طنزنویسی در حوزه دفاع مقدس ظرافت و شهامت می خواهد

خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- مریم داوری: «اکبر صحرایی» متولد 1339 در شیراز است که نویسندگی را از سال 1365 آغاز کرده است. وی در زمینه دفاع مقدس کتابهای زیادی را در قالبهای رمان، داستان بلند و کوتاه، زندگینامه و خاطرات به رشته تحریر در آورده است. رمان صحرایی با عنوان «حافظ هفت» برگزیده پنجمین جایزه جلال آل احمد شد. ورود ممنوع، کانال مهتاب، آنا هنوز می خندد، آرزوی چهارم، سامورائی جزیره مجنون،  270 شاخه گل سرخ ، پرونده 312 و دار و دسته دارعلی از جمله کتابهایی است که صحرایی نوشته است. آثار وی در بسیاری از جشنواره ها همچون دومین جایزه صادق هدایت، همایش مردان سرزمین من، جایزه ادبی اصفهان و نخستین جشنواره مطبوعات برگزیده شناخته شده است. رویکردی که صحرایی برای بیان رویدادها در دفاع مقدس در پیش گرفته است، طنز است. وی توانسته است با این رویکرد و نگاه ، نوجوانان و جوانان بسیاری را جذب کتابهای خود کند نمونه آن مجموعه «دار و دسته دار علی» است که مدام تجدید چاپ می شود و قرار است سریالی نیز با اقتباس از آن ساخته شود. جدیدترین اثر وی «سنگر علاف ها» است که به نوعی ادامه مجموعه «دار و دسته دار علی» است. گفتگویی با « اکبر صحرایی» در زمینه طنز دفاع مقدس ترتیب دادیم که بدین شرح است:

در زمینه طنز دفاع مقدس کتاب های زیادی نوشته اید. نوشتن این کتابها تا چه اندازه دشوار است؟

قطعا معتقدم طنزنویسی یک لایه بالاتر از نوشتن است و مشقت طنزنویسی چند برابر کارهای عادی است. در طنزنویسی لایه هایی وارد کار می شود در عین اینکه داستان می گویی باید طنز را هم آمیخته کنی تا خواننده جذب شود. در حقیقت باید به گونه ای مطالب را در پوشش طنز پیش برد، برای همین طنزنویسی چه در داستان و چه در شعر مشکل است.

پس به دلیل سختی طنزنویسی است که کتاب های طنز ما کم است؟

بله، طنزنویسی در ادبیات معاصر و همچنین در دفاع مقدس سخت است. در کل می توان گفت که طنزنویسی کار سختی است و زمان و پردازش زیادی می برد. همین باعث می شود که افراد زیادی به سمت طنزنویسی نروند. نویسندگی یک مرحله است و طنزنویسی یک مرحله بعد از آن است. طنزنویس در عین نوشتن باید از آیتم طنز استفاده کند و بر این اساس نیاز به مطالعه، کوشش و تعمق بیشتری دارد. در نتیجه وقت و زمان بیشتری باید صرف کند. طنز با لودگی متفاوت است. طنز ایهام و ابهام دارد و در عین حال طنزنویس باید خط قرمزهای بسیاری را رعایت کند که به کسی برنخورد.

پس با این وجود طنزنویسی دفاع مقدس بسیار دشوار است.درسته؟

بله، همین طور است. گاهی در مورد اجتماع و اتفاقات اجتماعی طنز می نویسیم اما وقتی وارد حوزه دینی و دفاع مقدسی می شویم، ممکن است هزاران مشکل و سوء تفاهم پیش آید. ممکن است ده ها نفر حرف تو را تایید کنند اما یک نفر حرفی بزند که کار تو را زیر سوال ببرد و همین مشکل ساز می شود. در کل می توان گفت نوشتن در مورد دفاع مقدس و داستان دینی نوشتن سخت تر از رمان اجتماعی است. طنزنویسی به شدت ظرافت،جرات و شهامت می خواهد.

در طنزنویسی دفاع مقدس باید به چه نکاتی توجه شود؟

در طنز دفاع مقدس باید یک بارٍ طنز به داستان بدهید. ممکن است کسی استنباط کند که نویسنده تمسخر می کند چون مرز شوخ طبعی و تمسخر و نشاط نزدیک است و همین کار طنزنویس را مشکل می کند. یکی از سریال های طنز دفاع مقدسی «لیلی با من است» است که کارگردان این فیلم گفته بود با این کار روی لبه تیغ حرکت می کنم. واقعا هم کار طنز کردن مانند راه رفتن روی لبه تیغ است زیرا کار، سخت و حساس است و این حساسیت در حوزه دفاع مقدس بیشتر است.

با وجود اینکه چندین کار طنز دفاع مقدسی نوشتید، آیا با سوء تعبیر و مشکلی در این زمینه مواجه شدید؟

بله، یک نفر از مسئولان مجموعه «دار و دسته دارعلی» را خوانده بود و گفته بود که این مجموعه کار ضد دفاع مقدس است. خوشبختانه برای من به ندرت این مسئله سوء تعبیر پیش آمد اما کلا در طنزنویسی سوء تفاهم طبیعی است. خوشبختانه استقبال از «دار و دسته دارعلی» به گونه ای بود که صدا و سیما در حال اقتباس از آن است و به زودی سریال آن ساخته می شود.

خط قرمزهای طنزنویسی دفاع مقدس چیست؟

طنز مانند مسایل تربیتی است. اگر مدام از بچه ایراد بگیرید به او بر می خورد و عکس العمل نشان می دهد. اگر در طنز فقط ضعف ها را بگوییم، موفق نمی شویم. ابتدا باید نقاط قوت و مثبت را گفت و بعد آرام آرام به نکات منفی اشاره کرد. طنزنویس گویی خوراننده دارویی تلخ است. همان گونه که برای ساخت دارو که محلولی تلخ است شکر و افزودنی طعم دار اضافه می شود در حوزه طنز دفاع مقدس هم باید موارد معنوی دفاع مقدس را گفت و به نکات دیگر هم اشاره کرد. در دوران دفاع مقدس شوخ طبعی و نشاط داشتیم. اتفاقات معنوی زیادی در این دوران رقم خورد. این موارد کم نیستند اما اگر ما از آنها چشم پوشی کنیم و به مسایل دیگر بپردازیم، نقد سیاه می شود. در داستان های عمومی هم همین است. برخی فقط به نکات تلخ و تاریک می پردازند و آن را اصل می دانند. در این صورت نگاه به آن موضوع سیاه می شود. بیش از 90 درصد دوران دفاع مقدس مسایل معنوی و مقدس بوده است و در کنار آن مسایل دیگری نیز بوده است. برای آنکه سیاه نمایی نشود و سوء تفاهم پیش نیاید، باید در کنار آن مسایل معنوی به برخی از موارد نیز اشاره شود در غیر این صورت سوء تفاهم و سوء تدبیر پیش می آید.