خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ عمارت اشکوری، از بناهای به‌جامانده در دوره قاجار در رشت است. این خانه در نزدیکی مسجد صفی( قدیمی ترین مسجد رشت) و در اولین بن بست «کوچه دادگر» قرار گرفته است. ورودی خانه درب بزرگی است که بالای آن ۲ اتاق به‌عنوان سرایداری ساخته شده است.
این عمارت از سمت کوچه هیچ دید منظری ندارد و اتاق های سرایداری در بالای درگاه، دید باغ را هم کور کرده است. عمارت در وسط باغ قرار گرفته و همچون دیگر خانه های قاجاری، حیاط خلوتی با چند اتاق ویژه خدمه ها از پشت عمارت دارد. این بنا مهر ماه سال ۱۳۸۳ و به شماره ۱۱۱۴۲ به نام عمارت اشکوری در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
مالک فعلی بنا «مسعود نجفی» است که عمارت را در آخرین روز مزایده «بانک مسکن» خریداری کرده است. در حال حاضر کف حیاط، بتنی است، ولی حیاطِ خانه باغ های رشت قدیم، با قلوه سنگ های رودخانه ای کف پوش می شد. متاسفانه عمارت متروک و بلااستفاده رها شده و عدم رسیدگی به بنا، موجب آسیب به بخش های مختلف آن شده است. عدم هرس درختان باغ، به‌ویژه گردوی کهنسال عمارت و رشد بی رویه گیاهان، زیبایی ارسی بزرگ طبقه فوقانی عمارت را پوشانده است.
انجیرهای پهن برگ، لابه لای حوض فیروزه ای حیاط به صورت خودرو رشد کرده و دیواره حوض را ترکانده است. عمارت در دو طبقه قرینه ساخته شده و بر روی یک کرسی بلند قرار گرفته است. برخلاف عمارت های قاجاری که راه پله از وسط عمارت به طبقه بالا می رسد، راه پله اصلی این عمارت به‌صورت مجزا و خارج از بنای اصلی طراحی شده است. راه پله ها با کاشی های گلدار فیروزه ای و زرد و قرمز دوره قجری تزئین شده است. متاسفانه بام بخش راه پله فروریخته و همین امر به راه پله هم آسیب زده است. یک راه پله چوبی نیز از غلام گردش طبقه اول به طبقه دوم راه دارد.
طبقه دوم عمارت شاه نشینی دارد که پنجره آن با یک ارسی بزرگ پوشیده شده است. شیشه های رنگی این ارسی زیبا در برخی از قسمت ها شکسته شده است. این عمارت برخلاف دیگر خانه های بومی گیلان، فاقد ایوان جنوبی است و راه پله ای آهنی – که معلوم است جدیدا جانمایی شده- از دو سو به سالن اصلی در طبقه اول منتهی می شود. حیاط پشتی ایوانی باریک همچون غلام گردش های خانه های رشت قدیم دارد.
اتاق های طبقه نخست، از هر دو سو درهایی دارد که رو به هر دو حیاط باز می شود و همین امر به گردش هوا و کاهش رطوبت بنا کمک می کند. خوشبختانه گربه روهای بلند عمارت و فضاهای باز زیر آن بخشی از رطوبت کف را هم گرفته است. گربه رو ها علاوه بر در ورودی، شکاف های دایره مانندی رو به حیاط دارد که به گردش هوا در زیر زمین کمک می کند. به‌جز فرسودگی در پل کوبی های کف اتاق ها، مشکل عدیده ای وجود ندارد.
سالن های عمارت در هر دو طبقه آتشدان هایی دارد که دورتا دور آن به شکل زیبایی گچ بری شده است. گچبری گلدان فرمی هم در کنج دیوارها و نزدیک در ورودی تعبیه شده که جای چراغ و شمعدان بوده است. متاسفانه بخش هایی از سقف طبقه دوم عمارت فروریخته و همین امر باعث تخریب پل کوبی کف طبقه دوم و به عبارتی سقف طبقه اول هم شده است.
در پرونده ثبتی عمارت اشکوری، قدمت بنا بیش از ۱۵۰سال تخمین زده شده است و در ویژگی های بنا نوشته شده است؛ «نمای اصلی خانه اشکوری بر روی این نما بازشوهای متعددی وجود دارد که از لحاظ فرمیک نیز متفاوت هستند. نقطه عطف نما در وسط آن است که پنجره ها با شیشه های رنگی جلوه خاصی را به آن بخشیده است. بازشوهای متعدد نما را سبک‌تر نشان می دهد. فرم پنجره ها نیز دقیقا به فرم های دوره قاجار اشاره دارد. بر روی این نما نیز به‌وسیله گچ و آهک بافتی شبیه به بافت آجر به وجود آمده است که بر تنوع نمایی می افزاید. جنس دیوارهای این بنا از خشت است که هم اکنون با گچ و آهک پوشیده شده است. جنس تمامی پنجره ها از چوب نراد روسی با رنگ قهوه ای سوخته می باشد. فضاهای داخلی نیز تماما گچ کاری شده که این گچ بری همراه با تزئینات می باشد. کف نیز قبلا سنگفرش بوده که هم اکنون سیمانی می باشد. طول ساختمان این بنا در حدود ۲۰ متر و عرض آن در حدود ۱۰ متر قطر آن در حدود ۲۲ متر و ارتفاع آن در حدود ۸ متر می باشد.»
همین پرونده درباره ویژگی اثر هم متذکر می شود:« در نمای جنوبی این اثر پنجره هایی بسیار شکیل با شیشه های رنگی زیبا قرار دارد که شکوه زیادی به این بنا بخشیده است. سایت این اثر نیز مشتمل بر یک حیاط با فضای سبز زیبا و حوض آبی در وسط آن می باشد که بر عظمت این بنا می افزاید.»
نظر شما