ساختار معرفتی گروه منطق فهم دین

حجت الاسلام شاکرین با شرح کارویژه های گروه منطق فهم دین، گفت: این گروه برای نظریه‌پردازی در حوزه‌ی روش‌شناسی فهم و کشف دین و مباحث دین‌شناختی، تاسیس شده است.

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه به نقل از روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در گفتگویی کوتاه با حجت‌الاسلام و المسلمین حمیدرضا شاکرین به تبیین ساختار معرفتی گروه منطق فهم دین پرداختیم که در ادامه خدمتتان ارائه می‌گردد:

 

در ابتدا بفرمائید ساختار معرفتی گروه منطق فهم دین چگونه است؟ 

 

با توجه به وقوع انقلاب اسلامی و مقتضیات تشکیل حکومت اسلامی، و نظر به ضرورت تحول، تکامل و توسعه‌ی معرفت دینی و علوم اسلامی، و با لحاظ نیاز وافر به تاسیس علم دینی بویژه در عرصه‌ی علوم انسانی، از یک سو؛ و با توجه به سرریز سیل‌آسای نظریه‌های گوناگون در زمینه‌ی فلسفه دین، فهم دین و معرفت دینی از سوی دوم؛ و با توجه به فقر نظری در قلمرو روش‌شناسی فهم دین از سوی سوم؛ و با توجه رسالت و اهداف مصوب پژوهشگاه به عنوان نهاد فکری ـ معرفتی پیشرو در ساحت دین‌پژوهی، معرفت دینی و گفتمان فکری انقلاب اسلامی، گروه منطق فهم دین برای نظریه‌پردازی در حوزه‌ی روش‌شناسی فهم و کشف دین و مباحث دین‌شناختی، تاسیس شد.

 

گروه منطق فهم دین چه حوزه‌های تمحضی دارد، هر حوزه توسط چه کسانی دنبال می­‌شود؟

 

این گروه مباحث اساسی و بنیادین فهم و معرفت دینی را بر اساس نظریه ابتناء که توسط حضرت آیت‌الله رشاد تدوین و نظریه پردازی شده است می­‌کاود و به تناسب کلان عرصه‌های معرفت دینی و نیازهای دارای اولویت ساماندهی شده و ساختار معرفتی آن با حوزه‌های تمحض زیر شکل و سامان می­‌یابد:

الف. حوزه کلیات منطق فهم دین؛ این حوزه توسط حضرت آیت‌الله علی‌اکبر رشاد دنبال می­‌شود.

ب. حوزه منطق اکتشاف و استنباط عقاید دینی؛ این حوزه در حال حاضر برعهده حجت‌الاسلام و المسلمین حمیدرضا شاکرین است.

ج. حوزه منطق اکتشاف و استنباط احکام دینی؛ این حوزه را جناب حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر عرب‌صالحی برعهده دارد.

د. حوزه منطق اجتهاد تمدنی؛ این حوزه را جناب حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحمید واسطی عهده دار است.

ه. حوزه اصول فقه و مطالعات مقایسه‌ای – انتقادی دانش های هموند؛‌ این حوزه توسط جناب آقای دکتر مسعود فیاضی دنبال می­شود.

ج. حوزه منطق فهم و اکتشاف علوم انسانی و اجتماعی دینی؛ این حوزه را جناب حجت‌الاسلام و المسلمین آقای رمضان علی­تبار برعهده دارد.

البته حوزه دیگری با عنوان «حوزه منطق اکتشاف و استنباط اخلاق و تربیت دینی» نیز از بدو تاسیس گروه در نظر بود؛ لیکن با توجه به اینکه گروه اخلاق عهده دار مباحث لازم در این حوزه است از تشکیل چنین حوزه­ای در گروه منطق فهم دین صرفنظر شد.

 

ممکن است بفرمایید کار هر یک از حوزه­‌های یاد شده چیست؟

 

هر یک از حوزه‌­های یاد شده کارویژه‌­های معرفتی خاصی دارند که اجمالا به شرح زیر است:

الف. حوزه کلیات منطق فهم دین؛ این حوزه مباحث پیشینی، عام و فراگیر منطق فهم دین مانند مبانی و منابع معرفتی، همچنین اصول، قواعد، ضوابط، موانع و… سایه گستر در همه ابعاد و اضلاع فهم دین را بررسی می­کند و به تعبیری می­توان از جهتی آن را به فلسفه منطق فهم دین نام نهاد. در عین حال این حوزه به بررسی مباحث فلسفی و فرانگرانه منطق فهم دین منحصر نشده و نقش بازیگرانه در درون منطق فهم، برای کارگرفت منابع چهارگانه‌ی فطرت، عقل، کتاب و سنت برای فهم/کشف دین را نیز برعهده دارد.

ب. حوزه منطق اکتشاف و استنباط عقاید دینی؛ با توجه به اینکه اهداف پژوهشگاه نقادی و بازپیرایی مواریث معرفتی سلف و بازآرایی معارف دینی، همراه با نوآوری و گره‌گشایی و نیز مطالعه تطبیقی و نقد مکاتب و مناظر فکری معارض و دفاع علمی از اندیشه دینی و کوشش برای رفع نیازهای علمی ونظری است؛ و از سوی دیگر حوزه عقاید دینی در شمار مهمترین عرصه های مطالعات دینی و در معرض نقد و چالشها و آرای متعارض است، این حوزه‌ به بررسی ماهیت، مبادی و مبانی، روش‌ها و قواعد فهم و اکتشاف آموزه‌های اعتقادی دینی با رویکرد باز شناسی و بازآرایی میراث معرفتی سلف، تولید معرفت،  نقد و آسیب شناسی مکاتب و مناظر، مطالعات تطبیقی و پاسخ به شبهات می‌پردازد.

ج. حوزه منطق اکتشاف و استنباط احکام دینی؛ این حوزه یک حوزه دانشی است که به تحقیق در روش اکتشاف احکام شرعی، ماهیت، مبانی فلسفی و نظری اکتشاف، منابع و قواعد آن با رویکرد:بازآرایی و احیای آثار و دیدگاه های سلف؛ تولید معرفت؛ نقد و آسیب شناسی؛ شبهه شناسی و مطالعات تطبیقی

می پردازد. ذیل این حوزه تمحض چند شاخه اصلی مطرح است که هر کدام قابلیت تبدیل به شاخه های فراوان و واجد شرایط حوزه­هایی تمحض مستقل است و این مساله با لحاظ یکسری اولویتها باعث شکل گیری حوزه های تمحض دیگری متناسب با نیاز زمان و نگاهی به آینده بویژه با رویکر د تمدن سازانه شده است.

د. حوزه منطق اجتهاد تمدنی؛ منطق اجتهاد تمدنی عبارتست از دستگاه معرفتی­­ای که بتواند چیستی، امکان، چرایی و چگونگی را در مورد «فهم دین در مقیاس تمدن­سازانه» اکتشاف کند، و قابلیت اصلاح، تکثیر و تولید مفاهیم، تبیین روابط، ارائه روش و فرآیند عملیاتی داشته باشد. به عبارت دیگر: مبناشناسی و روش­شناسی برای اکتشاف ساختار و فرآیندهای لازم در تحقق نظام­های اجتماعی برای شکل­گیری تمدن اسلامی، براساس گزاره­های دین کارویژه اصلی این حوزه تمحض است. از آنجایی­که از عناصر کلیدیِ این حوزه تمحض، «فهم دین» است، این دستگاه معرفتی، مرتبط با مبانی دین­شناسانه و مبانی اصول­فقهی نیز خواهد بود، و هم­چنین از آنجایی­که از مولفه­های محوریِ این حوزه تمحض، «تمدن و مقیاس تمدن­سازانه» است، مبانی جامعه­شناسانه و مبانی توسعه­ و پیشرفت نیز در شکل­گیری آن دخیل می­باشد.

ه. حوزه اصول فقه و مطالعات مقایسه‌ای  انتقادی دانش‌های هموند؛‌ این حوزه تمحض، بخشی از دانش فلسفه اصول فقه است که با انجام مطالعات انتقادی-مقایسه­ای بین اصول فقه و دانشها و معرفتهای علمی همسو با رسالتهای آن، می­­کوشد به نتایجی در ناحیه مبانی، مبادی، روش و مسائل علم اصول دست یابد که موجب ارتقاء اصول فقه شود. برخی از کارویژه­های این حوزه عبارت است از: ارتقاء مبانی ، مبادی ، روش و مسائل اصول فقه؛ نقد پارادایمها، مکاتب، نظریه­ها، اصول و قواعد رقیب در حوزه روش­شناسی؛ پاسخ به شبهاتی که به اصول فقه از ناحیه مکاتب معرفتی رقیب وارد شده است

ج. حوزه منطق فهم و اکتشاف علوم انسانی و اجتماعی دینی؛ این حوزه عبارت است از دستگاه روش‌گانی جامع جهت اکتشاف و تولید گزاره‌ها و آموزه‌های علوم انسانی اسلامی از منابع معتبر.  در منطق علوم انسانی و اجتماعی دینی، سه محور کلی مد نظر است: یکی مطالعه مبانی و مبادی لازم در علوم انسانی اسلامی و برایند روش‌شناختی آن؛ دوم استخراج روش مطلوب (قواعد، اصول ضوابط، ابزارها) از دل مبادی و مبانی؛ سدیگر مطالعه مقایسه‌ای- انتقادی در روش‌های موجود علوم انسانی.

 

کد خبر 1032351

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha