خبرگزاری شبستان _ اهواز، علی سهری: ماه محرم یکی از ماه هایی است که همه عاشقان را به تکاپو وا می دارد، به نحوی که کمتر کسی از محبان اهل بیت (ع) را می بینیم که در این ماه تلاشی برای اقامه عزاداری سید و سالار شهیدان انجام ندهد و هر شخص به نوعی خدمت خود را انجام می دهد.
استان خوزستان از دیرباز به عنوان دروازه ورود تشیع به ایران آیین عزاداری منحصر به فردی داشته و یکی از این مراسم ها که به ثبت ملی هم رسیده، دمام زنی است؛ و باید اذعان کرد که دمام زنی در میان مردم خوزستان نشان آغاز فصل عزا بر امام عاشقان است.
در خصوص تاریخچه دمام، آنچه از تصویرنگاری‌های تاریخی مشهود است حداقل در چهار هزار سال پیش در مصر طبل‌هایی یافت شده که بعضی از آن تاکنون به یادگار مانده است. در طول تاریخ مردم طبل‌ها را وسیله‌ای جادویی و قابل ستایش می‌شمردند و آن را به منظور دفع بدبختی و شومی یا به هنگام فراخوان ارواح پاک می‌نواختند.
یک پیرغلام حسینی در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در اهواز می گوید: ماه محرم یکی از ماه هایی است که همواره انسان را برای تفکر درباره حق و حقیقت وا می دارد، در استان خوزستان ماه محرم رنگ و بوی دیگری دارد و این را می توان از یک ماه قبل از محرم نیز مشاهده کرد.
«خداداد کوهی» می‌افزاید: از زیباترین و در عین حال باشکوه‌ترین جلوه‌های عزاداری در این ماه آیین دمام زنی است که با آغاز ماه محرم صدای طبل آن شنیده می شود؛ از دمامزنی به نوعی می توان وسیله ای برای اعلام عزاداری یاد کرد که در همه هیئت های عزداری این مهم صورت می گیرد.
وی با بیان اینکه در گذشته از این نوع دمام زنی ها برای اعلام خبری مهم استفاده می کردند ادامه می دهد: رفته رفته در میان مردم شیعی به ویژه مردم خوزستان این رسم شکل گرفت که برای اعلام فرارسیدن محرم از دمام زنی استفاده شود به نحوی که اکنون رمز آغاز محرم را می توان دمام زنی دانستو
پیرغلام حسینی عنوان می کند: یکی از نکته هایی که هیئت های مذهبی باید به آن توجه کنند این است که نحوه و نوع دمام زنی باید به شکلی باشد که شان عزاداری آسیب نبیند، متاسفانه در سال های گذشته با جمعی مواجه بودیم که دمام زنی را به شکل نامناسب ادا می کردند که همین موضوع سبب کثر شان عزاداری می شود.
کارشناس تاریخی نیز در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در اهواز عنوان می کند: در تاریخ عنوان شده که لشکرهای مختلف برای افزایش انگیزه و روحیه نیروهای خود، از دمام استفاده می کردند به نحوی که در فرد شنوده احساس عجیبی ایجاد می شد که می توانست به تنهایی به مبارزه با لشکری بزرگ برود.
«حجت الاسلام احمدرضا میرسید» خوزستان را دروازه ورود تشیع به ایران اسلامی می داند و تصریح می کند: در میان مردم خوزستان از دیرباز مراسم عزاداری اهل بیت به ویژه امام حسین (ع) برگزار و با توجه به اینکه تقویم ها و رسانه هایی برای آغاز ماه های شمسی و قمری به شکل امروزی وجود نداشت، از دمام برای اعلام آغاز ماه ها استفاده می شد همانگونه که در سحرهای ماه رمضان شخصی به وسیله دمام روزه داران را بیدار می کرد.
وی اضافه می کند: رفته رفته میان مردم جنوب ایران به ویژه خوزستان سنج و دمام تبدیل به علامتی برای آغاز محرم شد و از آن برای دعوت مردم به عزاداری امام حسین (ع) استفاده می کردند و امروزه نیز در سایر شهرهای ایران و حتی کشورهای شیعه نشین از این ابزار در ماه محرم استفاده می‌شود.
این کارشناس تاریخی با تاکید بر اینکه باید نواختن طبل عزاداری را با ابزارهای موسیقی مقایسه کرد یاد آور می شود: یکی از نکته هایی که دشمنان برای تحریف ماهیت عزاداری از آن استفاده می کنند ایجاد شبه هایی در مورد نحوه عزاداری است، اگر از اهل فن و صاحب نظران موسیقی نیز در مورد نوع نواختن سنج و دمام سوال شود قطعا به معجزه آمیز بودن آن تاکید می کنند.
آیین دمام زنی ابتدا با نواختن شیپور مخصوص آغاز می‌شود و پس از لحظاتی سنج و دمام نیز نواخته و صدای بوق قطع می‌شود؛ نحوه دمام هنگام حرکت و هنگام ایستادن متفاوت است. ابتدای دمام، نوازنده بوق در آستانه مسجد است و اوست که سایر نوازندگان را از پایان زیارت‌نامه با سیهه‌ای که از سازش برمی خیزد مطلع می‌کند. دقیقاً در همین لحظه است که نوازنده دمام با ضرباتی شروع مراسم را به سایر ساز‌ها اعلام می‌کند.
معمولا گروه های دمام زن متشکل از هفت دمام زن و هشت سنج زن هستند که یکی از دمام زنان به عنوان اشکون زن در مرکز دایره سنج و دمام قرار می گیرد و وظیفه آن هدایت و مدیریت دمام زنان است.
قطعا ماه محرم بهترین فرصت برای پی بردن به برخی رمز و رازهای عزاداری برای سید و سالار شهیدان است، هرچند که امروزه ویروس کرونا بسیاری از مراسمات را محدود کرده اما بازدیدکنندگان از خوزستان می توانند در ماه محرم جلوه های ویژه و تازه ای از عزاداری را مشاهده کنند.
نظر شما