خبرگزاری شبستان_ گیلان، زیارت، عملی عبادی به معنای حضور در پیشگاه پیشوایان دینی یا نزد قبور آنان یا دیدار از مکانی محترم برای اظهار ارادت و کسب فیض معنوی است و زیارتنامههای رسیده از معصومان به عنوان منبعی برای معارف صحیح اسلامی به شمار می‌آید که در آنها به مباحث خداشناسی، پیامبر شناسی و امام‌شناسی توجه شده است.
زیارتنامه غالبا با سلام و صلوات بر صاحب قبر و پیشوایان دینی آغاز می شود و در آن به جایگاه صاحب قبر و مفاهیمی مانند محبت، مودت، موالات، اطاعت، شفاعت، توسل، وفا، دعوت، تسلیم، تصدیق، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد، تولی، تبری و لعن اشاره می‌شود. ماه محرم و شهادت اباعبدالله حسین(ع) بهانهای شد تا درباره زیارتنامه عاشورا که یکی از مهمترین زیارتنامههای شیعیان است با«رقیه درویش» از اساتید اخلاق در حوزه و دانشگاه گفت و گو کنیم.
-از فضیلت و اهمیت زیارتنامه عاشورا برایمان بگویید؟
زیارت عاشورا از معروف ترین و رایج ترین و حماسی ترین زیارتنامه هایی است که از اهل بیت( ع) نقل شده که در روز عاشورا و اوقات دیگر هم خوانده شود.
مداومت بر خواندن زیارت عاشورا آنچنان که ما در تاریخ دیدیم آثار و برکات فراوانی را دارد، البته در روزهای سوزناک ماه محرم با ندای«هیهات من الذله» در فضای دل های پاک هر ساله طنین شورانگیزی می اندازد که گویا اینکه ما داریم با اهداف امام حسین(ع) پیمان می بندیم.
-این زیارتنامه از چه کسی نقل شده و چگونه زیارتنامه ای است؟
این زیارتنامه از سوی امام باقر (ع) به «علقمه بن محمد حضرمی» آموخته شده و یک «مرام نامه» است. مرامنامه برای پیروان اهل بیت(ع) و یک «ادعانامه» برای شیعیان و ضد ظلم و جنایت است که بعضی ها متاسفانه نسبت به دودمان پیامبر اکرم(ص) روا داشتند.
-این زیارتنامه به چه پرداخته است و تلاش دارد چه چیزی را انتقال دهد؟
در این زیارتنامه، حادثه کربلا و آنچه که در آنجا انجام گرفت و اتفاق افتاد آمده است و با اینکه آن حادثه در یک نیم روز بود اما باید در طی تاریخ یادآوری شود تا در هر زمان هر کسی که گرفتار ظلم و ستم شده با الهام از قیام عاشورا بتواند در مقابل ظلم و ستم ایستادگی کند.
وقتی ما فرهنگ «زیارت عاشورا» را می‌خواهیم بررسی کنیم ناچاریم که از خود فرهنگ زیارت هم حرف بزنیم و در زیارت عاشورا مفاهیم فاخر و معانی ارزنده ای وجود دارد که واقعاً نیاز به دقت فراوانی دارد و حتماً باید تحلیل و بررسی موشکافانه بشود تا عرصه معنایی و گستردگی محتوای آن برای همه باز شود.
- با توجه به اینکه «زیارتنامه ها» یکی از متون دینی ما مسلمانان هستند، چه آموزه های اخلاقی را می توانیم از آنها دریافت کنیم؟
در فرهنگ سازی معارف دینی ما، آموزه های اخلاقی نقش بنیادی دارند و خیلی از این آموزه های اخلاقی را می توانیم از زیارت نامه ها الهام بگیریم. بسیاری از زیارتنامه ها یک دوره «معرفت‌شناسی» است لذا در تبیین معارف دینی، ما به زیارت نامه ها استناد میکنیم و حتی می توانیم بگوییم زیارت نامه ها یک مجموعه گران سنگی هستند که در عرصه‌های مختلف مانند مسائل اخلاقی، سیاسی، اجتماعی.. مورد استناد قرار می‌گیرند، چنانچه امام رضا (ع) می فرمایند «برای هر امامی یک عهد و پیمان است که بر گردن دوستداران و شیعیانشان می باشد»
یکی از چیزهایی که ما می‌توانیم عهد و پیمانمان را نسبت به امام خود به کمال برسانیم این است که به زیارت قبورشان برویم.
-یعنی برای اینکه محبت خودمان را به ائمه نشان دهیم به دیدار قبور اهل بیت(ع) برویم و از نزدیک مرقدشان را زیارت کنیم؟
بله، اهل بیت(ع) فراوان در مورد زیارت رفتن و به ویژه به پابوس امام حسین(ع) رفتن، سفارش کردند. حتی آیه 50 سوره «ذاریات» می فرماید «به سوی خدا فرار کنید» از امام جواد(ع) سوال می شود «به کجا فرار کنیم» و آن حضرت فرمودند «به طرف مرقد جدم امام حسین(ع) فرار کنید»، پناه بردن به امام حسین(ع) باعث نجات دنیا و آخرت شما می شود و نکاتی که در زیارت عاشورا وجود دارد این است که مشروعیت زیارت با استناد به روایات پیامبر و معصومان(ع) است، ثواب و پاداش هایی که زیارت کردن دارد در روایات برای ما بیان شده که باعث می شود محب، دوستدار و شیعه اهل بیت به زیارت اهل بیت(ع)، رقبت داشته باشند.
-برای ما در خصوص جنبه های تربیتی زیارت، سازندگی و ابعاد الگو دهی و الگو گیری آن هم توضیح دهید؟
مثلا، شبهاتی که وهابیت درباره زیارت و توسل دارند با سفارشات اهل بیت(ع) کاملاً از بین می‌رود یعنی آنهایی که این زیارت رفتن و این توسلات را زیر سوال می برند ما می توانیم برایشان استناد به سخنان حضرت رسول(ص) داشته باشیم، چون اگر آنان کلمات معصومین را قبول ندارند سخن حضرت رسول را که نمی توانند نادیده بگیرند، از این رو ما می‌بینیم که توی زیارت رفتن و کلاً فرهنگ زیارت شبهات وهابیت در این زمینه نقش بر آب می شود.
-چه میزان این زیارتنامه خواندن ها و یا به زیارت امامزادگان در اتصال ما به ائمه مهم است؟
این کارها نقش احیاگری نسبت به یاد بزرگان دین و شهدا را دارد.
وقتی ما به زیارت اهل بیت(ع) می رویم یعنی بزرگان دین و آنهایی که برای زنده نگه داشتن دین ما تلاش کردند یاد آنها را زنده نگه می‌داریم و مقامشان را ارج می گذاریم آنهم با زیارت از راه دور و با خواندن زیارتنامه یا با زیارت از نزدیک و سفرهای زیارتی. البته حتماً همه عزیزان شنیده اند که آیت الله بهجت می فرمودند:«وقتی می‌خواهید به روضه بروید هم بگویید «دارم به کربلا و زیارت امام حسین(ع) می روم.» این یعنی اینقدر این زیارت های از راه دور و یا شرکت در مجالس اهل بیت(ع) مهم است که می تواند ما را به امام معصوم وصل کند.
-تاثیر پذیری زائر از زیارتنامه ها تا چه میزان است؟
زیارتنامه هایی که از ائمه معصومین نقل شده و دارای سند است، اهمیت دارد و دقت در مضامین آن ها آموزنده است، در این متون هم معارف دینی مطرح است و هم سیمای اهل بیت(ع) و فضایل و مناقبی که ایشان داشتند.
مثال؛ من زائر می آیم بین خودم و امامم یک پیوند ایجاد می کنم، هم پیوند زائر با اهل بیت(ع) است و هم ستایش از عملکرد و اوصاف خوب آنان و این امر باعث می شود خواه ناخواه من زائر از نظر کرداری، رفتاری، گفتاری و قلبی خودم را به آن امام نزدیک تر کنم.
-چه فرقی بین زیارت ماثوره و غیر ماثوره است؟
زیارت عاشورا از جمله زیارت نامه های ماثوره است، ارزش محتوایی و استنادی زیارتنامه های ماثوره نسبت به مفاهیم بسیار بلندی که در آن نهفته است کاملا آشکار است و مفاهیم اعتقادی، اخلاقی، تاریخی و ارزش های زیارت نامه ها را در زیارت های ماثوره بیشتر ملاحظه می کنیم.
-تلاش برای حفظ، ثبت و ضبط اینگونه زیارتنامه ها چگونه بوده و هست؟
علمای ما در طی تاریخ تلاش زیادی برای ثبت و نقل و تدوین این زیارتنامه ها کردند و علاوه بر آن ترجمه‌ها و شرح هایی که هر کدام از بزرگان برای زیارت نامه ها نوشتند موثر است.
حتی مستند بودن زیارتنامه ها مثل زیارت نامه عاشورا یک پاسخ برای شبهه افکنی بعضی از مخالفان زیارت عاشورا، به نقل از «علقمه حضرمی» که امام باقر(ع) به ایشان یاد دادند است که در مفاتیح هم به این مطلب اشاره شده و در کتاب ها و مقاله هایی هم بحث های در این زمینه انجام دادند که بحث های علمی و پژوهشی و خوب و دقیق است.
نظر شما