عرفه؛ روز قبولی توبه / اعمالی که انسان را به خدا نزدیک‌تر می‌کند

خبرگزاری شبستان – خراسان جنوبی؛ باب رحمت بی‌کران الهی همیشه و در همه حال بر روی بندگانش باز است، خدایی که آبروی مومن را نمی برد و به هر طریقی که شده می‌خواهد بنده او، بنده ی معبود بماند و نه شیطان، خداوند در آیه 119 سوره نحل می فرماید:«ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ؛ باز هم خدا بر آنان که از روی جهالت و نادانی عمل زشتی انجام داده و سپس به درگاه او توبه کرده و فساد آن عمل زشت را اصلاح کنند، بعد از توبه خدا بسیار آمرزنده و مهربان است».

در تمامی آیات و روایات قران کرم و بخشش خداوند مشهود است، خدایی که برخلاف ما انسان‌ها، تلاش دارد تا دست بندگانش را بگیرد و مچ شان را هنگام گناه کردن، خدایی که همواره فرصت های متعددی برای بندگانش قرار داده تا با اخلاص و پاک شوند و دوباره مانند فرزند از مادر متولد شده آنها را پاک بپذیرد، شب های قدر، شب های جمعه و یکی از فرصت های مهم برای توبه روز عرفه است، بنا به فرموده امام سجاد(ع) این روز روزی است که در آن درهای رحمت الهی باز بوده و خداوند عطای خود را بر مردم گسترانیده و بر همگان تفضّل فرموده است.

شب های قدر تمام شد و حالا قبل از ماه محرم، روز عرفه تنها فرصت باقی مانده است، تا بندگان خدا از گناهانشان به خدا پناه ببرند و با دعا و تضرع به درگاه او از خودش بخواهند که آنها را بیامرزد. خداوند در آیه ۷۷ سوره فرقان می فرماید «قُلْ مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُم، بگو پروردگارم به شما توجه نمی‌کرد اگر دعاهایتان نبود».

انسانهای مومن و پرهیزگار برای جلب رضایت خداوند متعال به دنبال راههایی برای میانبر زدن و نزدیک تر شدن به خدا هستند، نماز شب، دعا و توبه و التماس و تضرع به خداوند، همان چیزی که خیلی از شهدا برای رسیدن به مقام شهادت این مسیر را دنبال می کردند، آنقدر گریه می کردند تا خدا بالاترین درجات در بهشت را نصیب آنها می کرد. در خاطرات شهید «علی صمدیان» آمده است؛ آنقدر شب ها قبل از نماز شب و یا بعد از نماز صبح بر روی ماسه های بیابان گریه می کرد که خاک زیرچشمانش تبدیل به گل می شد و همین هم شد که خداوند بهترین مقام یعنی شهادت را نصیبش کرد.

زمان و مکان استغفار و دعا خود در پذیرش دعا و توبه تاثیر زیادی دارد، بهترین مکان ها برای دعا صحرای عرفات، کربلای معلی، حرم امام رضا(علیه السلام) و سایر ائمه اطهار و امامزادگان، مساجد و بهترین زمان هم شب های قدر و روز عرفه است. عرفه در لغت به معنی شناختن و دانستن بعد از نادانی است اما در کلام خیلی از بزرگان بهترین روز برای دعا و استغفار و توبه است.

مقام معظم رهبری می فرمایند:«روز عرفه را قدر بدانید؛ خود را برای ورود به درگاه خشوع در مقابل پروردگار آماده کنید، عرفه، روز بزرگی است. ما دچار غبارگرفتگی و زنگ زدگی در دل‌هایمان می‌شویم؛ تضرّع، خشوع، ذکر، توسّل، این زنگها را و این غبارها را می‌زداید و روزهای مشخّصی، فرصت‌های برتری برای این زنگزدایی و غبارروبی هست که از جمله ی برترینِ آنها عرفه است. از ظهر عرفه تا غروب عرفه ساعات مهمّی است؛ لحظه لحظه ی این ساعات مثل اکسیر، مثل کیمیا حائز اهمّیّت است؛ اینها را با غفلت نگذرانیم. یک نمونه [از اعمال]، این دعای عجیب امام حسین (علیهالسّلام) در عرفه است که مظهر خشوع و تذلّل و ذکر و مظهر ابتهال در مقابل پروردگار است. یک نمونه ی دیگر دعای امام سجاد (سلام الله علیه) در صحیفه ی سجّادیّه است. اینها را با تأمّل و با تفکّر بخوانید؛ این توشه ی شما است».

آیت الله مصباح یزدی نیز در اهمیت روز عرفه می فرمایند:«در میان همه روزهای مبارک و مقدس، این روز یک ویژگی‌هایی دارد که در سایر ایام، حتی در اعیاد شریفه و سایر ایام متبرکه به این پایه دیده نمی‏‌شود. بر اساس آنچه از روایات استفاده می‏ شود اهمیت توجه و نیایش با خدای متعال در این روز به‌قدری است که فرموده‌اند؛ اگر روزه گرفتن باعث سستی در عبادت و دعا بشود، روزه نگیرید؛ با این‌که روزه یکی از بزرگترین عبادات است که «الصّوم لی»؛ ولی امروز آن‌قدر دعا و توجه به خدای متعال مطلوب است که گفته‌اند اگر روزه مانع می‏ شود، روزه را ترک کنید؛ به خصوص از هنگام زوال تا موقع غروب آفتاب، انواع دعاها و تسبیحاتی وارد شده که نشانه عظمت این روز و نزول برکات و رحمت‌های بی‌‏پایان از طرف خدای متعال بر بندگان شایسته اوست».

روزی که توبه آدم قبول شد

روز عرفه، روزی است که خداوند توبه داوود و آدم (علیهما السلام) را قبول کرد. در عظمت و بزرگی روز عرفه و قبولی توبه در آن، همین روایت بس که امام صادق(ع) فرمودند:« من لم یغفر له فی شهر رمضان لم یغفر له الی قابل الّا ان یشهد عرفه، کسی که در ماه رمضان بخشیده نشود، برای او بخششی، در مواقع دیگر سال نخواهد بود جز اینکه در عرفه حاضر باشد».

حجت الاسلام «علیرضا نخعی پور» استاد حوزه علمیه در خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان با بیان اینکه در روز عرفه باید تلاش خود را برای خودسازی بیشتر کرد، گفت: یکی از بهترین فرصت ها برای شناخت خود و خداوند همین روز عرفه است.

وی با اشاره به اینکه خود عرفه در لغت به معنی شناخت و فهم است، افزود: وقتی انسان می خواهد چیزی را بشناسد باید تفکر و تدبر کند، لذا عرفه آن شناخت و معرفتی است که انسان به وسیله تدبر و تفکر معرفت بدست می آورد.

این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه در روز عرفه حجاج بیت الله الحرام در عرفات جمع می شوند و برنامه هایشان و مناسک حج را شروع می کنند، لذا این روز را عرفه می نامند، چون در صحرای عرفات هستند و دعا و استغفار می خوانند، اظهارداشت: عرفه در بین ما شیعیان یک ویژگی دیگر هم دارد و آن هم اینکه امام حسین(علیه السلام) مثل چنین روزی وارد اعمال حج نشدند و قبل از اینکه از مکه خارج شوند دعای عرفه را خواندند که این دعا برای ماها یک منبع معرفتی برای شناخت خودمان و خدا است.

اعمالی که انسان را در روز عرفه به خدا نزدیک تر می‌کند

حجت الاسلام نخعی پور در خصوص برخی اعمالی که در روز عرفه می تواند انسان را به خدا نزدیکتر کند، گفت: برای اینکه به خدا نزدیک شویم، خیلی کارها می توانیم در رفتار و قلب خودمان انجام دهیم، یکی از چیزهایی که انسان را به خدا نزدیک می کند، تفکر کردن در عالم خلقت و خود انسان که نشانه خدا است.

وی ادامه داد: موضوع دوم ارتباط قلبی با خداوند است، که با مناجات کردن و با خدا عاشقانه و عارفانه حرف زدن محقق می شود و نکته سوم که باید در این روز به آن توجه کرد در اعمال ما است و انجام کارهایی مانند نماز خواندن، رسیدگی به محرومان، دست دیگران را گرفتن، امر به معروف و نهی از منکر کردن است که این سه محور انسان را به خدا نزدیک تر می کند.

این کارسناس مذهبی با بیان اینکه در روز عرفه هر سه بعد فکری، قلبی و رفتاری می تواند در انسان وجود داشته باشد، افزود: بعد فکری موضوع همان قرائت دعای عرفه است که امام حسین(علیه السلام) نعمت های درونی و بیرونی را می شمارد و انسان را متوجه آنها می کند و همچنین خواندن دعای عرفه ارتباط قلبی بین بنده و معبود برقرار می کند، چون خدا را به زبان کسی می خوانیم که خدا را شناخته است.

حجت الاسلام نخعی پور افزود: یکی از بهترین کارهایی که امروز می توانیم انجام دهیم دعا کردن برای دیگر بندگان خدا و انهایی که گرفتاری و مشکلاتی دارند است که خداوند این دعاهای جمعی و دعا در حق همدیگر را خیلی دوست دارد.

عرفه؛ روز گشوده شدن درهای درحمت الهی

حجت الاسلام «سید حسن سیدی» از کارشناسان مذهبی و نماینده ولی فقیه در دانشگاه علوم پزشکی بیرجند هم در گفتگو با شبستان با اشاره به اینکه از جمله روزهای مهم برای مسلمانان روز عرفه است، گفت: عرفه، روز نیایش و مناجات با خدای بزرگ است، چراکه در این روز درهای رحمت الهی بیش از هر زمانی گشوده می شود.

وی با اشاره به اینکه امید به بخشش در روز عرفه، بیش از هر زمانی است، اظهارداشت: امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند اگر کسی در شب قدر بخشیده نشد باید به سراغ روز عرفه برود.

این کارشناس مذهبی با بیان اینکه عرفات منطقه ای در مکه است که زائران خانه خدا از ظهر تا غروب روز نهم ذی الحجه در این منطقه حضور دارند، افزود: از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: «خداوند متعال جبرئیل را به سوی آدم فرستاد و گفت: ای آدم توبه کننده از خطایش و صبر کننده بر بلایش، همانا خداوند مرا به سوی تو فرستاده تا بر تو مناسک چنانی را بیاموزم که به سبب آنها پاک می شوی، پس از آن دست او را گرفت پس او را به بیت برد و خداوند بر وی آبری فرو فرستاد و به محل بیت سایه انداخت و در ادامه حدیث آمده است تا آنجا که فرمود سپس او را به عرفات برد و او را آنجا نگهداشت و به او گفت آنگاه که آفتاب غروب کرد هفت مرتبه به گناهت اقرار کن و هفت مرتبه از خدا آمرزش و توبه بخواه پس آدم چنین کرد و از این جهت عرفه نامیده شد، برای اینکه آدم به گناهانش اعتراف کرد و برای فرزندانش سنت شد که آنجا به گناهانشان اقرار می کنند همان طور که آدم اعتراف کرد».

حجت الاسلام سیدی با اشاره به اینکه گفته شده است که عرفه نام کوهی است در سرزمین مکه که حاجیان یکی از اعمال حج خود را در روز نهم ذی الحجه در آنجا بجا می‌آورند، برای همین این روز را عرفه نامیدند، افزود: از حضرت زهرا (سلام الله علیها) روایت شده که فرمودند: «مسمی ذلک الیوم یوم العرفه یعنی ان امیرالمومنین عرف رسول الله، روز عرفه، عرفه نامیده شد به جهت اینکه حضرت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت علی (علیه السلام) را در این روز به مردم معرفی نمود» و در روایات به طور متواتر آمده است که آیه ولایت در این روز نازل شد.

قرائت دعای عرفه تجدید عهد با خدای متعال است

وی با بیان اینکه برخی دیگر با استناد به این روایت که وقتی جبرئیل حضرت ابراهیم(علیه السلام ) را به سوی عرفات فرستاد و به او فرمود که «پس بشناس در آن سرزمین مناسکت را و اعتراف کن به گناهانت»، بیان داشت: وجه تسمیه این روز را معرفت و شناخت مناسک و اعتراف به گناهان در این روز دانسته اند.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: حضرت زین العابدین (علیه السلام) شنیدند در روز عرفه صدای سائلی را که از مردم سئوال می‌نمود، حضرت به او فرمودند:« وای بر تو آیا از غیر خدا سئوال می کنی در این روز، و حال آنکه امید می رود در این روز برای بچه های در شکم، آنکه فضل خدا شامل آنها شده و سعید و خوشبخت شوند».

حجت الاسلام سیدی با بیان اینکه عرفه، روز دعا و تضرع به در گاه الهی است و روز پناه بردن به خدا از شر شیطان و آن هم بواسطه امامان بزرگواری که بهترین و مهم ترین وسیله تقرب هستند، گفت: دعا یکی از بزرگترین وسائل تقرب به خداوند در روز عرفه است.

وی بهتری و مهمترین عمل در این روز دعای عرفه عنوان کرد و گفت: عرفه، دعایی پر مغز با بالاترین مضامین توحیدی، اخلاقی، تمجید الهی، تجدید عهد با خدای متعال و توجه به نعمت های الهی است.