کتاب «حضور و امرسیاسی» فرهنگ رجایی به انگلیسی چاپ شد

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه،کتاب حضور و امرسیاسی؛ در انسان‌ورزی(Presence and the Political: Performing Human) تازه‌ترین اثر فرهنگ رجایی، دانشور، نویسنده، استاد اندیشه سیاسی و روابط بین‌الملل در نیویورک و لندن منتشر شده است. او را در ایران عمدتاً با نظریه‌اش درباره «هویت، هویت ایرانی، بازیگری» می شناسیم، در خارج از ایران آثار وی را در دو حوزه اندیشه سیاسی و روابط بین‌الملل (حوزه‌های تخصصی وی) و به ویژه با تمرکز بر مواجهه «تجدد و جهان اسلام» می‌شناسند.

رجایی در این اثر تأملاتی در باب وضع بشر در عصری که وی سست شدن مدنیت و تمدن سازی می‌خواند، ارائه کرده است.

این کتاب، ضمن مرتبط بودن با دغدغه‌های قبلی وی بر آن است که قاعده کلان و اصول بازیگری آدمی - یا به تعبیر مطلوب وی «قانون عقل جهانداری»- را در روی زمین به بحث گذاشته و تحلیلی کارساز از منطق درونی آن ارائه داده است.

در توضیح پشت جلد کتاب آمده است: این کتاب با دغدغه چگونگی انسان‌ورزی نسبت به خویشتن خویش، چگونگی بازیگری در عرصه عمومی، و جایگاه انسان در رابطه با دیگر انسان‌ها تألیف شده است. عرصه عمومی صرفاً دلالت بر سیاست ندارد بلکه با «امرسیاسی» سر و کار دارد، یعنی [سپهری که] جنبه‌های فکری، هنجاری/اخلاقی، اقتصادی، دینی، و رسم و عادات همگانی را در بر می‌گیرد. رسوم همگانی پسندروز و سرگرمی‌ها، هنر و صنایع مستظرفه، تاریخ و میراث را شامل می‌شود. ادعای نویسنده این است که آنچه حیات و پویایی این مجموعه را موجب می‌شود جمع شدن «حضور، قواعد اخلاقی کار، و صحنه نمایش»، البته با کارکرد سازواره این سه عامل است. نیمه اول کتاب ظرافت‌ها و پیچیدگی‌های این سه پایه را به بحث می‌گذارد، در حالی که نیمهدوم کتاب سه نمونه از مستحدثات تاریخی که کارکرد موفقیت آمیز این سه پایه را تحقق بخشیده‌اند به تصویر می‌کشد. این سه مستحدثه تمدن‌هایی هستند که به ادعای نویسنده برآمده از سه جهان‌بینی عمده است که در کل تاریخ بشر بروز کرده‌اند: او آن‌ها را «قداست -‌ حضوری»، «خدای - واحد حضوری»، و «انسان‌ حضوری» خوانده است، البته نویسنده در کمال تواضع اعلام کرده است که این‌ سه حوزه تمدنی تنها نمونه‌های از مدنیت و تمدن‌سازی هستند، که وی به دلیل علاقه و تخصص خویش انتخاب کرده است.

به نظر دو ویژگی برجسته این کتاب را از دیگر کتاب‌ها علمی و خواندنیِ مشابه جدا می‌کند. یکی تمهید و تلاش آگاهانه نویسنده است مبنی بر این که ضمن علمی و دانشوری بودن متن، آن را برای خواننده علاقه مند هم بنویسد بدون اینکه از پیچیدگی و ظرافت علمی بحث کسر بگذارد. دوم اینکه در نگارش و بسط مباحث زیرعنوان‌ها در هر گفتار به ابداع چندین مفهوم کلان سه‌جنبه‌ای یا سه لایه‌ای دست زده است تا منظور خود را ادا کند.

قوت روش وی در این است که خواننده را از خواندن یک متن یکنواخت و طولانی آزاد می‌کند. محتوای این کتاب به بحث مفصل نیاز دارد، اما در ادامه برای ارائه معرفی‌نامه‌ای کلی از مباحث آن اگر ترجمه فهرست ارائه شود کارساز و دقیق خواهد بود.

رجایی کتاب را به مولانا (ملای روم) تقدیم کرده است، اما به دلیل شهرت وی در غرب به رومی عنوان پیشکش‌نامه را «به رومی» گذاشته است. مطلب پیشکش‌نامه چنین است: به رومی؛ شخصی که قدری دیر در زندگی آگاه شد که هر روح [فرد] سیر و سفر [آفاقی] خود را طی می‌کند، که مقصد آن یافتن حضور [خاص خویش] در دنیاست و آن حضور را چنان ارزشمند کرد که ارزش روایت و گرته‌برداری دارد. این حضور اتفاق نمی‌افتد مگر در [حوزه] امر سیاسی و خدای من، چه حضور عظیمی از خود به جا گذاشت و رفت!

فهرست تفصیلی این اثر عبارت است از:

مقدمه و سپاس‌ها

گفتار اول: چرا آدمی در روی زمین است؟ مدنیت و تمدن سازی

خیر: رضایت، دستاورد، آرامش

انگیزه: آزادی، خرد، محبت

احساسات: اشتیاق، قدرشناسی، سخاوت

جهازات: جسم و دل، ذهن، روح

هنجار/اخلاق: پیامد (ابزاری)، بایستگی (قرارداد)، فضیلت (خیرعام)

نشانه‌ها: خوش‌رویی، جذابیت، توازن

پایه‌ها: حضور، قواعد اخلاقی جهانداری، صحنه

منابع

بخش اول: نظریهحضور و مدینه

گفتار دوم: حضور و فردیت

عامل/بازیگر: خود-مشغول، خود-انکار، خود-آگاه

فردیت: گیج (منزوی)، گوشه‌گیر(تنها)، با-خود (انفراد)

تمایل : تعلق، کمال، جاودانگی

منطق (عقل): ابزاری، تحصلی، هنجاری

روحیه: اصالت، پایداری، احترام

تعهد: خصوصی، گروهی، همگانی

تلاش: زحمت، کار، عمل

منابع

گفتار سوم: قواعد اخلاقی جهانداری

افق زمانی: گذشته، حال، آینده

سپهرهای انسانی: اقتصاد، جامعه، مدینه [واحد سیاسی]

قلمرو اجتماعی: فردی، جمعی، عمومی

رهیافت: همه‌بینی، شایسته‌بینی، برابربینی

غایت: کرامت، دستاورد، شکوفایی

سازوکار: مشارکت، تشریفات شایسته، گفت‌وگو

آزادی: سلبی، ایجاب، ارادی

منابع

گفتار چهارم

سامان‌داری: اعتباربخشی، دوستی، احترام/شکوه

سیاست: فرصت، شفافیت، همردیفی [ایزونومی]

اقتصاد: ابتکار، همکاری، قدرشناسی

اجتماع (حقوق): افراد، تجمعات، کل جامعه [ناس]

فرهنگ: خانواده، واحد جمعی، جهان

تعلیم و تربیت: بینش، دانش، اصالت

منابع

بخش دوم: مستحدثات: تمدن‌سازی در تاریخ

گفتار پنجم: هخامنشیان؛ تمدن‌سازی با جهان‌بینی قداست‌حضوری

حضور: سرباز اهورامزدا: کوروش و داریوش

قواعد اخلاقی جهانداری: جهان خیمه‌ای، نیک‌کوشندگان، راه سعادت

صحنه: پادشاهی، ساختار طبقات، اقتصاد خراج‌گذاری

منابع

گفتار ششم: گورکانیان؛ تمدن‌سازی با جهان‌بینی خدای‌واحدحضوری

حضور: مسلم به دین الهی، بابور و اکبر

قواعد اخلاقی جهانداری: دین‌الهی، همزیستی کیهانی، سعات نوع انسان

صحنه: پادشاهی، ساختار طبقات، شیوه تولید هدایتی

منابع

گفتار هفتم: آمریکائیان؛ تمدن‌سازی با جهان‌بینی انسان‌حضوری

حضور: افسر خیرعام؛ واشنگتن و لینکلن

قواعد اخلاقی جهانداری: آزادی، برابربینی، نظم تازه دنیایی

صحنه: جمهوری، شهروندان، کاسبانِ‌کارآفرین

منابع

تعمقات نهایی

نمایه

مشخصات کتاب به زبان انگلیسی چنین است:

Farhang Rajaee. Presence and the Political: Performing Human. New York:

Palgrave/Macmillan, ۲۰۲۱, pp. xxxii+۲۷۹.