خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ به عنوان سفیر امام راهی کوفه می شود در حالی که پیامی از امام خود به مردم کوفه دارد: امام در راه کوفه است، ای مردم کوفه به یاری امام زمان خود بشتابید. اما کوفیان نه تنها امام خود را یاری نکردند بلکه سفیر او را نیز ناجوانمردانه به دست دشمن سپردند تا او را به وحشیانه ترین شکل ممکن به شهادت رساند، در سالروز ورود جناب مسلم بن عقیل به کوفه با حجت الاسلام «امیر علی حسنلو» مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات وپاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه گفتگویی داشته ایم که در ادامه می خوانید:
علت انتخاب مسلم بن عقیل به عنوان سفیر خاص امام حسین (ع) چه بود؟
مسلم بن عقیل دارای ویژگیهایی بود که امام حسین (ع) او را به نیابت از طرف خود به کوفه فرستاد؛ او از تبار پاک بنی‌هاشم و نواده حضرت ابوطالب عموی پیامبر(ص) است، ابو طالبی که تا آخرین ساعات حیات خود دست از حمایت پیامبر برنداشت و دعوت پیامبر را اجابت کرد، مسلم از چنین نسلی است؛ او از خاندانی پاک، شجاع و با فضیلت برخاست و زیر نظر عموی گرامی‌اش، علی علیه‌السلام، و پسر عموهای خود امام حسن علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام پرورش یافت و از علم، تقوی و دیگر فضائل آن بزرگواران بهره‌مند گردید و افتخار دامادی امیر المومنین(ع) را داشت و سال‌ها در کنار امام حسن و امام حسین علیهما السلام به ایشان اقتدا کرده بود با اینکه در آن زمان بسیاری از افراد این بصیرت را نداشتند.
ویژگی دیگر مسلم بصیرت و شناخت او از امام بود بسیاری از بنی‌هاشم با امام به کربلا نیامدند ، البته امام تکلیف نکرده بودند، ولی او خود همراه امام آمد و این مسئله ناشی از بصیرت و معرفت بالای مسلم است.
ویژگی دیگر او امانت داری و تعهد او در تبعیت از ولایت و جامعیت علمی و عملی ، همه و همه سبب شد که امام (ع) او را به عنوان نماینده خود برگزید و در معرّفی او به مردم کوفه نوشت: و همانا من برادرم و پسر عمویم و شخص مورد اعتماد اصحابم، یعنی مسلم بن عقیل را به سوی شما (مردم کوفه) می‌فرستم تا حقیقت امر شما را به من اعلام کند و آنچه از اجتماع شما برای او روشن می‌شود به من بنویسد.مردم کوفه نیز به جلالت قدر نماینده امام (ع) واقف بودند، لذا قبل از آمدن «عبیدالله بن زیاد» به کوفه به خوبی از او استقبال کردند و در مورد جایگاه مسلم نزد امام حسین (ع)، همین بس که وقتی خبر شهادت او به حضرت (ع) رسید فرمود: «لا خَیْرَ فِی الْحَیاةِ بَعْدَکُمْ» بعد از شما خیری در زندگی نیست.
مسلم پیش از حادثه کربلا ، در رکاب امیر المومنین رشادت‌های زیادی از خود نشان داد از جمله در جنگ صفین و حکومت امیر المومنین یکی از نقش آفرینان معرکه نبرد بود و جناح راست سپاه امیر المومنین در دست او بوده است و این‌ها همه نشان از شجاعت و مدیریت بالای اوست.
اگر بخواهیم شخصیت مسلم بن عقیل را واکاوی کنیم، باید او را در ردیف شخصیت‌های دینی بزرگ اسلام و بالاتر از آنها محسوب کرد، چرا که مسلم بن عقیل نماینده خاص امام معصوم بوده‌اند، هم در زمان امیر المومنین مورد توجه خاص حضرت بود و هم در دوران امام حسن مجتبی یار و کمک کار ایشان بودند و از یاران با وفا و بر جسته آن حضرت به شمار می‌رفتند و پس از شهادت امام حسن علیه‌السلام همراه امام حسین علیه‌السلام رهسپار مکه شد و به عنوان نائب خاص و وکیل امام به کوفه اعزام شد و امام این اعتماد خاص را به ایشان داشت که او را به عنوان سفیر و کارشناس امور سیاسی و نظامی به کوفه فرستادند.
از دیگر جنبه‌های شخصیتی مسلم بن عقیل، جایگاه بالای علمی ایشان می‌باشد هر چند گزارشات کمی در این زمینه بدست ما رسیده است، ولی مواردی را مشاهده می‌کنیم که این جایگاه را نشان می‌دهد از باب نمونه رجال نویسان اهل سنت، مسلم بن عقیل را محدّثی تابعی شمرده و گفته‌اند که صفوان بن موهب از او حدیث نقل کرده است. وی فقیه و دانشمند بود و همان جایگاه نیابت خاصه‌ای که نواب اربعه نسبت به امام زمان علیه‌السلام داشتند مسلم بن عقیل همان جایگاه را نسبت به امام حسین علیه‌السلام داشتند، به علاوه سجایا و شاخص‌های دیگری که تنها در وجود ایشان بود.
در خصوص چرایی علت ورود مسلم به کوفه توصیح دهید؟
مسلم مامور بود که برای سنجش میزان وفاداری اهل کوفه وارد کوفه شود، ورود مسلم به کوفه مقدمه قیام عاشورا و طلوع و درخشش یک مکتب است؛ مسلم میزان و معیار بود و در کوفه وقایعی را رقم زد که در تاریخ اسلام همواره تار و پود وقایع، حوادث و انقلابها است، مسلم مامور بود و باید به کوفه می رفت تا زمینه ورود امام (ع) را فراهم نماید.
کوفیان دو رنگی خود را نشان دادند که قابل اطمینان نبودند تا امام به کوفه وارد شود ؛ ابتدا با مسلم بیعت نمودند اما بی وفایی آنان و نبود ثبات قدم در راه دین روشن شد که این اقدام آنها سابقه تاریخی داشته است، در صفین دو دسته شدند و شقاق در سپاه امیز مومنان بوجود آوردند، در نخیله نیز از آزمون بزرگ مردود شدند و امام حسن (ع) در مقابل معاویه به صلح وادار نمودند.
همه این نفاقها در باطن جمعیت کوفه و روسای قبایل پنهان بود که حضور مسلم دگر باره این ویرانی باطن کوفیان را آشکار نمود ؛ اگر مسلم و سفیر دیگر امام قیس بن مطهر صیداوی به کوفه نمی آمدند کوفیان پس از آمدن امام باطن آلوده و نفاق آمیز خود را آشکار و امام را تسلیم عبیدالله می نمودند و نتیجه این می شد که قیامی همانند قیام کربلا محقق نمی شد که اثر تابناک آن تا قیامت باقی خواهد ماند.
در حادثه عاشورا مسلم، پیشتاز حماسه عاشورا بود و حضور او در کوفه موجب آشکار شدن تزویر و ریاکاری امویان شد و غربت او در کوفه یاد آور غربت و مظلومیت خاندان پیامبر در کربلا است.
در خصوص بیعت کوفیان با مسلم توضیح بفرمایید .
جمعی از مردم کوفه که شمار آنها را تا 20 هزار نفر نیز گفته اند با اختلاف با مسلم بر اساس نامه هایی که به امام نوشته و امام را دعوت نمودند برای قیام بیعت نمودند مسلم پس از اقامت در کوفه که پنهانی بر آن وارد شد و در منزل هانی بن عروه که از شیعیان و روسای قبایل و ذی نفوذ در کوفه بود پناه گرفت البته گاهی مکان سکونت را تغییر می داد او به گرفتن بیعت اقدام نمود؛ مفاد بیعتش همانند مفاد بیعت امیر مومنان در خلافت بود دعوت به کتاب خدا، سنت رسول الله، جهاد، یاری امام حسین (ع) و جنگ با جنگ طلبان، مطیع اهل بیت باشند و ....، از شرایط این بیعت بود؛ اما به عللی گه ذکر شد بیعت شکستند و مسلم را رها نمودند.
علت شکست قیام مردم کوفه و ماموریت مسلم چه بود؟
آنان مرعوب دو عامل بیرونی و متاثر از یک عامل درونی بودند ؛ ثروت و قدرت امویان عامل بیرونی و نفاق درونی خودشان عامل دیگر شکست قیام کوفه و رها شدن مسلم و عهد شکنی کوفیان بود که در تاریخ اسباب ننگ آنان شد و به همین اسباب گرفتار ذلت در طول تاریخ بودند. مسلم را شجاع‌ترین فرزند عقیل خوانده‌اند ؛ بعد از استقرار مسلم در خانه طوعه، بلال فرزند وی که برای می‌گساری با دوستان خود بیرون رفته بود، به خانه بازگشت و از حضور مسلم در خانه مطلع شد. علی رغم تأکید مادر، موضوع را کتمان نکرد و نزد عبدالرحمن بن اشعث رفت و داستان را با او در میان گذاشت و ابن زیاد نیز از موضوع با خبر شد و در پی آن شصت یا هفتاد و به قولی سیصد تن از سربازان ویژه خود را همراه محمد بن اشعث رهسپار محل اختفای مسلم کرد.
چه اتفاقی افتاد که کوفیان به بیعت خود عمل نکردند و مقابل امام حسین ایستادند؟
حاکم کوفه نعمان بشیراز صحابه و مردی نرم خو بود که راه مسلم و کار او را آسان می نمود اما در کوفه عده ای مخالف امام حسین (ع) و مطیع امویان بودند از جمله عمر سعد و پسر اشعث که هردو مخالف امیر مومنان و پدران آنها از کارشکنان زمان امام علی (ع) بودند که قدرت طلب و مخالف مسلم بودند، اقدام به نوشتن و گزارش و جاسوسی برای یزید نمودند و نوشتند نعمان کوفه را به نماینده حسین سپرده است بشتاب که کوفه از دست رفت.
یزید با شنیدن این خبر عبیداله بن زیاد را که در بی رحمی شهره بود به امارت کوفه نیز فرمان نوشت ؛ و او در لباس و ظاهری که به خود را به امام حسین (ع) می نمایاند وارد کوفه شد و مردم را غافل گیر و فریب داد با آمدن او به کوفه رعب و وحشت کوفیان را فراگرفت و او در پی دست یافتن به مسلم اقدام نمود و مردمی که بیعت نموده بودند عهد شکستند؛ عبیداله با تطمیع تهدید مردم را از اطراف مسلم پراکنده نمود.
همه مردم کوفه مطیع عبیداله نبودند بلکه ترکیب جمعیت به نحوی بود که امویان نیز طرفدار داشتند و آنها مخالف امام حسین و آمدنش بودند و به جنگ حضرت نیز آنها بیشتر رفتند ؛ عبیداله راههای خروج و ورود را کنترل و مسدود نمود که کسی به یاری امام نرود جمعی را زندانی و جمعی را سرکوب و فضای وحشت و اختناق را حاکم نمود و فضا را تغییر داد و اینگونه بود که شیعیان نیز مرعوب شده و سرکوب گردیدند بنابراین آنچه که گفته شده که شیعیان امام حسین را کشتند جعلی و دروغ و وارونه گویی و مغالطه است، شیعیان سرکوب و سران شیعه و بزرگان قبایل افرادی مثل هانی حبس و زندانی و کشته شدند.
مهم‌ترین پیام‌هایی که می‌توان از سیره مسلم بن عقیل گرفت چیست؟
پای بندی به سنت پیامبر (ص) در جریان پیشنهاد ترور عبید الله ابن زیاد در منزل هانی بن عروة با وجود فراهم بودن همه شرایط برای از بین بردن ابن زیاد، مسلم بن عقیل از این کار و ترور امتناع نمود ، زمانی که علت را جویا شدند فرمود : سخن پیامبر صلی الله علیه و آله را به یاد آوردم که فرمود: «مؤمن غافلگیرانه نمی‌کُشد و این عمل خود را مستند کرد به سیره نبوی و این نشان از آگاهی و دانش او نسبت به سیره نبوی و پایبندی و تقوای بالای او در التزام به اصول می‌باشد. این عمل مسلم نماد تقوا و ایمان و نشانه راه تا ابد است که اسلام و مسلمان واقعی هرگز موافق با ترور وتروریسم نیست؛ ترور منطق امویان وصهیونیسم یهود بود ؛ اسلام راستین در مکتب اهل بیت است.
با همه مدارج علمی و تقوایی مسلم مهم‌تر از همه بصیرت او و ایثار و پیش قدم شدن برای قیام امام حسین (علیه‌السلام) است و حضور او در کوفه بعدها تاثیر مهمی داشت ، فعالیت‌های مسلم در کوفه بعدها موجب قیام‌هایی در جامعه مسلمین از قبیل قیام توابین و قیام مختار شد.
شجاعت در راه حق از دیگر مطالبی است که در سیره مسلم قابل مشاهده است از دیگر ویژگی‌های مسلم بن عقیل تبعیت او از سنت نبوی است و این در زمانی واقع شد که امویان اسلام را به گوشه‌ای گذاشته و اکثر مردم در انحراف بودند و جریانی در جامعه به وجود آمده بود که مردم را از سیره نبوی دور می‌کرد و اگر قیام امام و اخلاص افرادی مثل و پیش مرگی مسلم نبود راه حق با راه باطل امویان یکی بود؛ خون مسلم در کوفه محل ثقل قیامهای حق طلبانه بعدی نمود.
مسلم پیش مرگ و قربانی قیام کربلاست ؛ الگوی پیش مرگان ولایت در تاریخ اسلام است ؛ او اگر با عبید اله بن زیاد سازش می کرد شاید صاحب منصب می شد و به ریاست می رسید همچون افرادی که به پول معاویه فریفته شدند و امام حسن را به معاویه فروختند مسلم نیز می توانست به این جهت تمایل پیدا کند اما ایمان راسخ او به امام و آرمان و مکتب عاشورا او را نگهداشت؛ اگر این الگوها نبودند ارزشهای دین از بین می‌رفتند و مسلم بن عقیل و اسوه جامعه هستند و اگر مسلم و مانند او نبودند نه از علمی خبری بود و نه از فرهنگ واقعی اسلام اثری مانده بود و اساس مکتب اسلام مدیون این خون‌ها و بصیرت‌هاست و فرهنگ مقاومت با توجه به این اسوه‌ها و الگوها باقی ماند تا اینکه به دوران طلایی انقلاب اسلامی رسید.
نظر شما