پیام مهم قربان درک امامت است/ عید و قربانی اگر قبول شود به منزلت غدیر می‌رسیم

به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن عید سعید قربان عید بندگی و به منظور بررسی فرصت سازی های این عید برای درک غدیر و نیز آموزه های آن برای منتظران ظهور امام عصر(عج) با حجت الاسلام والمسلمین «امیرعلی حسنلو»، استاد تاریخ اسلام و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه‎ ‎گفتگویی ترتیب داده ایم که در ادامه مشروح آن می آید:

بین عید قربان و غدیر به جز قرابت زمانی، چه ارتباط معناداری وجود دارد؟

همه مناسبت های اصیل ادیان الهی بویژه اسلام  دارای اسرار و حکمت هایی هستند ایام و ماه ها و ساعت ها و فصول بی حساب و کتاب نیستند بلکه همه دارای حساب دقیق و نظم حساب شده اداره و تدبیر می شوند؛ از این روی برخی ایام مناسبت خاص هستند، مانند اعیاد یا اول وسط وآخر ماه  و...؛ لذا باید به این نکات دقیق نجومی و گردش ایام و مواقع نجوم دقت و در تدبیر امور زندگی توجه کرد. از جمله این ایام بزرگ عید قربان است که مقارن عید غدیر واقع شده است این تقارن نیز دارای حکمت است؛ با تدبر در قرآن وآیاتی که درباره حضرت ابراهیم(ع) نازل شده است و خداوند این قضایا را برای رسول الله (ص) نقل می کند نقل این حوادث نیز دارای حکمت است؛ براساس بخشی از این آیات ابراهیم به قربانی نمودن اسماعیل از طرف خداوند مامور می شود و در معرض امتحان بزرگ و پس از این امتحان به مقام امامت نایل می شود؛ بنابراین یکی از اسرار قربانی و عید قربان درک مفهوم امامت است و امامت با فاصله اندکی از قربان واقع شده که باید به شناخت اهمیت و جایگاه امامت در دین توجه کرد؛ نکته دیگر این است که ابراهیم با وجود اینکه در مقام نبوت بود مورد امتحان قرار گرفت و به امامت نایل شد با عمل قربانی و وفا به عهد الهی در عید قربان پس عید قربان بسیار مهم است و پیام مهمتری در آن نهفته است وآن نیل و درک مفهوم امامت است و غدیر به همین جهت پله هایی بالاتر از قربان قرار گرفته وعید غدیر مهمتر از قربان است وعید و قربانی اگر قبول شود به منزلت غدیر خواهیم رسید.

از اسرار دیگر عید قربان  این است  که ابراهیم(ع) با قربانی  نمودن نفس به رتبه ای در میان انبیاء رسید که امامت و نبوت در آن جمع شد و نسل امامت در نسل او محقق شد و مهدی فاطمه(س) از فرزندان او است؛ همه این مراتب معنوی به جهت ایثار و اخلاصی به دست آمد که ابراهیم فرزند عزیز خود را به قربانگاه برد و با شیطان مبارزه نمود؛ عید سعید قربان یکی از جلوه های بزرگ منزلت معنوی ابراهیم و خاندان ابراهیم که اهل بیت(ع) هستند، است.

قربان از نظر ذبح نفس عماره  و منیت ها برای منتظران امام زمان(عج) چه آموزه هایی دارد؟

شرط رسیدن به مدارج معنوی به یقین دل بریدن از برخی لذات مادی لازم است، با سربريدن قربانی، تمام منیت ها و هواها را باید سر برید و از هر آنچه غير خداست به خدا پناه برد؛  چشم اميد و طمع، از غير او مي‏بنديم. امام عليه‏السلام به «شِبلي» فرمود:... هنگامي که قرباني خويش را ذبح مي‏کردي، آيا بدين نکته آگاه بودي که گلوي طمع را مي‏بري؟ و آيا به اين حقيقت توجه داشتي که به ابراهيم خليل عليه‏السلام اقتدا کرده و فرزند عزيزت را به قربانگاه دوست آورده‏اي تا فداي معشوق کني؟ شبلي گفت: نه توجه نداشتم.... فرمود: پس قرباني نکردي!

امام خميني(ره) درباره  این ایثار ابراهیم چنین فرمود : «... عيدي که انسان‏هاي آگاه را به ياد قربانگاه ابراهيمي مي‏اندازد؛ قربانگاهي که درس فداکاري و جهاد را در راه خداي بزرگ به فرزندان آدم و اصفيا و اولياي خدا مي‏دهد... اين پدر توحيد و بت‏شکن جهان به ما و همه انسان‏ها آموخت که قرباني در راه خدا پيش از آن که جنبه توحيدي و عبادي داشته باشد جنبه‏هاي سياسي و ارزش‏هاي اجتماعي دارد. به ما و همه انسان‏ها آموخت که عزيزترين ثمره حيات خود را در راه خدا بدهيد و عيد بگيريد. خود و عزيزان خود را فدا کنيد و دين خدا را و عدل الهي را برپا نماييد.

قربانی کردن در اسلام چه فلسفه و جایگاهی دارد؟

از آنجا که قانون‌گذار و شارع احکام اسلام خداوند حکیم است، تمام دستورات و قوانین اسلام بر اساس حکمت یا حکمت‌های بسیار دقیق و سودمند برای مخلوقات وضع شده است، هر چند ممکن است ما از بسیاری از علل و حکمت‌های آن آگاه نباشیم. از جمله قوانین و احکام اسلام این است که افرادی که حج تمتع بجا می‌آورند واجب است در روز عید قربان در سرزمین منی قربانی کنند.

علما با استفاده از آیات و روایات حکمت‌ها و فلسفه‌های متعددی برای قربانی در حج بیان کرده‌اند که در این‌جا به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:

۱-قربانی نماد ستیز با نفس :

قربانی کردن حاجیان در روز عید قربان، نمادی از قربانی کردن هواهای نفسانی و ذبح نفس اماره به بدی ها است. همان‌طوری که دستور خداوند به حضرت ابراهیم(ع) در مورد ذبح حضرت اسماعیل(ع) برای این منظور بوده است تا آن‌ حضرت در پرتو این عمل با سرسخت‌ترین و ریشه دارترین عامل تعلّق نفس که حُبّ و دوستی فرزند است مبارزه کند و با اطاعت از خدا تعلّق نفسانی را ریشه کن سازد. بنابر این، همان‌طور که اطاعت از این دستور نقش تربیتی بزرگی در جهت رهایی از زندان نفس و تعلّقات حضرت ابراهیم(ع) و حضرت اسماعیل(ع) داشته و مقام و منزلت آنان را نزد خداوند بالاتر برده است، بر این اساس، قربانی کردن حاجیان در واقع نوعی جهاد با نفس در جهت زدودن تعلّقات و وابستگی‌های دنیایی و مادی و رهایی از زندان مال‌پرستی و دنیاطلبی است.

۲- کسب مراتب تقوا

تقوا و ایمان دارای مراتب اند؛ رتبه بندی تقوی به جهت مداومت وعمل پایدار است؛ قربانی  کردن و تقسیم آن بین فقرا و خویشاوندان تمرین سخاوت و دست گشادگی است که در سایه آن مراتبی از تقوا حاصل می شود؛ لذا در حج و در غیر حج این عمل مورد سفارش است؛ قرآن مجید در این زمینه می‌فرماید: «نه گوشت‌ها و نه خون‌هاى آنها، هرگز به خدا نمی‌رسد. آن‌چه به او می‌رسد، تقوا و پرهیزگارى شماست...»؛ بنابراین حکمت انجام دادن قرباني، تقرب بنده  به سوي خدا و تعالي و تقواي اوست. بنابراين، قرباني آنگاه پذيرفته است که با تقوا انجام گيرد و روح اين عمل تقوا باشد.

از این رو،  هدف خداوند از واجب کردن قربانی در حج و قرار دادن آن در ردیف مناسک، این است که حاجیان با پیمودن یکی از پله های نیل به تقوا را با کشتن نفس پیموده و در مسیر تکامل و رسیدن به مرتبه انسان کامل قرار گیرند و روز به روز به خدا نزدیک‌تر شوند، همه عبادات کلاس‌هاى تربیت است. قربانى، درس ایثار و فداکارى و گذشت و آمادگى براى شهادت در راه خدا را به انسان‌ها می‌آموزد، و درس کمک به نیازمندان و مستمندان است.

۳-  ستیز با فقر در جامعه با قربانی واطعام فقرا :

قرآن کریم به کرات از اطعام فقرا ومساکین سخن گفته است این اهتمام بی حکمت نیست بلکه نگاه اسلام به مستمندان جهت زدودن فقر است اسلام می خواهد هیچ فقیری در چامعه اسلامی نباشد واین بستر وزمینه عمل به احکام اسلام است مادامی که فقر در جامعه باشد احرای احکام ممکن نیست بنابراین زدودن فقر از جامعه از شرایط مسلمانی وجامعه اسلامی است لذا دولت های اسلامی باید به این مهم توجه کنند که اگر حج عبادت بزرگ وهمگانی است دراین عبادت بزرگ همه مسلمانان را خداوند با قربانی واطعام از فقرا به اهمیت فقر زدایی و ضرورت آن توجه می دهد ؛  قربانی در حج دستور صریح  قرآن کریم است که پیامبر اکرم(ص) نیز این منسک را انجام داد و به احسن وجه تمام کرد، آیات قرآن کریم این است که به مستمندان باید کمک نمود  واین آیات ازجمله اهداف قربانى کردن این است که گوشت آن به مصارف مفید برسد هم قربانى کننده از آن استفاده کند و هم قسمتى را به فقیران نیازمند برساند ،بر اساس این هدف ارزشمند، مسلمانان مجاز نیستند گوشت‌هاى قربانى را در سرزمین منى روى زمین بیندازند تا گندیده شود و یا در زیر خاک‌ها مدفون کنند، بنابراین یکی از حکمت ها و اسرار قربانی در عبادت بزرگ وهمگانی زدودن فقر از جوامع اسلامی است.

۴- بخشش و عفو

امام صادق عليه‏السلام در پاسخ پرسشي، در مورد فلسفه قرباني فرمودند: با اولين قطره‏اي که از خون قرباني بر زمين مي‏چکد، صاحب آن قرباني آمرزيده مي‏شود، و اين بدان جهت است که معلوم شود که چه کسي بدون چون و چرا و از سر عشق و تسليم، اطاعت مي‏ کند. خدا فرموده است: از گوشت و خون قرباني به خدا نمي‏ رسد، بلکه آنچه به حساب خدا در مي ‏آيد، تقواي شماست. بنگر که چگونه قرباني هابيل پذيرفته و از آنِ قابيل مردود شد؟این سنبل ونماد است تا به مسلمانان  بیاموزد که از این قربانگاه یاد بگیرید که رسیدگی رسیدگی به نیاز فقرا وتامین نیازهای آن ضمن اینکه یک وظیفه شرعی وعبادت بزرگ است زودون فقر مایه بخشش از طرف خدااست اسباب نزول رحمت الهی است ؛

در کلاس عید قربان چه درس هایی وجود دارد که با آنها می توان سبک زندگی منتظرانه را محقق کرد؟

از جمله نکات مهم این است که باید از این ایام درس نیز گرفت؛ درس گرفتن از ایام و مناسبت ها و حوادث و وقایع و روزها نیز مهم است و دارای پاداش بزرگ از سوی خداوند وهمین روند زندگی خود باید اسباب ترقی معنوی وکمال انسان در دنیا باشد و باطی این مدارج انسان در حیات دیگر وجهان دیگر به آرامش خواهد رسید.

۱- تمرین گذشت

اعمال انسان باید تمرین بندگی وارتقا به رتبه های معنوی باشد و مقدمه عروج او به ملکوت؛ قرباني کردن در روز عيد، زنده نگه داشتن روح ايثار پدران و تسليم بودن فرزندان را به ما مي‏ آموزد. عيد قربان، مقدم داشتن وظيفه را بر غريزه به ما ياد مي‏ دهد و اين که چگونه حضرت ابراهيم عليه‏السلام خشنودي خداوند و تکليف را بر تمايلات شخصي و غريزه فرزند دوستي خود مقدم داشت. لذا بايد اين روز مبارک را عيد گرفت. هرساله انسان در این فرصت به دست آمده باید به تمرین این عمل که ایثار بزرگی است بپردازد تا مراحلی از رشد و نیل به مراتب معنوی و یقین برای او حاصل شود .

 ۲- مبارزه با شيطان

شیطان دشمن قسم خورده انسان است آنجا که قرآن فرمود که شیطان به عزت خداوند قسم خورده است که نسل آدم را اغوا نماید وفریب دهد ؛ با توجه به انواع ابزارهایی که شیطان  در اختیار دار که مصادیق آن امروز بیشتر است از جمله فضای مجازی که هم می تواند اسباب ترقی باشد وهم می تواند بعنوان ابزار اغوای شیطان باشد، لذا جوانان باید به این نکته توجه کافی نمایند ؛ از این ابزار در راه مبارزه باشیطان استفاده نمایند نه اینکه دامی برای فریب شطان باشد که درآن بیفتند.

وقتی ابراهیم، اسماعیل را به قربانگاه می برد شیطان در فکر نفوذ افتاد تا با وسوسه ابراهیم بر اساس عواطف پدری و فرزندی وارد شد؛ از طرفی نیز به  اسماعیل وسوسه نمود، هر دو بر شیطان پیروز و چیره شدند و به این ایثار بزرگ رضا دادند؛ ازاین رو، عيد قربان، عيدي است که بايد تسليم بودن و انقياد کامل را در برابر مولا به منصه ظهور رساند و در اين رستاخيز عظيم، که عيد بزرگ مسلمانان است، به شکرانه توفيق در انجام دادن مناسک حج و پيروزي در مصاف با شيطان، آخرين ذرات باقيمانده از تعلقات غيرخدايي را در قربانگاه ذبح کنيم و اين روز بزرگ را جشن بگيريم.

۳- تمرین رسیدن به مرتبه بندگی واقعی و قبولی اعمال

اخلاص  به عنوان قالبی است از سوی خداوند برای پذیرش اعمال دراین قالب مانند پیچ و مهره ای که هرگز اندازه دیگر در آن جا نگیرد یا قالبهای دیگر تا اندازه نباشد در آن جا نیفتد ؛ لذا اخلاص عالی ترین و زیباترین قالب  سنجش عبادات و پذیرش آنهاست؛ ابراهیم و اسماعیل در این تمرین به خوبی  اخلاص را به منصه ظهور رساندند و مخلصانه از فرمان خداوند  اطاعت کردند و عملشان قبول درگاه خداوند شد لذا خداوند به ابراهیم(ع) فرمود قربانی از تو قبول شد و جایزه اش این است که این عمل تو در تمرین بندگی و اخلاص تا قیامت اسوه و سرمشق دیگران است و خداوند قوچی از بهشت به سوی ابراهیم فرستاد تا نشان دهد نتیجه اخلاص و اطاعت از حق در آخرت این است که از بهشت به ابراهیم فرستاده شد.

۴-انسان مدام در معرض آزمایش

قرآن کریم مکرر فرموده است که انسان ها در معرض آزمایش هستند و مدام امتحانهای ترمی دارند ودر هر فصل بلکه هر ساعتی امتحان می دهند لذا یکی دیگر از درس های قربان و عید بزرگ این است که انسان ها بفهمند که همواره در معرض آزمایش های سخت در زندگی دنیا هستند؛ باید مقاومت کنند و ایثار تا از این مرحله به آسانی به مرحله بالاتر راه یابند؛ اکنون ملت ایران با وضعیت فعلی تحریم شیطان بزرگ و وسوسه و دیگر ایادی او مواجه اند؛ بایسته است که از قربانی ابراهیم و اخلاص او درس بگیرند و دست به دست هم داده و ابراهیم و اسماعیل وار از این مرحله سخت عبور کنند و فریب شیطان های زمانه را نخورند.

 درس های زیادی می توان از عید قربان و حج گرفت اگرچه مدتی است حج تعطیل است؛  اما این خود آزمون بزرگ است که با تعطیلی حج قربانی وعید قربان که تعطیل نیست؛ وشیطان که بیکار ننشسته است لذا باید باشیطان مدام مبارزه نمود و لذا باید جبران و درعید قربان همچنان قربانی کرد و نفس اماره را ذبح کرد سپس به ذبح مادی و گوسفند و دیگر حیوانات حلال گوشت رسید وآن را برای مردم هدیه داد و از فقرا حمایت کرد و فقر را از جوامع اسلامی بدین نمونه ها و نمادها و سنبل ها زدود .

قربانی نمودن سنبلی از ایثار است و تمرین ایثار و ملکه نمودن آن برای همیشه تا دست گشایی و دست گیری از فقرا درزندگی از عادات وهمانند نمازهای پنجگانه باشد و این خود مراتبی از بندگی است که شرط رسیدن به برخی از مدارج بلند معنوی مشروط به ایثار مال و اموال است و گاهی ایثار جان و جهاد با مال و جان و عمر شرط نیل به بندگی و ارتقاء به ملکوت اعلی است.