به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، ماه ذی حجه ماه بسیار مهم است که دراین ماه در صدر اسلام وقایع مهمی روی داد که در اواخر زندگی پیامبر(ص) بود؛ حجه الوداع وآخرین حج؛ دوعید مهم اسلام عید غدیر خم و عید قربان نزول آیه اکمال دین و نزول آیات ولایت درشان امیر مومنان (ع) از جمله آیه زکات که حضرت در حال نماز انگشتر خودرا درحال نماز به فقیر داد وآیه مباهله هم در همین ماه نازل شده است؛ انتخاب حضرت به جانشینی نیز دراین ماه است؛این وقایع هرگز اتفاقی وتصادفی نیست؛ بلکه واقع شدن این روی دادها در این ماه پیام دارد؛ مهمترین پیامش اثبات امامت و ولایت علی بن ابی طالب (ع)و برتری اهل بیت بر دیگران و لزوم اطاعت از آنهاست. لذا در این خصوص با حجت الاسلام «امیر علی حسنلو» استاد حوزه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه گفتگویی انجام دادیدم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
مباهله دارای چه رویدادهای مهمی در تاریخ است و چه پیام هایی داشت؟
ماه ذی حجه ماه بسیار مهم است که دراین ماه در صدر اسلام وقایع مهمی روی داد که در اواخر زندگی پیامبر(ص) بود؛ حجه الوداع وآخرین حج؛ دوعید مهم اسلام عید غدیر خم و عید قربان نزول آیه اکمال دین و نزول آیات ولایت درشان امیر مومنان (ع) از جمله آیه زکات که حضرت در حال نماز انگشتر خودرا درحال نماز به فقیر داد وآیه مباهله هم در همین ماه نازل شده است؛ انتخاب حضرت به جانشینی نیز دراین ماه است؛ این وقایع هرگز اتفاقی وتصادفی نیست؛ بلکه واقع شدن این روی دادها در این ماه پیام دارد؛ مهمترین پیامش اثبات امامت و ولایت علی بن ابی طالب (ع)و برتری اهل بیت بر دیگران و لزوم اطاعت از آنهاست. مباهله را در منابع اهل سنّت، نیز وجود دارد، در تفسير «المنار» تصريح مي كند كه: اين حديث را مسلم و ترمذى و ديگران از سعد بن ابى وقاص نقل كردهاند و گويد: روايات اتفاق دارند در اينكه آن حضرت فقط آن چهار نفر را با خود برد .
آیا مباهله قبل از اسلام هم وجود داشته است؟
از روايات معلوم مي شود كه مباهله قبل از اسلام بوده و هست. در سفينة البحار آمده: از روايات معلوم مي شود كه مباهله در امتهاى گذشته نيز بوده است از جمله در روايات مباهله آمده است كه اسقف نصارى پس از ديدن رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله گفت: بخدا قسم محمّد بزانو نشست چنان كه انبيا براى مباهله به زانو مىنشستند، و از امام صادق عليه السّلام نقل شده است كه به شيعه فرمود: با آنها كه مذهب شما را قبول نمي كنند مخاصمه كنيد. عقيده خود را بر آنها بيان داريد، گمراهى آنها را روشن كنيد و درباره على عليه السّلام با آنها مباهله نمائيد (سفينة البحار- بهل).
نجاشى در احوال محمّد بن احمد بن عبد اللَّه قضاعه نقل ميكند كه اوثقه و فقيه فاضل بود، او با قاضى عبد الجبّار قاضى موصل در امامت مناظره كردند تا بجايى رسيد كه محمّد بن احمد باو گفت: آيا حاضر به مباهله هستى، گفت: فردا مباهله ميكنيم، فردا حاضر شده، دست در دست هم گذاشته مباهله كردند، سپس از مجلس برخاستند، قاضى كه هر روز در مجلس امير ابن حمدان حاضر ميشد ولى آن روز و فرداى آن حاضر نشد، امير گفت: از حال قاضى بپرسيد، خبر آوردند كه از وقتى كه از مجلس مباهله برخاسته تب كرده است، دست قاضى كه با آن مباهله كرده بود ورم كرد و سياه شد، فرداى آن روز قاضى از دنيا رفت.مباهله امتداد غدیر وجایگاه علی علیه السلام در آیات مختلفی درباره شأن و فضلیت امام علی (ع) سخن به میان آمده است که برای اعتلای اسلام و حفظ جان نبی مکرم اسلام از جان خود گذشته است، طبق فرموده قرآن کریم «وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَوُوفٌ بِالْعِبَادِ» در مورد علی (ع) نازل شده که شب هجرت، خود را فدایی رسول خدا (ص) کرد و برای فریب دشمنان در رختخواب آن حضرت خوابید.
همچنین قرآن کریم، امام علی (ع) را کسی معرفی می‌کند که علم الکتاب نزد وی است. آنجا که می‌فرماید: «قُلْ کفَی بِاللّهِ شَهِیدًا بَیْنِی وَبَیْنَکمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکتَابِ»، در بحث و مناظره‌ای که میان قیس بن سعد بن عباده و معاویه صورت گرفت قیس شروع به شمارش فضایل علمی و اخلاقی علی (ع) کرد و گفت: علی صدیق، و عالم این امت است، آن کسی که خداوند درباره او این آیه را فرستاده است.
چرا پیامبر اکرم(ص) روز مباهله فقط اهل بیت خود را به همراه خود بردند؟
مفسران و محدثان شیعه و سنى تصریح کرده‌اند که پیامبر اسلام (ص) تنها کسانى را که همراه خود براى مباهله برد: فرزندانش، حسن و حسین «ابناءنا» و دخترش فاطمه (س) «نساءنا» و از میان مردان تنها على بن ابیطالب (ع) «انفسنا» بودند.
در این رویداد مسأله اهل بیت واقعی پیامبر(ص) را برای همه آشکار و شبهاتی که درباره اعضای اهل بیت بود مردود شد و مشخص کرد که اهل بیت چه کسانی هستند و زنان پیامبر و دیگر منسوبان از شمول اهل بیت خارج هستند، همچنین علاوه بر مسلمانان حقانیت اهل بیت پیامبر (ص) برای مسیحیت نیز روشن شد و برای همیشه تاریخ ادیان دیگر نیز به امامت و حقانیت عترت پیامبر (ص) آگاه شدند. إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ (55) وَ مَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ (56)
طبق آیه مباهله، قرآن کریم ، علی (ع) را جان پیامبر (ص) معرفی می‌کند، آنجا که می‌فرماید: پس به مسیحیان بگو شما با پسران و زنان و جان‌های خود و با هم با پسران و زنان و جان‌های خود برای مباهله در موعد مقرر جمع شویم و در حقانیت خود از خدا برای دیگری نفرین طلب کنیم، طبق گفته مفسران منظور از «انفسنا» در آیه فوق علی است، با این وجود علامه حلی حدود ۸۵ آیه از قرآن را بیان می‌کند که طبق نظر اهل سنت بر ویژگی‌های حضرت علی (ع) دلالت دارند.
پاسخ امام رضا (ع) در مورد سوال مامون که گفت بزرگترین امتیاز حضرت علی(ع) که از قرآن برداشت می شود چیست چه پاسخی بود؟
ا روزی مأمون به امام رضا(ع) گفت: بزرگترین امتیاز امیرالمؤمنین(ع) که از قرآن برداشت شود را برایم بگو. امام رضا(ع) فرمود:: برتری ایشان در مباهله است؛ خدای بزرگ فرمود:
﴿فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ﴾(آل عمران 61)
پس هرکه در اینباره (دربارۀ چگونگی آفرینش مسیح بدون پدر و اینکه همچون سایر انسانها آفریده و بندۀ خداست با تمام غرایز بشری، نه فرزند خدا) با تو بگومگو کرد پس از آنکه علم و دانش این موضوع [با وحی] نزدت آمد [و شاهد این نزول وحی و علم بودند]، بگو: بیایید پسرانمان و پسرانتان، و زنانمان و زنانتان، و خودمان و خودتان را فرابخوانیم، سپس یکدیگر را نفرین کنیم و خدا را علیه یکدیگر بخوانیم و لعنت خدا و دوری از رحمتش را بر دروغگویان قرار دهیم و رسول الله(ص)، حسن و حسین(عليهما السلام) را فراخواند پس، این دو «إبن» اویند، و فاطمه(ع) را فراخواند [نه هیچیک از همسرانش را] پس او در اینجا [مصداق] «نساءِ» وی [و مورد نظر در آیه] است، و امیرالمؤمنین(ع) را فراخواند پس بنا به حکم خدای شکست ناپذیر و بلندمرتبه، وی «نفس» پیامبر است.
و از آنجا که هیچیک از مردم و آفریده‌های خدای والا و منزه، بلندمرتبه‌تر و برتر از رسول الله(ص) نیست پس لازم است که در حکم خدای شکست ناپذیر و بلندمرتبه، هیچ کس برتر از «نفس» رسول الله(ص) نباشد.
مأمون اشکال کرد : مگر نه اینست که خدا بصورت جمع گفت «أبناء» و رسول الله(ص) تنها و تنها دو پسرش را فراخواند، و بصورت جمع گفت «نساء» و رسول الله(ص) تنها و تنها دخترش را فراخواند؛ پس چرا درست نباشد که [«أنفس» را نیز که جمع است برای مفرد بکار برده باشد و] فراخواندن را برای کسی بگوید که خودش، «نفس» خود است و مراد حقیقی تنها خود او [شخص متکلم] باشد بدون شخص دیگری؟! و در اینصورت آن فضیلتی که برای امیرالمؤمنین(ع) گفتی دیگر وجود نخواهد داشت!
امام رضا(ع) پاسخ داد: آنچه گفتی درست نیست ای امیرالمؤمنین؛ وعلتش اینست که دعوت کننده و فراخواننده بودن تنها در صورتی معنا دارد که فراخوانندۀ دیگران باشد همانجور که امرکننده و فرمان‌دهنده اینگونه است که فرمان‌دهنده به دیگران است، و معنا ندارد که در مراد حقیقی فراخوانندۀ خود باشد همانجور که هیچگاه اینگونه نیست که در واقع فرمان‌دهنده به خود
باشد.
و زمانیکه رسول الله(ص) هیچ مردی را در مباهله فرانخواند جز امیرالمؤمنین(ع) را، پس بی تردید ثابت میشود که وی همان «نفس» پیامبر(ص) است که خدای بلندمرتبه در کتابش او را مورد عنایت قرار داده و این حکمِ نفس پیامبر بودنش را در قرآنش تثبیت نموده. مأمون گفت: جواب که آمد سؤال واژگون میشود.
از واقعه مباهله چه مطلب مهمی می توانیم استنباط کنیم؟
نکته بسیار ظریف از مباهله قابل استنباط است وآن این است که حقانیت اسلام با امامت واستمرار امامت امیر مومنان (ع) واولادش به همه اهل دنیای آنروز اعم از یهود ومسیح و زرتشتی ومسلمانان اعلام می شود تا پای بند به دین اسلامی باشند که با امامت ادامه خواهد یافت ؛ طرف مقابل مباهله مسیحیان نجران بودند اما همه شاهد این واقعه بودند که پیامبر(ص) اهل بیت خود که اعضای آن عبارت بود از خود وعلی وفاطمه وحسن وحسین به سوی مباهله آورد واینان همان کسانی بودند که آیه تطهیر وآیه مودت وآیه سوره هل اتی درباره آنان نازل شده بود و همه می دانستند که حدیث ثقلین درباره آنان است که جایگاهشان همسنگ قرآن بود وبقای قرآن نیز به آنان وحرمت آنان بستگی دارد. بنابراین می توان گفت مباهله در امتداد غدیر است وپیام آن برای عموم پیروان ادیان است وبازتابی از غدیر به همه ملل و نحل که بدانند دین خاتم ورسول خاتم جانشینی بنام علی بن ابی طالب دارد و اسلام رکنی بنام امامت واین شعار وپیام به عموم بشریت ابلاغ گردید اعم از مسلمان ومسیحی ویهودی و...
نظر شما