اینکه برهان آنجا بی اعتبار است، بلکه می‌گوید که برهان در کنار یک سری عوامل دیگر که مؤلفه‌های غیر معرفتی هستند یعنی ماهیت علم در ساحت عین، ترکیبی از مؤلفه‌های معرفتی و مؤلفه‌های غیر معرفتی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار افزود: مؤلفه‌های غیر معرفتی مانند شهرت، موقعیت شغلی، پول داشتن، جسور بودن است؛ معمولاً در مواجهه با شخصیت‌های علمی، از جمله علما، ساحت ذهن علما را کاویده‌ایم؛ یعنی در کتاب‌ها، ایده‌ها و تئوری‌هایشان رفته‌ایم، آن را تحلیل کرده‌ایم و گفته‌ایم که خاستگاه و زمینه‌های تاریخی این نظریه چیست و بعد هم اگر ابتکار و خلاقیتی درباره آن عالم کشف کرده‌ایم از ابتکارات علمی بوده است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه کتاب «نا» را بیش از اینکه بخواهد شهید صدر استاد را توضیح دهد توضیح دهنده شهید صدر عالم معرفی کرد و گفت: این دو اصلاح تخصصی است؛ یعنی گاهی اوقات طلبه‌ها مشورت می‌کنند که چه بخوانیم، می‌گویم اگر می‌خواهی استاد بشوی یک برنامه بدهم و اگر می‌خواهی امام القوم بشوی برنامه دیگری بدهم.

وی توضیح داد: برای استاد شدن ابتدا رشته‌ای را مانند الهیات یا کلام انتخاب کنید و بعد بیست سال آن را بخوانید، بعد از ده یا پانزده سال شما در آن رشته دکتری خود را گرفته‌اید، اساتید زیادی را دیده‌اید، کتاب‌های عام و خاص آن عرصه را دیده‌اید و چند جلد کتاب تألیف کرده‌اید و نسلی را هم تربیت کرده‌اید که از یک تا چند ده کتاب هم به جا گذاشته‌اید.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار ادامه داد: برای امام القوم شدن پیشنهادم این است که شما تا بیست سال چیزی تخصصی نخوانید، تاریخ، تفسیر، حدیث، قرآن، روایات، فلسفه، فقه و اخلاق بخوانید اگر هم خواستید بعد از بیست سال در یک شاخه هم تخصص پیدا کنید منعی ندارد، در این صورت شما امام القوم می‌شوید.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه با تکیه بر مطالب گفته شده خود اظهار داشت: در کتاب «نا» با شهید صدر امام روبرو بودم؛ حتی حوزه‌ها شهید صدر استاد را می‌شناسند؛ یعنی شهید صدر به مثابه یک نخبه، غیر از شهید صدر به مثابه یک انسان کامل است. نخبه را از وجه نخبگی می‌بینید اما انسان را از حتی خوابیدنش نظاره می‌کنید که حتی هیچ وجه معرفتی ندارد، اما در هر حال یک تکه‌ای از پازل زندگی او است. نحوه مواجهه با خانم، بچه‌ها، مأمورانی که به دنبال او می‌آیند، با شیخ نمانی وفادار، طلبه‌های فقیر، تجار کویتی و دیگران، همه این‌ها تکه‌هایی از پازل زندگی او است و شهید صدر برآیند همه این‌ها است. که شاید دیگران این ویژگی‌ها را نداشته باشد.

وی مطالب کتاب «نا» درباره زندگی شهید صدر را فراتر از حاشیه بلکه متن زندگی شهید صدر توصیف کرد و گفت: اگر این موارد را در متن زندگی شهید صدر نبینیم، کل ساختمان معرفت او را نمی‌توانیم درست توضیح دهیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار ابراز داشت: ظریف کاری‌های یک ساختمان در قیمت‌گذاری آن سهم جدی دارد؛ تمام علوم و ادبیات سنگین و رنگین، بیش از همه جا، در بستر زندگی شخصی فرد، مجال تبلور و ظهور پیدا می‌کند؛ بستر زندگی یک فرد، بستر تجلی و کاربست اندیشه‌های او است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه در تعبیر دیگر سخنان گفت: یکی از راه‌های سنجش صحت و سقم افکار، زندگی فرد است؛ اگر حرف‌هایش درست باشد بذر آن‌ها باید در زندگی او حاصلی داشته باشد؛ این رابطه کامل نیست اما وثیق است.

وی در بیان یکی از دلایل زیبا بودن متن کتاب «نا» اظهار داشت: این کتاب به نحوی خرق عادت می‌کند، ما عادت کرده‌ایم که عالمان را با علمشان بسنجیم و کمتر عادت داشته‌ایم که عالمان را از عمل منتشر، پخش و جزئی شده ایشان بسنجیم؛ مجموعه چند ده سال درس خواندن باید یک جا خود را نشان دهد که اینجا تلاش شده است آنها را نشان دهد و اینجا با شخصیت واقعی شهید صدر روبرو هستید نه شخصیت خاص او.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار تصریح کرد: خانم برادران به صورت شهودی و وجودی در صحنه‌ای افتاده است که صحنه را درست حکایت کرده است؛ در حکایت‌گری همیشه لازم نیست که علم داشته باشید؛ شاید خانم برادران این صحنه را توجه و تصور نداشته است اما کتاب موج می‌زند؛ کتاب آمیختی از نبوغ و هوش شهید صدر است؛ نبوغ در عرصه‌های علمی خود را نشان می‌دهد اما هوش در جزئیات زندگی خود را نشان می‌دهد؛ انتخاب و عکس العمل یا وضعیت به موقع، مناسب، متوازن، متعادل.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه افزود: شخصیت متوازنی از شهید صدر در کتاب «نا» نشان داده شده است که دوست داشتنی است؛ هر کس این کتاب را بخواند عاشق ایشان می‌شود؛ ممکن است که یک نظریه شهید صدر را به صورت فنی بیان کنیم، اما وقتی بیان کنیم، مخاطب ما اینگونه برداشت کند که خیلی سخت گفته است و ما نفهمیدیم و این آخرین ارتباط او با شهید صدر است، در حالی که نویسنده این کتاب گشتی روی کلیدواژه‌های ذهنی شهید صدر داشته است با تعمد بر وارد نشدن به آن‌ها که ذهن مخاطب را در عالم ذهنی شهید صدر درگیر کرده است که از دلایل موفقیت این کتاب است.

وی در بیان ملاحظات خود درباره کتاب «نا» ابراز داشت: خانم برادران با اندیشه‌های تخصصی شهید صدر آشنا نبوده است و به خاطر این نا آشنایی، سر اندیشه‌های خاص ایشان درنگ هم نکرده است؛ گاهی اوقات می‌گوییم که این اندیشه خوبی است و در گیومه هم می‌آورد که خاص است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه تأکید کرد: جا داشت که درباره شخصیت علمی شهید صدر می‌شد که چند کلید واژه از ایشان برجسته شود که می‌توانسته است در سبک و سیاق کتاب جلو برود؛ برای مثال عکس‌ها و نگاشته‌های کنار عکس‌ها به گونه‌ای انتخاب شود که آن کلید واژه‌ها بالا بیاید. که در آن صورت علاوه بر مخاطب عموم این کتاب برای خواندن خواص خواندنی‌تری می‌شد.

وی ابراز داشت: شهید صدر یک جوهره و یک ذات دارد که تجلیاتی در عوارض زندگی او دارد؛ من این درنگ را خیلی پررنگ ندیدم؛ یک جاهایی کتیشن‌هایی هستند که نشان می‌دهد در ذهن نویسنده پررنگ بوده است؛ اما این کتیشن‌ها اینقدر زیاد هستند که دوباره گم می‌شود.

وی در اشاره‌ای به کتاب «مرزبان اندیشه» درباره علامه جعفری گفت: من با کتاب‌های مرحوم علامه جعفری مأنوس بودم، این کتاب چیزهای دیگری از علامه جعفری به من گفت، من علامه جعفری را همواره یک فیلسوف دیده بودم؛ فیلسوف زیادی مبانی فلسفی خود را از نهج البلاغه حضرت علی (ع) گرفته بود؛ هیچ موقع احساس نمی‌کردم که اگر یک زمان بخواهم از عرفان صحبت کنم سراغ علامه جعفری بروم؛ کما اینکه وقتی بخواهم از قله‌های فقه حرف بزنم به ذهنم نمی‌آید که سراغ مرحوم علامه طباطبایی بروم؛ در حالی که فقیه است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار ادامه داد: در کتاب «مرزبان اندیشه» لایه‌های عرفانی علامه جعفری بیان شده است، زیاد هم بیان شده است؛ احساس کردم که خودش یک پروژه است؛ یعنی یک حیث شخصیتی است؛ در بعضی از جاها احساس کردم که خاص است؛ یعنی ما در تاریخ سلوک معنوی خود کم شخصیتی داریم که یک حیث وجود بسیطشان کنده شود و راهبر یک حیث دیگر وجودشان بشود. که چنین خاطره‌ای را نقل کرده‌اند که در این کتاب آمده است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه در ادامه نقد خود از کتاب «نا» ابراز داشت: دوست داشتم از جلوه‌های خاص عرفان شهید صدر ببینم؛ برای این بزرگواران که خودشان را در علم و خدمت ممحض می‌کنند، هر کاری که می‌کنند در دستگاه الهی و حتی ذهنیت معرفتی خودشان مصداق عرفان است؛ عرفانی که اینجا می‌گویم معنی خاص و دسپلین عرفان است که چیزی است که تنها دسپلین عرفان آن را تعیین می‌کند و توضیح می‌دهد؛ احساس کردم که آنجا نبوده است.

وی افزود: این حیث زهد شهید صدر در خیلی از عالمان دیگر هم هست، اما شهید صدر انسان خیلی خاصی است؛ کسی که هجده سالگی درس خارج شروع می‌کند، در سن من از دنیا رفته است، اما در عین حال عالمی را جذب کرده است، او نیست؛ نمی‌دانم چرا در کتاب متن پایبند به شهید صدر است و یک قدم به عقب‌تر برود به سمت کسی که شهید صدر را شهید صدر کرده است؛ جز گذرا از آیت‌الله خوئی و امام چیزی نیست. شهید صدر جزئیات حیات خود را با رفتن در جزئیات زندگی افراد دیگری کسب کرده است که آن آدم‌ها غایب هستند.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار تصریح کرد: قبل از شهید صدر در متن پررنگ نیست و شهید صدر در پرانتز توضیح داده شده است و اینطور نیست که به بهانه خواندن این کتاب که من عاشق شهید صدر می‌شوم عاشق آیت‌الله خوئی و حضرت امام هم بشوم که این اتفاق نیفتاده بود که شاید با کمی ظرافتی که از جنس ظرافت‌های جای جای این کتاب این نتیجه‌ها هم می‌توانست حاصل شود.

بنابراین گزارش؛‌ معصومه رامهرمزی نویسنده و خاطره‌نگار، در جلسه نقد کتاب «نا» گفت: با شروع مطالعه این کتاب با مهندسی زیبای خانم برادران، وارد جهان یک مرد نابغه، نخبه و یکی از بزرگترین علمای جهان تشیع می‌شویم.

این نویسنده شروع و پایان این کتاب را شبیه به هم و جذاب عنوان کرد و اظهار داشت: خانم برادران درباره این شروع و پایان طعنه‌ها و نقدها خواهند شنید.

وی بررسی کتاب را از دو منظر محتوا و ساختار، فرم و شکل کار تقسیم‌بندی کرد و افزود: از نظر محتوا به قطع  کاری است که باید می‌شده است و یکی از غفلت‌های فرهنگی ما است که بسیار دیر انجام شده است؛ هرچند چنین کارهایی بوده است اما باید بیشتر سراغ این موضوعات و سوژه‌ها رفت، چون جامعه به شدت به این موارد نیاز دارد.

خانم رامهرمزی درباره محتوا ادامه داد: یعنی هر سوژه و موضوعی باید نسبت و رابطه‌ای با نویسنده داشته باشد؛ تجربه و توان خانم برادران می‌توانسته است او را گزینه‌ای برای نوشتن این کار معرفی کند که انتخاب بسیار شایسته‌ای بوده است؛ چون ما با شخصیتی روبرو هستیم که فراتر از عالم بودن، یک شخصیت تفکر محور است، یک شخصیت مسأله محور و نخبه است؛ شخصیتی بسیار خاص است و کار برای این شخصیت کسی را می‌خواهد که قدر این تفکر را بداند و تفکر برایش جایگاهی ویژه داشته باشد. بنابراین این انتخاب بسیار درست و شایسته بوده است.

این نویسنده در بیان نکته‌ای دیگر در بحث محتوا ابراز داشت: نثر روان و گویای کتاب، چینش به ظاهر ساده اطلاعات، خواننده را به این سوء تفاهم نیاندازد که ساده نوشته شده است؛ فاصله تا موضوع حدود نیم قرن است که این کار را بسیار دشوار می‌کند؛ این کتاب محصول مطالعه و اندیشه در متون و اسناد بسیاری بوده است و این فاصله زمانی و جغرافیایی دست نویسنده را از دسترسی به بسیاری از ابزارهای پژوهشی بسته نگه می‌دارد.

وی افزود: راحتی در خوانش و آسانی درک معنا در متن به راحتی به دست نمی‌آید و متن به راحتی صیغل نمی‌خورد و شفاف نمی‌شود؛ در هر متنی که ساده‌تر خوانده می‌شود کار دشوارتری انجام شده است و سختی‌های بسیار زیادی را پشت سر گذاشته است. تا بتوانیم در 216 صفحه جهان شهید صدر را تجربه کنیم.

خانم رامهرمزی محتوا را از منظر تربیتی و الگوپردازی متن موفقی ارزیابی کرد و گفت: در این موفقیت خانم برادران، آقای مؤذنی، خانم نقوی، خانواده صدر، همسر صدر که در مقدمه خانم برادران به ایشان اشاره کرده است، همه در این موفقیت سهیم هستند؛ کتاب‌هایی که نویسندگان قبل نوشته‌اند، همه کمک کرده است که ما الگوی یک مرد بزرگ را در کتاب ببینیم.

این نویسنده به مواردی از این کتاب که توجهش را جلب کرده است و به عنوان یک خواننده از خود پرسیده آیا می‌توان مانند صدر بود اشاره کرد: می‌توانم مانند او متفکر باشم، چون صدر مهربان بودن با خانواده، چون صدر عاطفی بودن با شاگرد، چون صدر فکر کردن، وقت گذاشتن برای مطالعه، ساده زیستن، بی اعتنایی به دنیا، شجاعت، فداکاری برای جهان بهتری که آرزوی صدر است و می‌خواهد به آن برسد.

وی بحث عاطفی بودن و عاشق بودن شهید صدر را مورد توجه قرار داد و گفت: شاید برای برخی چنین توجهی به شهید صدر خوش نیاید؛ اشتباه رایجی در جهان پیرامونی ما است که همیشه فکر می‌کنیم آدم‌های بزرگ را باید تنها از منظر توانایی‌های سیاسی، اجتماعی و علمی بررسی کنیم، در حالی که ارتباط با انسان‌های دیگر، بحث‌هایی که در مسائل تربیتی و زندگی عادی وجود دارد بسیار بسیار مهم است.

خانم رامهرمزی درباره توجه به تمام ابعاد زندگی علمای سلف ابراز داشت: در کتاب‌های دیگر کمتر دیده‌ام بنویسند که فلان عالم چگونه کنار سفره می‌نشسته است، ارتباطش با همسر و خانواده‌اش چگونه بوده است؛ ولی در این کتاب به جهان صدر وارد شده‌ایم، چون ابعاد دیگر زندگی شهید صدر را هم می‌بینیم که مانند زنجیر به هم متصل شده‌اند و ارتباط دارند.

همچنین در ادامه نشست،‌ مریم برادران نویسنده کتاب «نا» در جلسه نقد این کتاب  از نقد این کتاب ابراز خوشنودی کرد و گفت: بیش از آنکه به فکر پاسخ گفتن به نقدهای انجام شده باشم، این نقدها مرا به یک بازنگری در خود و اندیشه‌هایم وا می‌دارد و امیدوارم بتوانم در نوشته‌های آتی خود مطالب مفیدی که می‌آموزم را به کار ببرم که این نقدها باعث رشد بنده خواهد بود.

وی درباره اینکه چرا شهید صدر به اندازه‌ای که انتظار داریم معمولی نیست و باید رفتارهای عادی‌تری از او ببینیم ابراز داشت: این یکی از سئوالات بنده نیز درباره شهید صدر بوده است که مدام این سئوال مطرح می‌شد که در مقدمه هم سعی کردم که محدودیت‌ها و شیوه کار خود را بگویم تا قضاوت خواننده را منطقی‌تر کنم همین بود؛ من تنها با اسناد و گفت‌وگوی خودم با پژوهشگاه مواجه بودم و حتی گفت‌وگو با فاطمه خانم خیلی محدود بود و سعی کردم از محدودیت‌های خود حداکثر استفاده را ببرم.

خانم برادران تصریح کرد: آنچه که به دست آوردم همین بود که ارائه شد، هرچند در حد امکان سعی کرده‌ام که صدر یک انسان خیلی طبیعی باشد؛ همانطور که گفته شد، هنوز در جامعه ما ورود به زندگی شخصی علما خوشایند نیست؛ منتها جاهایی سعی کردم که این کار را آنقدر که اطلاعاتی داشتم انجام دهم.

نویسنده کتاب «نا» مثال زد: جایی که اسباب کشی می‌کنند و صدر گوشه‌ای نشسته است و کار خود را می‌کند؛ یکی از سئوالات این بود که این نشان دهنده مشارکت نکردن این فرد نیست؟ و این بد نیست؟ من گفتم که این بوده است و باید باشد. دغدغه‌های ذهنی او برایش اولویت است، کما اینکه وقتی به ماه عسل می‌رود همچنان همین است و خود صدر است و اولویت‌هایش با همسرش متفاوت است.

وی اظهار داشت: جایی چنین رگه‌هایی وجود دارد که خود بنده به این مسائل نقد دارم؛ یک جاهایی با شهید صدر درگیر می‌شدم، حتی در لوزی پختنی که همسرشان داشتند و خیلی خوشحال شدم که همسرش برنده شد، چرا همیشه باید حرف شهید صدر باشد؟ با همه مهربانی که دارد روی اصول خود می‌ایستد که خیلی جاها در زندگی عادی ما خیلی خوشایند نیست؛ زندگی این افراد خیلی هم آسان نیست؛ این زهد در زندگی عادی اصلاً راحت نیست.

خانم برادران با ابراز تأسف از اینکه نتوانسته است به اطلاعات بیشتری دست پیدا کند تصریح کرد: بسیار طبیعی است که نقد به این کتاب زیاد باشد، و من باید این نقدها را بپذیرم؛ شاید اگر نگاهم را بر این می‌گذاشتم که هدفم صدر شناسی و معرفی این شخصیت است، زمانم را باز می‌گذاشتم و قصه چیز دیگری می‌شد؛ زندگی حرفه‌ای من با چنین قسمتی از زندگی تفاوتی دارد؛ وقتی وارد نوشتن می‌شوم محدوده‌هایی برای خودم تعریف می‌کنم، علاوه بر اینکه محدوده‌های خودم، این را بر قصه بار می‌کند.

در پایان این نشست، ‌میثم رشیدی، نویسنده و فعال رسانه‌ای از مثبت نبودن نظرش درباره این کتاب خبر داد و گفت: نخست اینکه ما روایت درباره شخصیت‌های مهم معاصر کم داریم؛ روایت به این معنی که یک کتاب ادبی، خوش‌خوان، خوش ریتم و یک مقدار هم سر خوش و جوانانه که شخصیت‌های مهم معاصر را برای مخاطبان امروزی که آن آدم‌ها را ندیده‌اند روایت کند؛ به اصطلاح به این مخاطبان نسل سومی‌ها می‌گویند.

رشیدی ادامه داد: درباره شهید مطهری، شهید بهشتی و حتی درباره امام خمینی (ره) از دید آدم‌هایی که امام را ندیده‌اند و تنها با آثار قلمی و آثار تشکیل حکومت اسلامی درگیر بوده‌اند و این‌ها را چشیده‌اند چنین کتابی وجود ندارد.

وی کم‌کاری را تنها از سوی نویسندگان ندانست و ابراز داشت: چند سال پیش کتابی با عنوان «بی‌خمینی» نوشتم که هنوز مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) مجوز چاپ این کتاب را نداده است؛ همیشه مشکلاتی وجود دارد که نمی‌گذارند صدای دیگری شنیده شود و روایتی مطرح شود.

این نویسنده و فعال رسانه‌ای با تأکید بر فقر روایت در کشور اظهار داشت: در این بین از یک آدم مهم که از نمای باز و بیرون می‌دانیم که آدم مهمی است می‌خواهیم این فرد را مطالعه کنیم که از این جهت کار پژوهشگاه تخصصی شهید صدر درخور تقدیر است که باید درباره دیگر شخصیت‌ها، وقایع و رویدادها صورت بگیرد که این می‌تواند یک شروع باشد.

وی در بیان دلیل خود از نزدیک نشدن این کتاب به زندگی شهید صدر گفت: درگیری زمانی اتفاق می‌افتد که من خودم را درگیر آن ماجرا ببینم؛ ما خیلی در آن ماجراهایی که شهید صدر با آن درگیر بوده است درگیر نمی‌شویم؛ چه در پروژه‌های علمی، چه در حرکت‌های سیاسی و چه حتی در زندگی شخصی و خانوادگی‌اش که نویسنده یک مقدار می‌توانست از لایه روایت زنان نزدیک‌تر شود و ما را با فاصله نزدیک‌تری با این شخصیت آشنا کند که در همه این‌ها یک خدشه‌ها و دست‌انداز‌هایی وجود دارد.

میثم رشیدی، نویسنده و فعال رسانه‌ای در جلسه نقد کتاب «نا» که در انتشارات به‌نشر تهران، برگزار شد و به‌صورت زنده از صفحۀ رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر و صفحۀ انتشارات به‌نشر پخش شد از مثبت نبودن نظرش درباره این کتاب خبر داد و گفت: نخست اینکه ما روایت درباره شخصیت‌های مهم معاصر کم داریم؛ روایت به این معنی که یک کتاب ادبی، خوش‌خوان، خوش ریتم و یک مقدار هم سر خوش و جوانانه که شخصیت‌های مهم معاصر را برای مخاطبان امروزی که آن آدم‌ها را ندیده‌اند روایت کند؛ به اصطلاح به این مخاطبان نسل سومی‌ها می‌گویند.

آقای رشیدی ادامه داد: درباره شهید مطهری، شهید بهشتی و حتی درباره امام خمینی (ره) از دید آدم‌هایی که امام را ندیده‌اند و تنها با آثار قلمی و آثار تشکیل حکومت اسلامی درگیر بوده‌اند و این‌ها را چشیده‌اند چنین کتابی وجود ندارد.

وی کم‌کاری را تنها از سوی نویسندگان ندانست و ابراز داشت: چند سال پیش کتابی با عنوان «بی‌خمینی» نوشتم که هنوز مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) مجوز چاپ این کتاب را نداده است؛ همیشه مشکلاتی وجود دارد که نمی‌گذارند صدای دیگری شنیده شود و روایتی مطرح شود.

این نویسنده و فعال رسانه‌ای با تأکید بر فقر روایت در کشور اظهار داشت: در این بین از یک آدم مهم که از نمای باز و بیرون می‌دانیم که آدم مهمی است می‌خواهیم این فرد را مطالعه کنیم که از این جهت کار پژوهشگاه تخصصی شهید صدر درخور تقدیر است که باید درباره دیگر شخصیت‌ها، وقایع و رویدادها صورت بگیرد که این می‌تواند یک شروع باشد.

آقای رشیدی از شناخت کم خود و نخواندن آثارش صحبت و تصریح کرد: از این جهت که آشنایی زیادی با شهید صدر ندارم، می‌توانم ناقد خوبی برای این کتاب باشم که آیا این کتاب می‌تواند مرا با شهید صدر آشنا کند یا نه؛ وقتی این کتاب درباره یک شخصیت نوشته می‌شود، ما را باید از نمای دور به یک نمای نزدیک ببرد، یعنی ما باید یک کتاب پرتره بخوانیم، یعنی فردی را از دور می‌بینیم، یک مقدار او را نزدیک‌تر می‌آوری، به طوری که در یک زمینه نزدیک‌تری کل بدنش را می‌بینید؛ ولی هنوز پرتره نیست؛ اما انتظار ما این بود که با مسأله و زندگی شهید صدر نزدیک بشویم ولی این درگیری اتفاق نمی‌افتد.

وی در بیان دلیل خود از نزدیک نشدن این کتاب به زندگی شهید صدر گفت: درگیری زمانی اتفاق می‌افتد که من خودم را درگیر آن ماجرا ببینم؛ ما خیلی در آن ماجراهایی که شهید صدر با آن درگیر بوده است درگیر نمی‌شویم؛ چه در پروژه‌های علمی، چه در حرکت‌های سیاسی و چه حتی در زندگی شخصی و خانوادگی‌اش که نویسنده یک مقدار می‌توانست از لایه روایت زنان نزدیک‌تر شود و ما را با فاصله نزدیک‌تری با این شخصیت آشنا کند که در همه این‌ها یک خدشه‌ها و دست‌انداز‌هایی وجود دارد.

کتاب «نا» روایتی است جامع از زندگانی شهید والامقام سید محمدباقر صدر که از سوی پژوهشگاه تخصصی شهید صدر برای نخستین بار در آبان ماه ١٣٩٩ عرضه شده است. در نشست نقد کتاب «نا»، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر احمد رهدار، رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه، سرکار خانم معصومه رامهرمزی، نویسنده و خاطره‌نگار، سرکار خانم دکتر مریم برادران نویسندۀ کتاب و آقای میثم رشیدی، نویسنده و فعال رسانه‌ای حضور داشتند و درباره این کتاب به گفت‌وگو نشستند.