شیخ محمد خیابانی یک «سنّت-تجدّدگرا» بود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان در تبریز، حجت الاسلام «مهدی محمدی» در پیش همایش حوزوی شیخ محمد خیابانی، در سخنانی با عنوان «شیخ و مواجهه با تجدّد» اظهار داشت: اوج تجدّد در دوران مشروطه بود و مواجهه شوندگان با آن نیز در سه دستۀ «تجدّدگرایان»، «سنّت گرایان» و «سنّت-تجدّدگرایان» قابل تقسیم بندی است که شیخ محمد خیابانی در دستۀ سوم جای می گیرد.

معاون تذهیب حوزه علمیه آذربایجان شرقی افزود: تجدّدگرایان، که افرادی مانند تقی زاده و کسروی در این دسته قرار می گیرند، شیفته و واله تجدّد بودند و اعتقاد داشتند باید از سر تا پای کشور، غربی باشد و در واقع سنّت را وا می نهادند. سنّت گرایان نیز با اعتقادِ عمیق به داشته های سنّتی، می گفتند نیازی به گرفتن چیزی از غرب نیست. در این میان سنّت-تجدّدگرایان کسانی بودند که معتقد به پذیرفتن تجدد، ولی در بستر اسلامی بودند که شیخ محمد خیابانی باورمندِ عمیق این نوعِ نگاه بود.

این مدرس حوزه افزود: مثلاً سنّت-تجدّدگرایانی مثل شیخ محمد خیابانی معتقد بودند که کشور باید بر پایۀ آرای مردم اداره شود و حکومت باید یک حکومت دموکراتیک باشد اما در عین حال در هیچ فرازی از سخنرانی های او طعنه زدن به اسلام را نمی بینیم، بلکه برعکس شیخ، وقتی آز آزادی و دموکراسی حرف می زند، عقایدش را در بستر اسلام مطرح می کند.

به گفته وی، «ارادۀ ملّت برای اداره ملّت»، گویاترین تفسیر، از دموکراسی مدّ نظر شیخ محمد خیابانی است.

حجت الاسلام محمدی افزود: نکتۀ جالب تر این که یک روحانی شیعه به نام شیخ محمد خیابانی در مقطعی از مدرنیته سخن به میان می آورد که خبری از تعدّد و گستردگیِ منابعِ تالیف شده در حوزه تجدّد نبود و دسترسی ها نیز به این منابع محدود، به شدت سخت بود.

معاون تذهیب حوزه علمیه آذربایجان شرقی در پاسخ به شبهاتی دربارۀ جمع نشدن عضویت شیخ محمد خیابانی در حزب دموکرات و دم زدن از اصول اسلامی گفت: دلیل عضویت شیخ محمد خیابانی در حزب دموکرات این نبود که به منصبی و یا مقامی برسد بلکه او از حزب دموکرات به عنوان ابزاری استفاده می  کرد که این ابزار قادر بود عقایدش را در ارتباط با بهبود وضعیتِ موجود ترویج دهد.

وی انگ تجزیه طلب بودن شیخ محمد خیابانی را هم مانند متهم کردن او به داشتن افکار ضد اسلامی بواسطۀ عضویت در حزب دموکرات، وصله نچسبی خواند که مراجعه به مستندات موجود گواهی بر اثبات آن است.

همایش بین‌المللی بزرگداشت شهید شیخ محمدخیابانی به منظور بررسی علمی ابعاد شخصیت، اندیشه و مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی این روحانی مبارز در انقلاب مشروطیت ایران، در نیمه اسفند سال جاری به صورت جداگانه در شهرهای خامنه از توابع شبستر، تبریز و تهران برگزار خواهد شد.

شیخ محمد خیابانی از روحانیون مبارز دوران مشروطیت و از نمایندگان مردم آذربایجان در مجلس آن دوره بود که یکصد سال پیش در 21 شهریور سال ۱۲۹۹ هجری شمسی، در راه مبارزه با استعمار توسط مزدوران داخلی به شهادت رسید.