خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی در راستای دستیابی به مبانی آموزه‌های وحیانی در خصوص علوم انسانی در سال 1389 ذیل پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تأسیس و به صورت مشخص وظایف و اهدافی را در نظر دارد ازجمله: «دستیابی» به مبانی، اصول، مفاهیم و روش‌های حل مسائل بر اساس آموزه‌های وحیانی در خصوص علوم انسانی؛ «پاسخ‌یابی» جهت نیازها و پرسش‌های روزآمد در حیطه علوم انسانی با بهره‌گیری از آیات قرآن و آموزه‌های وحیانی؛ «داوری» نسبت به مبانی، اصول، تک گزاره‌ها و روش‌های حل مسائل طرح شده از سوی صاحبان علوم بشری با محک قرآن و آموزه‌های وحیانی در خصوص علوم انسانی؛ « نظریه‌پردازی» در موضوعات و روش‌های حل مسئله در خصوص علوم انسانی بر اساس آموزه‌های وحیانی؛ «ارائه نظام‌واره» در خصوص علوم انسانی بر اساس آموزه‌های وحیانی.
در این راستا گفتگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین «قاسم ترخان»، مدیر گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشکده حکمت‌و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی داشته ایم. در ادامه مشروح این گفت و گو قابل ملاحظه است:
با سلام و خدا قوت؛ اولویت های سال ۱۴۰۰ گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی چیست؟
ضمن تشکر بابت وقتی که برای بررسی برنامه های این گروه قرار دادید در این خصوص باید گفت که تهیه برنامه اجرایی گروه بر طبق نقشه راه از اولویت ها ما در سال جدید است. همچنین تحقق مباحثی که در بخش اول برنامه نقشه راه (مبانی علوم انسانی قرآنی) قرار دارد؛ از دیگر اولویت هاست که از آن جمله می توان به تولید پارادایم قرآن بنیان علوم انسانی اشاره کرد که در حال حاضر دو طرح در این زمینه در دست اجرا قرار دارد.
در خصوص فعالیت های گروه و گستره آنها توضیح دهید؟
بر اساس نقشه راهی که تدارک دیده شده است، فعالیت‌های گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی باید در محورهای زیر سامان پیدا کند:
۱٫ تولید پارادایم مربوط به علوم انسانی قرآنی؛
۲٫ تولید شبکه مسائل (شبکه مسائلی که باید بر قرآن عرضه شود تا استنطاق صورت گیرد)؛
۳٫ تولید روش استنطاق از قرآن برای پاسخ به مسائل؛
۴٫ استخراج نظریه‌های کلان و اهنما (قواعد قرآنی علوم انسانی)؛
۵٫ استخراج پاسخ‌ها به شبکه مسائل، در قالب نظریه¬ها به زبان علوم انسانیِ موجود (با رویکرد تطبیقی و انتقادی)؛
۶٫ شبکه‌سازی از نظریه برای دستیابی به ساختار یک علم و دستگاه علمی در علوم انسانی؛
۷٫ تولید امتداد نظریه‌های علوم انسانی قرآنی در علوم دیگر و در حل مسائل میان‌رشته‌ای.
همچنین باید اشاره کنم برای تحقق این محورها، تاکنون پژوهش‌هایی درباره پیراانگاره‌ها یعنی امکان، جواز، فائده‌مندی، ضرورت و همچنین مبانی علوم انسانی انجام شده یا در دست انجام است که به چند مورد اشاره می کنم:
۱٫ مبانی حقوق از دیدگاه قرآن
۲٫ مبانی نظری جهان فرهنگی قرآن
۳٫ مبانی سیاست در قرآن کریم
۴٫ مبانی قرآن‌شناختی علوم انسانی
۵٫ مبـانی سبـک زندگی اسلامـی از منظر قـرآن
۶٫ فلسفه اجتماعی در قرآن
۷٫ مبانی انسان‌شناختی از منظر علوم قرآن
۸٫ مبانی مدیریت در قرآن
۹٫ مبانی و اصول حقوق کیفری از منظر قرآن کریم
۱۰٫ مبانی اخلاق در قرآن کریم
۱۱٫ مبانی معرفت‌شناختی علوم انسانی از منظر قرآن
۱۲٫ مبانی جهان‌شناختی علوم انسانی از منظر قرآن
۱۳٫ مبانی تربیت از منظر قرآن
۱۴٫ مبانی روان‌شناسی از منظر قرآن کریم
۱۵٫ مبانی اقتصاد از منظر قرآن
۱۶٫ مبانی جامعه شناسی در قرآن
۱۷٫ مبانی حقوق بین‌الملل در قرآن کریم
۱۸٫ مبانی هنر در قرآن
۱۹٫ مبانی علوم شناختی و قرآن
۲۰٫ پارادایم شبکه‌ای قرآن بنیان
۲۱٫ پارادایم قرآنی علوم انسانی
چند رخداد مهم پژوهشی اعم از نشست، کرسی و غیره برای برگزاری در سال ۱۴۰۰ برنامه ریزی شده است؟
مطابق برنامه سال ۱۴۰۰، پیش‌بینی برگزاری حداقل ۶ کرسی ترویجی و نشست علمی تا پایان سال صورت گرفته است که تاکنون دو عنوان آن به شرح ذیل برگزار شده است.
۱٫ نشست علمی نقد “کتاب فلسفه حقوق (مبانی و منابع)” با ارائه حجت‌الاسلام و المسلمین سعید داودی و نقد علمی حجج اسلام آقایان محمدجواد ارسطا و ابوالقاسم مقیمی
۲٫ کرسی ترویجی “ماهیت استرشادی حیات اجتماعی” با ارائه حجت‌الاسلام و المسلمین غلامرضا بهروزی‌لک و نقد علمی حجج اسلام آقایان کریم خان‌محمدی و سیدحسین فخرزارع
آیا برنامه‌ای برای برگزاری نشست‌های مشترک با دیگر مراکز پژوهشی نیز دارید؟
تلاش گروه آن است که حتی‌المقدور نشست‌ها، کرسی‌ها و همایش‌های مربوطه را با همکاری و مشارکت دیگر مراکز هم‌سو برگزار نماید. نشست مشترک با کارگروه مرجعیت علمی قرآن یکی از این برنامه‌ها است.
از تحقیقات جاری در گروه و آثاری که به مرحله چاپ و انتشار رسیده اند، برایمان بگویید؟
گروه قریب به یازده اثر تحقیقاتی (موظفی یا قراردادی) در حال انجام به صورت استدامه‌ای دارد. از ابتدای سال جدید دو طرحنامه پژوهشی به تصویب رسیده است که محققان محترم فرایند نگارش این تحقیقات را آغاز نموده‌اند و قریب به هفت عنوان جدید نیز در دست اقدام است که در انتظار تصویب اصل عنوان و طرح اجمالی این پژوهش‌ها هستیم که به محض تصویب، وارد مرحله نگارش و بررسی و تصویب طرحنامه می‌شوند.
لازم به ذکر است تا کنون ۳ عنوان از تحقیقات گروه به زیور طبع آراسته شده و در حال حاضر ۴ عنوان از تحقیقات در نوبت چاپ از سوی سازمان انتشارات هستند که امیدواریم تا پایان سال به جامعه علمی ارائه گردند.
در انتهای این گفتگو، مهمترین دغدغه شما به عنوان مدیر گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی در سال ۱۴۰۰چیست؟
اولا: آثاری که تولید می‌شود قرآنی باشد و از منابع تفسیری به نحو وافری استفاده کرده باشد ثانیا از استحکام لازم برخوردار باشد و در جامعه علمی و نخبگانی مورد اقبال قرار گیرد و ثانیا امتداد مبانی را در علوم مختلف نشان دهد و صرفا به کلیات اکتفا نشود.
نظر شما