خبرگزاری شبستان- مشهد، مرضیه وحدت؛ امام رضا (ع) با حضور خود در ایران نهضت علمی و تشویق به علم گرایی در اسلام را از مدینه به مرو منتقل نمود و این حرکت مهمی بود که تمدن اسلامی کانون دومی در جهان اسلامی برای گسترش و توسعه خود یافت. به مناسبت میلاد با سعادت امام رضا (ع) گفتگویی با حجت الاسلام «امیر علی حسنلو»، مدیرگروه تاریخ وسیره مرکز مطالعات وپاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه داشته ایم که در ادامه تقدیم خوانندگان می شود:
نقش امام رضا در دوران امامت خود در اصلاح تمدن اسلامی و جهت دهی جریان علمی و فرهنگی را چگونه ارزیابی می کنید؟
امام رضا علیه السلام در جلسات علمی برجستگی علمی اسلام را به همه اهل معرفت شناساند و شبهاتی که از نواحی مختلف درباره اسلام و توحید و نبوت و امامت و اصل اسلام وجود دشت پاسخ داد ؛ این سیره حضرت دفاع از دین و تمدن اسلامی در مقابل تمدنهای دیگر بود و برجستگی تمدن و علوم اسلامی توسط حضرت به قدری زیبا مطرح شد که همگان در مناظرات و جلسات به دو مسئله پی بردند: تمام علم در محضر ومکتب اهل بیت پیامبر(ص) است و اسلام دین کامل است و تمدن اسلامی تمدنی است که جامع و پویا و شکوفا و بالنده است و دارای ظرفیت های زیادی است از جمله تحمل دیگران و همزیستی مسالمت با پیروان دیگر و تمدن اسلامی تمدنی است دارای منطق قوی با پشتوانه عقلانی استوار که امامت یکی از ارکان مهم این تمدن وضامن بقا وشکوفایی آن می باشد.
این مولفه را امام با حضور خود در مرو وشرکت در جلسات علمی و با پاسخ دادن به سئوالات مردم و شبهات اثبات نمود. امام در این زمان با دلایل عقلانی و منظق استوار خود همه اهل دانش را به منطق اسلام متوجه نمود و جامعه را به سوی علم جویی و علم خواهی سوق داد.
در تاریخ اسلام همه اهل خرد و اندیشه مسلمان و غیر مسلمان و مستشرقان که دارای نظر بوده و هستند، بر این باورند که در این زمان دوره طلائی تمدن اسلامی در حال رقم زدن است و به خوبی واقف اند ، نقطه آغازش آن حضور امام در شرق جهان اسلام و خراسان است؛ امام رضا (ع) با حضورش در ایران نهضت علمی و تشویق به علم گرایی در اسلام را از مدینه به مرو منتقل نمود و هجرت داد و این حرکت مهمی بود که تمدن اسلامی کانون دومی در جهان اسلامی برای گسترش و توسعه خود شد .
جایگاه علمی امام رضا (ع) را تبیین نمایید؟
درک جایگاه علمی امام رضا علیه السلام و دیگر ائمه برای کسانی که بهره ی چندانی از علم نبرده اند ممکن نیست ؛ امام برای همه دانشمندان آن زمان و بزرگان و رهبران ادیان بزرگ جهان روشن نمود که علم مجاری و معادنی دارد و از سوی خداوند است که آنرا در دلهای بندگان خاص خود قرار داد.
روزگاري كه امام رضا عليه السلام مي زيست مسائل علمي خاص رونق يافته و با امور سياسي و اجتماعي به هم تنيده بود. با توجه به اينكه امام از نظر سياسي كاملاً محدود و قيام هاي اجتماعي عليه حاكمان عباسي رو به فزوني گذاشته و بحران هاي فكري و سياسي بر جامعه حاكم بود. عوامل مختلفي در نشاط علمي عصر امام رضا ـ عليه السلام ـ موثر بوده، بحران هاي فكري و ورود ملل مختلف به اسلام وجود فرقه هاي مذهبي كه با افكار مختلف سئوالات خود را به ساحت اسلام عرضه مي كردند.
از طرفي سرزمين اسلامي وسيع بود مهاجرتها از مليت هاي مختلف در اين جغرافياي بزرگ آزاد بود كه سبب تبادل افكار به شكل گسترده اي مي شد. اين افكار براي پاسخ يافتن بيشتر به مكتب ائمه ـ عليهم السلام ـ رجوع مي كرد و از سر چشمه علوم به توليد علوم مختلف منجر مي شد چون پاسخ قانع كننده غير از اين نمي يافتند. چنانكه در صدر اسلام امير مؤمنان ـ عليه السلام ـ تنها فردي بود که از عهده پاسخ واقعي پرسشگران بر آمد.
در دوره عباسيان بيان مسائل كلامي و عقلي و فلسفي پر رونق و گرايش عمومي در جامعه به عقلگرايي بيشتر بود. معتزله در اين بستر اجتماعي شکل گرفت، و مورد حمايت خليفه عباسي واقع شد، اين گرايشات جامعه را نيز تحت تأثير قرار مي داد تا مردم نيز به اين علم گرايش داشته باشند. امام رضا ـ عليه السلام ـ نيز در اين دوره شيعه را از جهات تعقل تقويت مي كرد.
از عبدالسلام هروي نقل شده كه به مامون اطلاع دادند امام رضا (ع) مجالس كلامي تشكيل داده و بدين وسيله مردم شيفته آن بزرگوار مي شوند مامون به محمد بن عمر طوسي ماموريت داد تا مردم را از مجلس آن حضرت طرد نماید ؛ اما در این زمان بر همگی روشن گردید که ائمه معدن علم و پارسایی وهمه خوبی ها و حاکمان ستمگر منبع شرارت، بدیها و فلاکت بشر هستند.
چرا امامان بعد از امام رضا (ع) به ابن الرضا مشهور هستند؟
در بحار درباره امام عسگری پدر و جدش در این زمان چنين آمده است که به ابن الرضا شناخته می شدند ؛ برخی گفته اند شاید به این دلیل باشد که بنی عباس با اين لقب نشان بدهند كه چون امام رضا ـ عليه السّلام ـ ولايتعهدي را قبول نمود نوعی پایین آوردن شان و دنیاگرایی تلقی کنند ؛ اما دلیل اصلی این شهرت بدین جهت است که امام رضا علیه السلام با جلسات علمی و مناظراتی که امام جواد علیه السلام نیز ادامه داد این جلسات و مناظرات را با دانشمندان معروفی داشت و بر آنان چیره شد؛ در این دوره علمیت ائمه شهره جهان اسلام و دانشمندان دیگر گردید، لذا ائمه بعدی به ابن الرضا معروفند، شاید از طرف عباسیان با این نیت و از سوی جامعه علمی آنروز به جهت برجستگی علمی خاندان امامت بوده است که دراین عصر جلوه گر گردید.
درباره سبک زندگی امام رضا (ع) توضیح بفرمایید؟
درباره سبک زندگی امام و ابعاد مختلف آن نمی توان در چند سطر سخن گفت؛ بلکه باید به کتابهای جامع تر مراجعه نمود؛ از جمله آداب زندگی و سلوک معنوی و عبادی امام رضا (ع) اهتمام به نماز اول وقت است که تاکید فراوان داشتند و از پیروان اهل بیت انتظار دارند که نماز اول وقت را مورد غفلت قرار ندهند ؛ خود حضرت درمناظره ای که با عمران صابئی داشت در لحظات حساس مناظره که دل عمران نرم شده و متمایل به حقانیت مکتب اسلام و اهل بیت می شد.
حضرت به محض شنیدن صدای اذان جبسه را رها و به سوی نماز شتافت و عمران تمنا کرد تا اندکی بحث ادامه یابد ؛ امام فرمود نماز می خوانیم و بر می گردیم ؛ این رفتار امام در انظار عمومی بود که به همگان این درس را داد که نماز از هر چیزی مهم است.
درباره آداب غذا خوردن و لباس پوشیدن که یکی از مهمترین ابعاد زندگی انسان است مخاطبین محترم می توانند به کتاب اصول پوشش و تغذیه درسبک زندگی امام رضا علیه السلام مراجعه نمایند ؛ دراین باره نیز ذکر یک نکته برای تبرک و تاسی از رفتار حضرت ؛ حضرت به اطعام فقرا و مستمندان اهمیت می داد و آنها را به بهترین غذاها مهمان می نمود و در کنار فقرا غذا می خورد با خدمتکاران بر سر یک سفره می نشست.
حضرت هنگامى كه مىخواست غذا بخورد دستور مىفرمود سينى بزرگى كنار سفره بگذارند، و از هر غذائى كه در سفره بود از بهترين آنها بر مىداشت و در آن سينى مىگذاشت، سپس دستور مىداد آنها را براى نيازمندان ببرند، سپس مىفرمود: «خداوند متعال مىدانست كه همه قادر بر آزاد كردن بردگان نيستند راه ديگرى نيز به سوى بهشتش قرار داد»
چرا به امام رضا (ع) عالم آل محمد می گویند؟
در واقع اين لقب به امام رضا ـ عليه السلام توسط پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله سالها قبل از تولد داده شده است . امام موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ به فرزندانش توصيه فرمود: برادرتان و فرزندم علي (امام رضا) عالم آل محمد است. درباره عقايد و دين تان از او سؤال کنيد از پدرم جعفر بن محمد (امام صادق) بارها شنيدم به من فرمود عالم آل محمد از فرزندان توست، اي کاش او را مي ديدم او همنام اميرالمؤمنين علي ـ عليه السلام ـ است.
اين لقب اختصاص به امام رضا ـ عليه السلام ـ دارد اگر چه برخي از مردم در دوره بعضي از ائمه از ميان سادات و خاندان پيامبر (آل محمد) برخي از امامان را به خاطر برجستگي علمي آنها عالم ترين آل محمد يا عالم آل محمد در آن دوره معرفي کرده يا به برجستگي علمي آنان اعتراف داشته اند. براي نمونه وقتي ابو بجير از زيديه به حضور امام صادق ـ عليه السلام ـ رسيد پس از گفتگو و پرسش به مقام و رتبه و حقانيت امام پي برد و گفت من پيش از اين گمراه بودم اکنون فهميدم که امام بر حق امام صادق ـ عليه السلام ـ و به راستی او عالم آل محمد است.
مأمون که از دشمنان امام رضا ـ عليه السلام ـ است و او را شهيد کرده اعتراف کرده است که امام رضا ـ عليه السلام ـ عالمترين مردم استT بنابراين لقب آل محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ براي امام رضا(ع) از سوی پدر بزرگوارش داده شده است .
اباصلت از اسحاق فرزند امام هفتم و او از پدرش نقل کرده است ، که امام ـ عليه السلام ـ به فرزندانش فرمود اين برادر شما علي بن موسي، عالم آل محمد است سؤالات ديني خود را از آن بپرسيد و آنچه که براي شما مي گويد آن را حفظ نمائيد.
از این رو حکمت ملقب شدن امام رضا ـ عليه السلام ـ به اين لقب در حيات امام رضا ـ عليه السلام ـ روشن گردید، و در مناظراتي که مأمون با حضور رهبران مذاهب و اديان مختلف برگزار کرد علميت امام بر تمام دنيا اثبات گرديد. بسياري از حاضرين و دانشمندان به برتري شخصيت امام پي بردند، بنابراین حکمت اصلی این مطلب چلوه گر شدن علمیت آل محمد (ص) به برکت وجود حصرت و درایت و تدبیر آن امام عزیز بود.
نظر شما