اولین مسابقه سراسری عکس «عروسک های بومی ایران» و روایتی از عروسک های گیلان

به گزارش خبرگزاری شبستان از رشت، هشتم ژوئیه مصادف با ۱۸خرداد روز جهانی عروسک نامگذاری شده است. به همین مناسبت خانه گردشگری ویرا، با حمایت مالی آموزش های شهروندی شهرداری تهران، و وزارت میراث فرهنگی، نخستین مسابقه سراسری عکس «عروسک های بومی ایران» را برگزار می کند.

یکی از داوران این مسابقه «منصوره قَیّمی» پژوهشگر عروسک های سنتی و آئینی استان گیلان است و به زودی کتابش در همین زمینه منتشر می شود. درباره این مسابقه با منصوره قیمی گفتگویی داشته ایم.

وی که اردیبهشت ۱۳۹۶، نمایشگاه انفرادی نمایشگاهی از عروسک های پیش بهاری ایران و عروسک های سنتی و آیینی گیلان با عنوان "گیشای" در رشت برپا کرده بود، از مردم فرهنگ دوست گیلان خواست تا حتما در این مسابقه شرکت کرده و پیشینه عروسک های بومی گیلان را با قلم زیبای خود روایت کنند.

- مسابقه سراسری عکس «عروسک های بومی ایران» با چه هدفی برگزار می شود؟

رویکرد مسابقه، روایتگری است. هدف اصلی آن، جمع آوری تاریخچه عروسک های بومی ایران و دلیل ساخت آنهاست. البته به‌خاطر شرایط کرونا، خانه گردشگری ویرا ناچار شد به صورت مسابقه عکس این برنامه را اجرا کند. اسفند سال ۹۹، اولین جشنواره کالاها و محصولات فرهنگی عروسک بسته بندی و نوشت افزار بود که همزمان با ششمین جشنواره فیروزه ای در تهران برگزار شد. ولی بیشتر شرکت کنندگان، سازندگان عروسک ها بودند و کالاهایشان را عرضه کردند. این بار رویکرد را تغییر دادیم تا ملاک فقط سازندگان عروسک ها نباشد بلکه اگر عروسکی را هدیه گرفته اند، برای ما تصویر و روایت و داستان آن عروسک را بفرستند. در واقع هر عروسکی که از گذشته های دور ساخته می شود، یا بفروش می رسد یک داستانی دارد. کسی که آن را ساخته ، هدیه گرفته و یا خریده است عکس عروسک و روایت آن را ارسال کند.

- شرایط شرکت در این مسابقه چگونه است؟

هر عروسک از مرحله ای که ساخته می شود و تا وقتی که به یک نفر هدیه داده می شود و یا کسی این عروسک را می خرد و به دیگری هدیه می دهد، داستانی در پس آن است. مهم نیست ارسال کننده عکس، سازنده آن باشد. حتی اگر عروسک را هدیه گرفته اند، می توانند با قلمی زیبا، حس دریافت آن هدیه را همراه عکس بیان کند.

مسابقه در دو گروه بزرگسال و گروه کودک و نوجوان برگزار می شود و علاقمندان از پنجم تا ۱۶خرداد ماه فرصت دارند آثار خود را به آدرس Virathouse.com ارسال کنند. داوران این مسابقه، علاوه بر بنده، راحیل واشقانی فراهانی و فریبا گرجیان هستند که محقق و سازنده عروسک های بومی هستند.

- عروسک های بومی گیلان چه عروسک هایی هستند؟

اول از همه بگویم بیشتر عروسک های بومی ایران، سمبل و نمادی پشت خود دارد. باران خواهی، برکت خواهی و عروسک های پیش بهاری در اکثر عروسک های بومی ایران دیده می شود. در گیلان عروسک «کتراگیشا» که ثبت ملی شده در مراسم های آفتاب خواهی و باران خواهی کاربرد داشت. عروسک گیشه، گشه، یا گیشای از عروسک های بازی هستند .عروسک های دیگری همچون؛ گیشا، ویو و جاروی گیشا از جمله معروفترین عروسک‌های بازی در گیلان است.

- در مورد عروسک ماسوله که تقریبا در تمام ایران شناخته شده است، توضیح دهید.

متاسفانه عروسک های ماسوله اصالت خود را از دست داده است. ماسوله به‌خاطر موقعیت گردش پذیری آن خیلی مورد توجه قرار گرفته است. قبلا زن‌های ماسوله جوراب های پشمی می بافتند و عروسک های ماسوله در همان راستا بافته می شد. عروسک ها هم ۱دامنه و ۲دامنه بافته می شد. با توریست پذیر شدن ماسوله، کم کم عروسکهای ماسوله ای ماشینی بافته شد و بصورت یک قلو و دوقلو می بافند.

- فکر می کنید این مسابقه تا چه اندازه بتواند عروسک های بومی گیلان را معرفی کند؟

من خیلی امیدوارم و بهتر است بگویم خیلی دوست دارم مادربزرگ ها هم در این مسابقه شرکت کنند. برای پژوهش کتابی که در دست تدوین دارم، با خیلی از مادرها و مادربزرگ‌ها صحبت کردم. شرایط اقلیمی و کشاورزی گیلان موجب می شد، دختران از همان سن کم یا در شالیزارها کار کنند و یا از خواهر و برادر کوچک خود در خانه مراقبت کنند. سن ازدواج هم پایین بود و به گفته خودشان فرصت عروسک بازی و حتی ساخت عروسک را هم نداشتند. حتی برخی مادرها می گفتند، اگرهم می خواستیم عروسک بازی کنیم، پنهانی بود، عیب می دانستند. حالا فرصت خوبی است تا مادرها و مادربزرگ‌هایی که آن زمان فرصت ساخت عروسک را نداشتند، برای نوه های خود بسازند.

این پیشکسوت ها، یک فرصت فرهنگی است تا روایت، سمبل و علت ساخت عروسک‌های بومی گیلان را جمع آوری کنیم. به‌خاطر کهولت سن بسیاری از این مادربزرگ ها ممکن است نحوه ساخت عروسک و علت و کاربرد آن را به سختی به یاد بیاورند.

گیلان استان فرهنگی است و امیدوارم مادران و کودکان و نوجوانان بتوانند در این مسابقه فعالانه ورود کنند.