خبرگزاری شبستان_ رشت، هنر تئاتر توانایی منحصر به فردی در برقراری ارتباط موثر و سازنده با مخاطب و انتقال پیام در ذهن او ایفا می‌کند و همین تاثیرگذاری موجب شده است تا هنرهای نمایشی، کارکرد ویژه‌ای در نهادینه سازی ارزش‌های مورد نیاز جامعه به‌ویژه حوزه دین و مذهب داشته باشد.
هنر به ویژه تئاتر همواره مهم‌ترین ابزار در ترویج اصول اخلاقی، اعتقادی و باورهای بشری بوده در کشور ما نیز از دیرباز توجه به مقوله تئاتر در ترویج مبانی دینی و مذهبی مدنظر بوده است، به‌گونه‌ای که با تلفیق هنر نمایشی و فرهنگ عاشورایی، نمایش تعزیه در مدح امام حسین(ع) و یاران با وفایش به وجود آمد.
در کنار تعزیه، تئاترهای عاشورایی برپا شد تا هنرمندان با بهره‌گیری از این هنر بیشتر و بهتر با خلق آثار ارزشمند، مضامین عاشورا را برای مردم نمایان کنند. در این راستا با «رضا حقی» به گفتگو نشستیم و این مدرس و کارگردان تئاتر و فعال رسانه ای از آداب و رسوم محرم در رشت و نمایش های عاشورایی آن سخن گفت.
وی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان از رشت با اشاره به آیین‌های محرمی گیلان با بیان اینکه «بریم دسته ببینیم» جمله‌ای است که اغلب گیلانیان در شروع ماه محرم و به طور ویژه در تاسوعا و عاشورای حسینی خطاب به دوستان و یا اعضای خانواده خود بیان می‌کنند گفت: برای بسیاری از این افراد شرکت در عزاداری به معنی کنار خیابان ایستادن و نگاه کردن به دسته‌های عزاداری است. یا در گوشه‌ای ایستاده و مشغول نگاه کردن می‌شوند و یا با آنها در سینه زدن همراهی می‌کنند.
این کارگردان تئاتر با بیان اینکه قبل از انقلاب محل تجمع همه دسته‌های عزاداری در رشت روبروی خانه پدری‌ام یعنی مسجد آقا سید عباس ساغریسازان بود افزود: همه دسته‌های عزاداری شهر به طرف مسجد و حرم خواهر امام و مسجد و حرم آقا سید عباس حرکت می‌کردند و بعد از انقلاب این مکان وسعت بیشتری پیدا کرد و تا منزل حاج آقا احسانبخش، نماینده فقید ولی فقیه در گیلان و امام جمعه اسبق رشت یعنی تقاطع خیابان حاجی آباد و مطهری گسترش پیدا کرد.
وی با بیان اینکه همه دسته‌های عزاداری حد فاصل خیابان مطهری تا ساغریسازان و خواهر امام بودند تصریح کرد: بعد از فوت مرحوم آیت الله احسان بخش این مسئله کم‌رنگ شد و به دلیل برخی مشکلات و بروز اختلاف بین هیئت امنای مساجد، تعداد هیئت‌های مذهبی گسترش زیادی پیدا کرد و از تمرکز مسیر و کیفیت دسته‌های عزاداری مساجد کاسته شد.
حقی با بیان اینکه طی چند سال اخیر تعداد افراد شرکت کننده در دسته‌های عزاداری به دلیل عدم انسجام در مسیری خاص کم شد اذعان کرد: هر شهری فرهنگ عزاداری خاص خود را دارد در رشت، دسته‌های زنجیرزنی و سینه زنی با هم و در قالب یک دسته بود و تعداد طبل، سنج، شیپور، نی و علم مشخصه‌های این هیئت‌ها بود.
وی با بیان اینکه نباید عزاداری‌های محرمی در همه جا یک شکل باشد و هر شهر با فرهنگ و سنت خاص خود عزاداری کند یادآور شد: سال ۵۸ تاسوعا و عاشورا در همه کشور به‌صورت راهپیمایی انجام شد در آن موقع امام خمینی(ره) طی یک سخنرانی اعلام کرد؛« عزاداری‌ها به همان صورت سنتی انجام گیرد.» این سخنرانی نگاه بلندمدت ایشان را نشان می‌داد که اگر عزاداری به صورت راهپیمایی انجام می‌شد، تبدیل به یک امر حکومتی شده و در درازمدت از اهداف اصلی خود دور و به یک امر سیاسی تبدیل می‌شد.
این هنرمند گیلانی ادامه داد: در گیلان هم شهرهای مختلف دارای سبک‌های عزاداری متفاوت هستند، از چهل منبر لاهیجان تا علم بندی آستانه، مجمع بران شرق گیلان، زاری زاری شام غریبان رشت، عزاداری امامزاده لوشان، مراسم علم واچینی ماسوله، کرنا لشت نشا، سنگ زنی لاهیجان و تعزیه ضیابر.
وی در ادامه با بیان اینکه گیلان دارای رسوم خاصی برای روزهای تاسوعا و عاشورا است به اجرای نمایش‌های مذهبی خیابانی در سال 94 در رشت اشاره کرد و گفت: آن سال با همکاری محمد تجدد و همه بازیگران و هنرمندان رشتی چون هومن میرمعنوی و حمید علیزاده نمایش‌های خیابانی را در میدان شهرداری(پیاده راه فرهنگی امروز) برگزار کردیم. اجرای نمایش خیابانی در ایام تاسوعا و عاشورا بدون گرفتن دستمزد طرح خیلی خوبی بود.
حقی با بیان اینکه برای تهیه لباس و دکور درخواست کمک از سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری کردیم اما ریاست وقت با بیان اینکه فعلا بودجه‌ای نداریم اما طرح را اجرا کنید تا بودجه در چند ماه آینده تامین شود گفت: سه نمایش توسط سه گروه به کارگردانی «محمد تجدد»، «هومن میرمعنوی» و «حمیدرضا علیزاده» و برای اولین بار با حضور خانم‌ها در نمایش مذهبی، آماده اجرا شد اما با برخی مخالفت‌ها از سوی هیئت‌های مذهبی جهت حضور بانوان در نمایش مواجه شدیم.
وی ادامه داد: با این دلیل که امام حسین(ع) ۱۴۰۰ سال پیش این کار را انجام داده و با خانواده‌اش در تاسوعا و عاشورا حضور داشت و ما فقط این واقعه را بازسازی می‌کنیم، مگر می‌توانیم این بخش را حذف کنیم؟ مگر آتش زدن خیمه‌ها و اسیری زنان و کودکان را می‌توانیم نشان ندهیم؟ مگر می توانیم حضرت زینب(س) را نشان ندهیم؟ مگر اعتقادی به این جمله نداری که "کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب نبود"؟ آنان را همراه خود کردیم.
این فعال فرهنگی با بیان اینکه با اتمام نمایش‌ها همه مردم در میدان شهرداری به صورت خانوادگی در کنار هم و در کنار هنرمندان به عزاداری پرداختند گفت: این نمایش‌ها موجب شد تا فضای معنوی خاصی در میدان شهرداری حاکم شود و مردم با هم عزاداری کرده و منسجم‌تر عمل کنند.
حقی استقبال مردم از اجرای این نمایش‌های مذهبی که تلفیقی از تئاتر و تعزیه بود را بی‌نظیر توصیف کرد و بیان داشت: همان سال دو گروه نمایش خود را در کربلا اجرا کردند و این مسله باعث شد هر سال گروهای تئاتر زیادی از ایران در ایام اربعین در کربلا نمایش اجرا کنند.
وی با بیان اینکه سال بعد تعداد اجراها در سطح شهر به ۲۰ اجرا توسط چهار گروه رسید یادآور شد: سال 97 به منظور استفاده از هنرمندان رشته‌های دیگر چندین جلسه در آموزشگاه‌های موسیقی و نقاشی با حضور تعدادی از هنرمندان موسیقی، نقاشی، گرافیک، شاعر، فیلم ساز، مداح و قاری قرآن برگزار کردیم و هر هنرمند ایده‌اش را با توجه به تخصصش ارائه کرد.
این مدرس و کارگردان تئاتر از اجرای «روایت عشق» در میدان شهرداری به مدت 10 شب خبرداد و با اعلام اینکه نمایش تلفیقی از موسیقی سنتی، مقتل خوانی، نمایش فیلم، مداحی و حرکات نمایشی است اذعان کرد: چهار نمایش از 10 نمایش آماده شده را تا سال نود و هشت اجرا کردیم بقیه نمایش‌ها به علت عدم تامین بودجه و شیوع کرونا هنوز اجرا نشده است.
وی با بیان اینکه بسیاری از هنرمندان اعتقاد داشتند که با نام سازمان یا اداره خاصی این کار را انجام ندهیم و به شکل مردمی و سنتی اجرا شود تا ماندگاری و تاثیر بهتری داشته باشد خاطرنشان کرد: این اجراها تا شروع کرونا و محدودیت‌های قانونی ادامه داشت و تعداد اجراها در سطح شهر بیشتر شده بود و بانی روضه‌های خانگی و روضه‌های داخل مساجد و هیئت‌ها، کم کم بانی اجرای نمایش‌های مذهبی در سطح شهر نیز می شدند.
وی با بیان اینکه خانواده تئاتر رشت و بسیاری از هنرمندان موسیقی، سینما و ادبیات این حرکت را نه با دستور یا بخشنامه بلکه دلی انجام می‌دهند تصریح کرد: هنرمندان تئاتر شروع کننده این حرکت بودند ولی بسیاری از هنرمندان رشته‌های دیگر منتظر فراهم کردن بستر مناسب توسط نهادهای فرهنگی هنری و هیئت‌های مذهبی هستند تا حضور موثرتری در این ایام داشته باشند و رشت تبدیل به شهری شود که عزاداری خاص خودش را دارد.
حقی بهره گیری از ابزار هنری برای انتقال مفاهیم عاشورا را تاثیرگذارتر، زیباتر و محتوا ساز دانست و جمله‌ای را که ۴۰ سال پیش امام خمینی(ره) گفت که تاثیر یک تئاتر خوب بیشتر از چهل منبر است، مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: ادارات دولتی و سازمانهای فرهنگی هیچ قدمی برای عملی کردن این فرمایش امام (ره) بر نداشتند. چطور باید مسئولین فرهنگی هنری مان را متقاعد کنیم که این جمله را عملیاتی کنند تا کربلا در خیابان‌های رشت بیشتر و بهتر دیده شود.
نظر شما