برداشت خارشتر در اراضی شمالی گلستان و احتمال ایجاد کانون ریزگرد/ خارشتر بیابانی قربانی گرانی نهاده های دامی

خبرگزاری شبستان، گرگان-  داود خاندوزی؛ گیاه خارشتر جزو گونه های مهم و غالب در مناطق شور استان گلستان است، از این گیاه به واسطه مقاومت به شوری و گرما و تبخیر برای بیابان زدایی در سالهای اخیر استفاده شده است.

بالغ بر 300 هزار هکتار از اراضی شمالی استان در خطر بیابانی شدن قرار دارد و این موضوع از آنجا حائز اهمیت است که به دلیل شدت تابش زیاد خورشید و همچنین تبخیر بالا می تواند این اراضی بیابانی را به کانون های ریزگرد تبدیل کند.

*خارشتر گیاهی برای بیابان زدایی

لذا منابع طبیعی استان گلستان با کشت گیاهان خارشتر علاوه بر احیاء مراتع زمینه تامین علوفه زمستانه در مراتع قشلاقی مورد تعلیف انواع دام ها از قبیل گوسفند، بز و شتر قرار را با خارشتر فراهم می کند علاوه بر آن خارشتر دارای خواص دارویی از جمله تولید ترنجبین و نیز عرق خارشتر است.

تحقیق حاضر در مراتع حاشیه کفه نمکی «حوض سلطان» واقع در 35 کیلومتری شمال شرق استان قم که در مدت چهار سال انجام شده نشان می دهد رشد رویشی این گونه به تدریج از نیمه دوم اسفند شروع و تا اواخر اردیبهشت ماه ادامه می یابد و این موضوع نشان می دهد که برداشت این گیاه در فصل زمستان و بهار می تواند رشد رویشی این گیاه را در طول سال عقب بیاندازد.

بررسي برخي ويژگي هاي اكوفيزيولوژيكي رشد خارشتر که در مزرعه ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان (طرق) انجام شد نشان می دهد که قطعات قطع شده ريزوم این گیاه با طول حداقل 30 سانتي متر، 5 درصد جوانه زدند و این مهم بیانگر آن است که چرای مفرط و برداشت غیراصولی خارشتر می تواند باعث آسیب جدی به این گیاه شود.

با این وجود به دنبال کمبود نهاده های دامی و با توجه به اینکه این گیاه دارای بیش از ۱۲ درصد مواد پروتئینی است مورد توجه دامداران قرار گرفته است.

کشاورزانی که در مناطق شمالی استان به دلیل شوری خاک و دیمی مزارع تنها با کشت تک محصولی گندم امرار معاش می کنند نیز با توجه به افزایش قیمت نهاده های دامی به فکر برداشت خارشتر از سطح مزارع افتادند و حتی برخی افراد نیز در مناطق مرتعی نیز نسبت به برداشت خارشتر اقدام می کنند.

این موضوع از آنجا اهمیت پیدا می کند که هر ساله این منطقه مورد هجوم ملخ های مراکشی که از سوی کشور ترکمنستان به مرزهای ایران سرازیر می شود قرار می گیرد.

*هجوم ملخ های مراکشی شمال گلستان دسیسه صهیونیستی یا اتفاقی!

به دلیل اینکه باغات زیتون و بخش کشاورزی کشور ترکمنستان در اختیار سرمایه گذاران صهیونیستی است این نظریه نیز مطرح است که این اقدام دسیسه ای برای از بین رفتن پوشش های گیاهی منطقه شمالی استان گلستان و ایجاد کانون های ریزگرد در این منطقه باشد و لذا هر ساله هزینه های زیادی برای مقابله با ملخ های مراکشی اتفاق می افتد تا از آسیب به پوشش گیاهی این منطقه به ویژه خارشتر جلوگیری شود.

اما امسال به دنبال گرانی نهاده ها بخش های دولتی نیز نسبت به برداشت خارشتر در مناطق کشاورزی و مرتعی استقبال نشان دادند و این سوال مطرح است که آیا این اقدام آنها باعث به وجود آمدن کانون های ریزگرد در منطقه شمالی استان نخواهد شد؟

با وجود اینکه تحقیقات زیادی بر روی گیاهان خارشتر در کشور صورت گرفته ولی مسئولان استان معتقد هستند که به دلیل مقاومت این گیاه و ریشه های عمیقی که خارشتر دارد برداشت آن آسیبی در پی نخواهد داشت، موضوعی که شاید در سال های آینده به عنوان آزمون و خطای مسئولان استان گلستان مشخص تر خواهد شد.

این در حالی است که هر ساله هزینه های زیادی منابع طبیعی برای کشت خارشتر در مراتع به منظور بیابان زدایی می کند.

*برداشت خارشتر آسیبی به مراتع نمی زند

«مختار مهاجر» در این خصوص می گوید: از برنامه های منابع طبیعی برای کشت خارشتر و بیابان زدایی اطلاعاتی ندارم اما برداشت خارشتر آسیی به مراتع ما وارد نمی کند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان ادامه داد: خارشتر یک ریشه چند ساله دارد و این ریشه های چند ساله است که باعث رشد این گیاه می شود.

مهاجر با بیان اینکه گیاه خارشتر معادل یونجه درجه سه است و 11 تا 12 درصد پروتئیین دارد، افزود: قسمت های سبز این گیاه برای دام خوش خوراک است و لذا مورد استقبال دامداران قرار گرفته است.

وی افزود: از آنجایی که پس از برداشت ریشه ها آسیب نمی بیند لذا مشکلی برای این گیاه پیش نخواهد آمد.

*ایجاد مزارع مستعد خارشتر در گلستان

«محمدرضا عباسی»، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گلستان نیز می گوید: در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گرگان برای ایجاد مزارع مستعد خارشتر در مناطق شمالی استان برنامه ریزی شده است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گلستان ادامه داد: مزارع شمالی استان گلستان به ویژه در منطقه ترکمن صحرا راندمان بالایی برای تولید گندم و جو وجود ندارد و در نهایت از این مزارع می توانیم دو تن در هکتار گندم برداشت کنیم.

عباسی ابراز داشت: اگر این مزارع به خارشتر تبدیل شود می تواند بخش قابل توجهی از نهاده دامی استان را تامین کند و همچنین علاوه بر آن می توانیم موضوعاتی مثل پرورش زنبور عسل را نیز در این منطقه گسترش دهیم.

با تمام این مباحث به نظر می رسد که باید کار علمی صورت بگیرد که آیا برداشت پوشش گیاهی خارشتر به ویژه در مزارع دیمی که هر ساله عملیات خاکورزی در آن صورت می گیرد تا چه میزان بر بافت خاک به دلیل شدت آفتاب و تبخیر رطوبت آسیب وارد می کند و آیا امکان ایجاد کانون های ریزگرد پس از عملیات برداشت خارشتر اتفاق می افتد یا خیر.

موضوع دیگر این است که به نظر می رسد که برای برداشت خارشتر باید فصل های خاصی در نظر گرفته شود.