23 ذیقعده به روایتی روز شهادت امام هشتم شیعیان جهان، آقا علی بن موسی الرضا (ع) است، این روز را روز زیارتی آن حضرت هم عنوان می کنند، ایشان در یازدهم ذیقعده سال 148 قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشودند، کنیه ایشان در میان مردم به ویژه شیعیان «ابوالحسن (ثانی)» است.
پدر ایشان حضرت موسی بن جعفر (ع) و مادرشان کنیزی اهل «نوبه» بودند، برای مادر ایشان اسامی مختلفی نقل شده است، «تکتم»، «طاهره»، «اروی»، «نجمه» و «سمانه» از اسامی و القاب ایشان بوده است، ایشان زنی پرهیرگار بودند، «حمیده» مادر امام کاظم (ع) ایشان را خریداری کردند سپس به فرزندش امام کاظم (ع) بخشیدند.
این امام همام (ع) از سال 183 قمری با شهادت امام موسی کاظم (ع) زعامت شیعه را به عهده گرفتند، این امام عزیز به مدت 20 سال امامت شیعه را به عهده داشتند که 2 سال پایانی آن مصادف بود با ولایتعهدی «مامون (لعنت الله علیه)»؛ خلیفه می خواست خود را موجه جلوه دهد و از این رو به ایشان با زبان تهدید درخواست ولایتعهدی داد و ایشان با اکراه و با شرط اینکه در کارهای حکومتی هیچ دخلی نداشته باشند، قبول کردند.
گفته می شود، همسر ایشان «سبیکه» نام داشت و ایشان با دختر مامون هم بر اساس دستور مامون و پس از پذیرش امام (ع)، ازدواج کردند، درباره تعداد فرزندان حضرت رضا (ع) در منابع تاریخی اختلاف وجود دارد برخی منابع تاریخی امام جواد (ع) را تنها فرزند حضرت رضا (ع) می دانند.
برخی منابع تاریخی فرزندان ایشان را پنج پسر و یک دختر نوشته اند، برخی منابع چهار پسر که اسامی آنان «محمد»، «حسن»، «جعفر» و «ابراهیم» است البته در منابع تاریخی فردی به نام «حسین» هم آورده شده است که مدفن ایشان در قزوین است و نام دختر ایشان هم در برخی منابع «عایشه» و در برخی منابع «فاطمه» عنوان شده است.
امام رضا(ع) تا پیش از سفر به خراسان در مدینه زندگی می‌کردند و از جایگاه ویژه‌ای در میان مردم برخوردار بودند، خودشان در گفتگویی که با مامون درباره ولایتعهدی داشتند، در توصیف این دوره فرمودند: «همانا ولایت عهدی هیچ امتیازی را بر من نیفزود، هنگامی که من در مدینه بودم فرمان من در شرق و غرب نافذ بود و وقتی سوار بر مرکب خود، از کوچه‌های مدینه عبور می‌کردم، کسی عزیرتر از من نبود.»
در زمان حضور ایشان در مرو و خراسان مامون برای خراب کردن وجهه ایشان، مناظرات علمی و اعتقادی مختلفی برپا کرد که حضرت عالم آل محمد (ص) از همه این مناظرات پیروز بیرون آمدند تا به همه حقانیت ایشان ثابت شود، بخشی از این مناظرات در کتاب «الاحتجاج» اثر «شیخ طبرسی» آمده است، امام رضا (ع) در مورد مقام علمی خود می فرمایند: «من در مسجد پیامبر (ص) می نشستم و دانشمندانی که در مدینه بودند، هرگاه در مسئله ای در می ماندند، همگی به من ارجاع می دادند و مسائل شان را نزد من می فرستادند و من به آنها پاسخ می دادم.»، همچنین نقل شده است امام کاظم (ع) به فرزندان خویش فرمودند: «برادر شما علی بن موسی، عالم آل محمد است.»، پس از آن و با گردآمدن مردم دور ایشان، مامون نقشه قتل ایشان را کشید.
پس از شهادت امام کاظم (ع)، بیشتر شیعیان با توجه به وصیت امام کاظم (ع) و دلایل و شواهد دیگر، امامت فرزند ایشان، علی بن موسی الرضا (ع) را پذیرفتند، این دسته از افراد به «قطعیه» مشهور شدند، اما گروهی از اصحاب امام هفتم (ع) از پذیرش امامت علی بن موسی الرضا (ع) سرباز زدند و در امامت حضرت موسی بن جعفر (ع) توقف کردند که به همین جهت «واقفیه» می گویند، آنان معتقدند که امام کاظم (ع)، همان موعود (عج) است، اما حضرت رضا (ع) نکته قابل توجهی که در نیشابور در زمان حضور در ایران به آن اشاره کردند که در ذیل حدیث سلسله الذهب آمده است، در این حدیث قدسی آمده است: «اللَّه جَلَّ جَلَالُهُ یقُولُ: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ مِنْ عَذَابِی، خداوند متعال می‌فرماید: کلمه «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» دژ من است، پس هرکس که در دژ من درآید از عذابم در امان است.»، در این میان در زمان حرکت کاروان ایشان فرمودند: «بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا، [البته] با شرایطش و من جزو شرایط آنم.» در این میان نقش خویش را در امامت اثنی عشری و شیعه نشان دادند و به حقانیت امامت و ولایت تاکید فرمودند.
امام رضا (ع) به القابی نظیر «صابر»، «صدیق»، «رضی» و «وفی» هم شناخته می شوند و در میان شیعیان به «عالم آل محمد (ص)» معروف هستند، حضرت رضا (ع) در میان شیعیان به امام رئوف هم شهرت دارند، چرا که امام جواد (ع) در زیارت امام رضا (ع) ایشان را امام رئوف خطاب کردند.
نقل از پس قبول ولایتعهدی که در هفتم رمضان سال ۲۰۱ قمری روی داد، در نخستین عید فطر، مامون از امام (ع) خواست تا نماز عید بخوانند، اما امام بر مبنای شرایطی که در ابتدای ولایتعهدی با مامون ذکر کرده بود از پذیرش اقامه نماز عید عذر خواست، مامون اصرار کرد و امام (ع) ناچار قبول کردند و فرمود: «پس من همچون رسول خدا (ص) به نماز خواهم رفت»، مامون نیز پذیرفت، مردم انتظار داشتند که امام رضا (ع) مانند خلفا با آداب و رسوم خاصی از خانه خارج شود، اما دیدند که ایشان با پای برهنه در حالی‌که تکبیر می گویند به راه افتاد پس این رویداد، امیران که با لباس رسمی و معمول این گونه مراسم آمده بودند، با دیدن این وضع، از اسب ها پیاده شدند و کفش‌ها را از پا درآوردند و با گریه و تکبیرگویان پشت سر امام به راه افتادند، امام (ع) در هر قدم که می‌رفتند سه بار تکبیر می‌گفتند، پس از آن فضل به مامون گفت: اگر امام رضا (ع) بدین صورت به مصلّی (محل برپایی نماز) برسد، مردم دنباله رو او می‌شوند، بهتر آن است که از او بخواهی برگردد؛ پس مامون فردی را فرستاد و از امام (ع) خواست که برگردد، آن حضرت کفش خود را به پا کردند و سوار بر مرکب شدند و بازگشتند.
ایشان در نهایت در 55 سالگی در آخرین روز صفر سال 203 قمری به شهادت رسیدند، البته در زمان شهادت ایشان هم نقل قول های مختلفی وجود دارد که آخر صفر از همه نقل ها قوی تر است.
دُر کلام امام رضا (ع)
رَحِمَ اللّه ُ عَبْدا اَحیا اَمْرَنا … یَتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ یُعَلِّمُهَا النّاسَ، فَاِنَّ النّاسَلَوْ عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعونا
رحمت خدا بر بنده اى که امر ما را زنده کند، دانش هاى ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایى هاى سخنان ما را مى دانستند از ما پیروى مى کردند.
(معانى الأخبار، ص ۱۸۰، ح ۱)
من کان منا و لم یطع الله فلیس منا
هر کس خودش را از ما بداند و خدا را اطاعت نکند از ما نیست!.
(سفینه البحار ۲/ ص ۹۸)
مَن أرادَ أن لایُؤذِیَهُ مِعدَتُهُ فَلا یَشرَب بَینَ طَعامِهِ ماءً
هر که مى خواهد معده اش آزارش ندهد، در بین غذا آب نخورد.
(بحار الانوار، ج ۶۲، ص ۳۲۳)
إجتَهِدوا أن یَکونَ زَمانُکُم أربَعَ ساعاتٍ: ساعَهً مِنهُ لِمُناجاهِ اللّه ِ و ساعَهً لِأمر المَعاشِ و ساعهً لِمُعاشَرَهِ الإخوانِ و الثِّقاتِ و الَّذینَ یُعَرِّفُونَ عُیُوبَکُم و یَخلِصونَ لَکُم فِی الباطِنِ و ساعَهً تَخلُونَ فِیها لِلَذّاتِکُم و بِهذِهِ السّاعَهِ تَقدِروُن عَلَى الثَّلاثِ ساعاتٍ
بکوشید که زمانتان را به چهار بخش تقسیم کنید:
۱- زمانى براى مناجات با خدا
۲-زمانى براى تأمین معاش [کسب روزی]
۳- زمانى براى معاشرت با برادران و معتمدانى که عیب هایتان را به شما مى شناسانند و در دل شما را دوست دارند
۴- و ساعتى براى کسب لذّت هاى حلال
با بخش چهارم توانایى انجام دادن سه بخش دیگر را به دست مى آورید.
(فقه الرّضا علیه السلام، ص ۳۳۷)
إن بَکَیتَ عَلَى الحُسَینِ حَتّى تَصیرَ دُموعُکَ عَلى خدَّیکَ غَفَرَاللّه ُ لَکَ کُلَّ ذَنبٍ أذنَبتَهُ
اگر بر حسین بگریى، چندان که اشک هایت بر گونه ات جارى شود، خداوند تمام گناهانت را مى آمرزد.
(امالی، ج ۴۴، ص ۲۸۶ )
مَن جَلَسَ مَجلِسا یُحیى فیهِ أمرُنا، لَم یَمُت قَلبُهُ یَومَ تَموتُ القُلوُبُ.
هر که در مجلسى بنشیند که در آن یاد ما (اهل بیت) زنده مى شود، قلبش، در روزى که قلب‌ها مى میرند، نمى میرد.
(وسائل الشیعه، ج ۴۴، ص ۲۷۸)
لَیسَ مِنّا مَن تَرَکَ دُنیاهُ لِدِینِهِ و دِینَهُ لِدُنیاهُ
از ما نیست آن که دنیاى خود را براى دینش و دین خود را براى دنیایش ترک گوید.
(بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۳۴۶)
مَن فَرَّجَ مِن مُؤمِنٍ، فَرَّجَ اللّه ُ عَن قَلبِهِ یَومَ القِیامَهِ
هر کس اندوه مؤمنى را بزداید، خداوند در روز قیامت، غم از دلش مى زداید.
(الکافى، ج ۲، ص ۲۰۰)
المُسلِمُ الَّذی یَسلَمُ المُسلِمونَ مِن لِسانِهِ و یَدِهُ ولَیسَ مِنّا مَن لَم یَأمَن جارُهُ بَوائِقَهُ
مسلمان کسى است که مردم از دست و زبان او آسوده باشند و از ما نیست آن که همسایه اش از شرّ او در امان نباشد.
(عیون أخبار الرّضا علیه السلام، ج ۱، ص ۲۴)
اَنَّ رَجُلاً اَتَى سَیِّدَنا رَسولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آله فَقالَ یا رَسولَ اللّه ِ عَلِّمْنى خُلُقایَجْمَعُ لى خَیْرَ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ فَقالَ صلی الله علیه و آله لا تَکْذِبْ.
مردى نزد سرور ما رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: به من اخلاقى بیاموزید که خیردنیا و آخرت در آن جمع باشد، حضرت فرمودند:دروغ نگو.
(فقه الرضا علیه السلام، ص ۳۵۴)
مَنِ اتَّقَى اللّه َ یُتَّقى وَ مَنْ اَطاعَ اللّه َ یُطاعُ
هر کس حریم خدا را حفظ کند، حرمتش حفظ مى شود و هر کس خدا را اطاعت کند، اطاعت مى شود.
(کافى، ج ۱، ص ۱۳۷، ح ۳)
مَن سَألَ اللّه َ التَّوفیقَ و لَم یَجتَهِد فَقَدِ استَهزَأَ بِنَفسِهِ
هر کس از خدا توفیق بخواهد و تلاش نکند، خود را مسخره کرده است.
(میزان الحکمه، ح ۲۷۹۰)
أَقْرَبُکُمْ مِنِّی مَجْلِساً یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً وَ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِچ
امام رضا علیه السلام به نقل از پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: نزدیکترین شما به من از نظر مقام در روز قیامت، کسی است که در مورد خانواده خود خوش رفتار باشد.
(صحیفه الإمام الرضا علیه السلام، ص ۶۷)
مَن لَم یَشکُرِ المُنعِمَ مِنَ المَخلوقینَ لَم یَشکُرِ اللّه َ عَزَّوجلَّ
هرکه در قبال خوبى مردم تشکر نکند، از خداوند عز و جل هم تشکّر نکرده است.
(عیون أخبار الرِّضا: ۲/۲۴/۲)
مَن زارَنِی عَلَى بُعدِ دارِی، أتَیتُهُ یَومَ القِیامَهِ فی ثلاثِ مَواطِنَ حتّى اُخَلِّصَهُ مِن أهوالِها: إذا تَطایَرَتِ الکُتُبُ یَمینا وشِمالاً، وعِندَ الصِّراطِ وعِندَ المِیزانِ
هر که مرا در دیار غربت زیارت کند، روز قیامت در سه جا به داد او مى رسم و از هراس‌ها و سختی هاى آنها نجاتش مى دهم:
وقتى که نامه هاى اعمال از راست و چپ پراکنده شوند
و هنگام گذشتن از صراط
و موقع سنجیدن میزان [اعمال]
(عیون أخبار الرِّضا: ۲/۲۵۵/۲)
امام رضا (ع) فرمودند: نماز را از اول وقت بدون عذر به تاخير نيانداز، بر تو باد خواندن نماز در اول وقت.
مَن زارَها بِقُمَّ کَمَن زارَنی
هر کس (حضرت معصومه علیهاالسلام) را در قم زیارت کند، چنان است که مرا زیارت کرده است.
(کامل الزیارات، ص ۵۳۶)
لَیسَ مِنّا مَن تَرَکَ دُنیاهُ لِدِینِهِ و دِینَهُ لِدُنیاهُ
از ما نیست آن که دنیاى خود را براى دینش و دین خود را براى دنیایش ترک گوید.
(بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۳۴۶)
مَنِ اتَّقَى اللّه َ یُتَّقى وَ مَنْ اَطاعَ اللّه َ یُطاعُ
هر کس حریم خدا را حفظ کند، حرمتش حفظ مى شود و هر کس خدا را اطاعت کند، اطاعت مى شود.
(کافى، ج ۱، ص ۱۳۷، ح ۳)
حجت الاسلام «یوسف سلمان زاده»، رئیس مرکز امور رسیدگی به امور مساجد فارس گفت: 46 باب مسجد در استان فارس مزین به نام و یا القاب مبارک حضرت امام رضا (ع) هستند که هست باب این مساجد در شیراز واقع شده است.
حجت الاسلام «حسین امیدی»، در رابطه با تعداد کانون های فرهنگی هنری مساجد مزین به نام و یا القاب امام علی بن موسی الرضا (ع) هم گفت: 25 باب کانون فرهنگی هنری مساجد در استان فارس به نام و یا القاب حضرت امام رضا (ع) مزین هستند و از این تعداد سه کانون فرهنگی هنری مساجد در شیراز قرار دارند، برخی کانون ها به القاب حضرت نظیر «ثامن الائمه (ع)» مزین هستند.
مدیر ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد فارس با اشاره به تعداد مساجدی که به نام و یا القاب مبارک امام رضا (ع) مزین هستند و میزبانی کانون های مساجد را بر عهده دارند چرا که نام برخی کانون ها با نام مسجد یکی نیست، اضافه کرد: 32 باب مسجد در استان فارس به نام و یا القاب ایشان مزین هستند که چهار باب آن در شیراز قرار دارد، که این مساجد میزبان کانون های فرهنگی هنری مساجد هستند.
گزارش: محسن تورع
نظر شما