به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، اخلااقی اسلامی است که در چارچوب اسلام باشد. اخلاق اسلامی سه بخش اصلی دارد: رابطه با خدا یعنی کارهایی که آدمی باید در برابر خدا بکند، مانند نماز و روزه و دعا. رابطه با مردم: برخورد فرد و رفتارهایش با مردم و دیگر اعضای جامعه، مانند رفتار نقش‌های خانواده و دوستی. عموماً منظور از اخلاق اسلامی بیشتر این بخش است. رابطه با خود: چارچوب برخورد انسان با خودش یعنی موارد ناصحیح را در درونش تغییر دهد، مانند حسد (رشک) و چگونگی غذا خوردن.
در مجموع ویژگی‌های اخلاقی در اسلام بسیار مهم است، به گونه‌ای پیامبر اسلام فرمود: «(به عربی: إنّما بُعِثْتُ لأُتَمِّمَ مَكارِم الأخلاق)»یعنی «تنها برای به انجام رساندن خلق و خوی گرامی برانگیخته شده‌ام». با توجه به اهمیت موضوع، خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام والمسلمین «محمد پیکری» استاد دانشگاه گفتگویی انجام داده است که در ادامه می خوانید:
به اهمیت ارزش های اخلاقی و ارتباط با توسعه همه جانبه در میان همه ارزش های اخلاقی در ارتباط کلامی تاکید کرده اید. علت آن چیست؟
انسان ها در ساخت جامعه به طور فردی عمل نمی کنند چرا که زندگی اجتماعی دارند و ناگزیر از ارتباط هستند. در کنار آنچه باید و نبایدهای دینی را انحام دهند، ناگزیر هستند که در جامعه باشند و بر اساس فطرت با دیگران در تعامل باشند. به دلیل فطرت انسان ها به اخلاق گرایش دارند اما گاهی کسب منافع باعث می شود تا از ظواهر اخلاقی صرف نظر نشود و مزایای ارزش های اخلاقی را مصادره به مطلوب می کنند. رابطه ارزش های اخلاقی و توسعه رابطه غیر قابل انکار است. اگر جامعه ای بخواهد در روند توسعه خود ضد ارزش را به عنوان عنصر اصلی در توسعه داشته باشد، ناگزیر است تا ضد ارزش را به شیوه های مختلف به ارزش تبدیل کند، بنابراین نمی توان از ارزش های اخلاقی صرف نظر کرد و انسان ها اعجوبه و معجونی از ظاهر و باطن هستند. در سازمان های بین المللی سلامت معنوی و روانی را مبتنی بر ارزش های اخلاقی پیگیری می کنند. انسانی که موجودی اجتماعی است، بقا و تداوم حیاتش به سایرین بستگی دارد. این ارتباط محیطی عاطفی ارتباطی صرفا اقتصادی است یا تعلیم و تعلم را هم در بر می گیرد. انواع این ارتباطات همه مبتنی بر رابطه کلامی هستند.
تکنولوژی های نوین ارتباطی چه تاثیری بر ارزش های اخلاقی به ویژه در حوزه کلام و گفتار داشته است؟
فضای مجازی و تکنولوژی های ارتباطی به کمک انسان آمده که همه حکایت از آن دارد که انسان در ادامه بقا و حیات اجتماعی ناگزیر از ارتباط اجتماعی است. خداوند در کتب آسمانی همه متدینین را به رابطه کلامی با خود دعوت کرده است و امر به دعا که در همه ادیان الهی وجود دارد برای همین است. «انسان برای ادامه حیات روحی، مادی و ملکوتی خود در جامعه با من رابطه کلامی داشته باشد»؛ این کلام خداوند است. انسان ها رابطه کلامی جمعی دارند که در اماکن مذهبی انجام می شود. قرائت دعا یا ارتباط شخصی خود، خدا را در همه حال می خوانند. در اندیشه و دل با مبدا هستی ارتباط داریم و این ارتباط کلامی یعنی به زبان آوردن مقصود یا رفع حاجت از طریق زبان یا بیان مکتوب؛ بنابراین رابطه کلامی بر توسعه اثر فوق العاده ای دارد.
وقتی از امام علی (ع) سوال می کند که قبیح ترین مخلوق خدا کدام مخلوق است؟ امام علی (ع) می فرماید کلام و وقتی از امیرالمومنین سوال می شود نیکوترین و زیباترین مخلوق خدا کدام یک از انسان ها صادر می شود، امام می فرماید کلام. امام علی (ع) می فرماید با سخن گفتن است که انسان ها روسفید یا روسیاه می شوند. ظالم ترین انسان های تاریخی خوب حرف می زنند اما حرف خوب نمی زدند یا از طریق زبان شان دیگران را اغفال می کردند.
برای آنکه به سمتی برویم که به مولفه اساسی بپردازیم از کجا شروع کنیم؟
طبق فرمایش پیامبر باید راجع به خوب حرف زدن و حرف خوب زدن تامل و فکر کنیم؛ بنابراین اول باید در درون خودمان این تقاضا را ایجاد کنیم که هم حرف خوب بزنیم و هم خوب حرف بزنیم؛ بنابراین باید به اندیشه خود بها دهیم. در عالم پلیدی و زشتی یک بروز و ظهوری دارد که در زبان دین به نام گناه شناخته می شود. گناه، پلیدی و زشتی در عالم وجود ندارد به جز اینکه آن پلیدی و زشتی را که زبان انجام می دهد مانند دروغ، تهمت، سخن چینی و غیبت مقدمه ای می شود برای پلیدی، وقتی کسی از یک جمعی از طریق زبان و کلام کلاهبرداری می کند و افراد را اغفال می کند. همچنین زبان حین انجام آن گناه معاونت سایر اعضا را؛ مثلا رییس جمهور آمریکا فرمان حمله به کشوری را امضا می کند و قبل از انجام آن با دروغ دیگران را نسبت به کاری که انجام می دهد، موافق و همراه می کند. همچنین وقتی واقع شد زبان آن را توجیه می کند و برای آن کار عضو موجه می آورد و به فرافکنی می پردازد.
انسان موجودی اجتماعی است و انسان اجتماعی است و ایجاد ارتباط دست از ارزش های اخلاقی بر نمی دارد و حتی افراد بد نیز به این مسئله پایبند هستند. در ارزش های اخلاقی که کاربردی تری است و پایه ارتباطی انسان ها با هم است، رابطه کلامی می باشد. رابطه کلامی باید اصلاح شود تا آحاد جامعه و فرد فرد جامعه در ادارات، دانشگاه ها، خانه و در سطح جامعه با همدیگر هم خوب حرف بزنند و هم حرف خوب بزنند؛ بنابراین باید از اصلاح نیز کلام آغاز شود. رابطه کلامی تقاضای همه آحاد جامعه است، بنابراین همه باید سخن گفتن خود را اصلاح کنند. راجع به خوب حرف زدن باید فکر و اندیشه کنیم. انسان اجتماعی است و یکی از مهمترین مسایلی که باعث قوام جامعه می شود، ارتباط کلامی است و باید هم به محتوای کلام و نوع بیان خود توجه کنیم.
در خانواده نظام آموزشی برای تربیت یک فرزند، در خانواده از کجا باید شروع شود؟
پیامبر می فرمایند با مخاطبان ات که از جنس انسان هستند، اندازه رشدشان حرف بزن؛ پس وقتی با کودکی گذرت افتاد با زبان کودکی سخن بگو اما هیچ کجا نگفته اند که به کودک دروغ بگو. نباید محتوای حرف مان پوچ یا خلاف واقع باشد و باید متناسب با رشد سنی کودک کلامی را انتخاب کنیم که می تواند با آن رابطه برقرار کند. با هر مخاطب به اندازه قدر و فهم آن مخاطب باید ظاهر کلام مان را تنظیم کنیم. اگر به رابطه کلامی توجه کنیم، توسعه همه جانبه خواهیم داشت.
نظر شما