به گزارش خبرگزاری شبستان از رشت، شهر رشت مرکز استان گیلان با جمعیت بالغ بر ۷۳۹ نفر که با در نظر گرفتن جمعیت شناور به یک میلیون نفر هم می‌رسد تنها دارای ۱۳۷ مسجد است که متاسفانه برای هر ۱۱ هزار و ۴۲۶ نفر یک مسجد وجود دارد.
در واقع شهر رشت با اینکه بیشترین مسجد را در استان گیلان دارد اما با توجه به جمعیت ساکن که ۴۶ درصد جمعیت کل استان را شامل می‌شود، فقیرترین شهر در برخورداری از مسجد محسوب می‌شود و با وجود بیش از ۴۰ محله فاقد مسجد، جمعیت ساکن در این محلات رها شده اند.
با توجه به کمبود مسجد و فضای فرهنگی در مناطق و محلات شهر رشت، متاسفانه مسئولین، اعضای شورای شهر و روستا و حتی نمایندگان مجلس هیچ واکنشی در این خصوص نداشته اند و با آغار به کار شورای ششم شهر رشت انتظار بیشتری در این خصوص می رود که آیا کم کاری های شوراهای قبلی در امر مساجد توسط شورای ششم جبران خواهد شد؟ یا حیر؟
با توجه به فقر فرهنگی شهر رشت به ویژه در حوزه برخورداری از مسجد و فعالیت های مسجدی گفتگویی با حجت الاسلام «محمدعلی رضوانی نژاد» دبیر ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد گیلان داشته ایم که در زیر می‌خوانید:
-آیا کم کاری های شوراهای قبلی در حوزه مساجد رشت توسط شورای ششم جبران خواهد شد؟
انتخابات ششمین دوره شوراهای شهر و روستا همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد و اعضای جدید شورای شهر رشت بر صندلی های شورا مستقر شدند. تغبیرات انجام شده در اکثریت اعضای شورا نشانگر نارضایتی مردم از روند کاری اعضای شورای قبلی می تواند باشد. توقع بر این هست که اعضای جدید بتوانند کاستی ها، کم کاری‌ها، کم لطفی ها و بی توجهی های صورت گرفته توسط شورا و شوراهای قبلی را در حوزه های مختلف جبران کند.
یقینا یکی از مراکزی که بیشترین آسیب را از این بی‌توجهی ها دیده است، مربوط به مساجد مناطق مختلف شهری رشت است.
- مهمترین چالش های مساجد رشت را در چه می بینید؟
مهم ترین چالش های مساجد رشت را می توان در دو بخش مهم حوزه زیر ساخت‌ها و دوم حوزه نرم افزارها دسته بندی کرد. در حوزه زیرساخت‌ها مساجد شهرستان رشت هم از لحاظ نوع پراکندگی و هم از لحاظ استحکام بنا و نظارت های عمرانی به شدت دچار آسیب هستند.
بر اساس سرشماری نفوس مسکن سال ۱۳۹۵، شهر رشت دارای بیش از ۷۴۸ هزار نفر در پنج منطقه شهری ساکن است که این جمعیت را بالای یک میلیون نفر تخمین می زنند. نگاهی به کیفیت استقرار مساجد در این مناطق نشانگر نوع آسیبی هست که در این حوزه قرار دارد.
بیشترین مسجد در منطقه دو رشت با ۵۱ مسجد است که جمعیت ۱۲۳ هزار و ۵۹۹ نفری را تحت پوشش دارد. در این منطقه شهری که مرکز رشت حد فاصل پل زرجوب تا پل چمارسرا و کمربندی شهید بهشتی تا پل بوسار و شامل محلات قدیمی شهر رشت است، نسبت به سایر مناطق علی رغم اینکه دارای بیشترین تراکم مسجدی است به ازای هر ۲هزار و ۴۰۰ نفر یک مسجد وجود دارد.
در منطقه چهار رشت ۳۰ مسجد با ۱۹۶ هزار و ۲۰۰ نفر جمعیت و نسبت ۶ هزار و ۵۴۰ نفر را شاهد هستیم. ۲۴ مسجد منطقه سه نیز به نسبت پنج هزار و ۲۵۸ نفر جمعیتی را از ۱۲۶ هزار و ۲۰۰ نفری تحت پوشش دارد.
در منطقه یک که مهمترین منطقه شهرداری رشت است متاسفانه تنها ۲۰ مسجد برای جمعیت ۱۶۵ هزار و ۵۰۰ نفری داریم که به ازای هر هشت هزار و ۲۸۰ نفر یک مسجد وجود دارد که رقم بالایی است.
کمترین مسجد در منطقه پنج رشت با ۱۲ مسجد و جمعیت ۱۳۷ هزار و ۱۱۲ نفری است که متاسفانه برای هر ۱۱ هزار و ۴۲۶ نفر یک مسجد وجود دارد.
عمده مساجد در محلات قدیمی شهر رشت بنا شده است و در مناطق دیگر نسبت به توسعه شهر، شاهد رشد مساجد نبوده ایم. لذا با توجه به جدول فوق سرانه مساجد در سطح شهر رشت به ازای هر پنچ هزار و ۴۶۵ نفر یک مسجد است که بسیار اسفناک هست.
در شهر رشت بیش از ۴۰ محله بزرگ فاقد مسجد بوده و افراد ساکن در این محلات دسترسی به مساجد ندارند و با توجه به گرانی زمین جانمایی و احداث زمین در این محلات برای افراد و بانیان خیر میسر نیست.
- مشکلات مساجد به لحاظ ساختاری چیست؟
مشکل دیگر از لحاظ استحکام بنا و نقشه مهندسی مساجد هست که مشکلات اساسی در این حوزه وجود دارد. مساجد به دلیل محل تجمع افراد بودن همانند سایر مراکز تجمعی مانند تالارها و بیمارستان‌ها از استاندارد خاص برخوردار هست. در زمان وقوع حادثه مانند سیل و زلزله ... مساجد مامن و پناهگاه کسانی هست که منازلشان دچار آسیب شده است، لذا توجه به رعایت استانداردها در این مراکز نباید کمتر از سایر مجموعه‌های تجمعی باشد.
این درحالی است که هیچ مرکزی متولی این بخش از موضوع نبوده و به دلیل اینکه حمایتی در ساخت و ساز صورت نمی‌گیرد، متولیان مساجد نیز الزامی برای اقدام در این خصوص ندارند.
- مشکل دیگر در حوزه نرم افزاری است که حمایت ها از برنامه‌های مساجد در حداقل حمایت‌های عمومی قرار دارد، علت این آسیب‌ها را چه می‌دانید و چه راه حلی برای آن متصور هست؟
مشکل اساسی در نوع نگاه مسئولین هست که باعث این آسیب شده است. در مولفه‌های فرهنگی مشابه مسجد که عام المنفعه هستند کمتر شاهد چنین آسیبی هستیم زیرا در این مولفه‌ها مانند پارک و فضای سبز، آموزش، اماکن ورزشی، کتابخانه‌ها و مانند اینها، متولیان امر از استانداردهای بین المللی استفاده کرده و مبنا را سرانه جمعیتی هر شهر لحاظ می کنند و با توجه به افقی که ترسیم می کنند، برنامه ریزی کرده و خود را پاسخگو می دانند. در نتیجه مقدار ضعف و قوت عملکرد دستگاه‌ها و مدیریت‌ها مشخص شده بر همین منوال مورد ارزیابی قرار می گیرند،به عنوان مثال سرانه فضای آموزشی مورد نیاز به ازای هر نفر هشت متر است که وضعیت فعلی رشت بدین لحاظ ۴.۸۵ است و این در حالی است که سرانه فضای سبز به ازای هر نفر هفت تا ۱۲ متر و در رشت بین ۲.۵ تا ۴.۵ متر مربع است. سرانه ورزشی به ازای هر نفر ۱.۲۰ است که وضعیت فعلی رشت حدود ۷۰ سانت بوده و با تکمیل طرح‌های نیمه تمام به ۱۰۵ سانت می رسد. در هیچیک از این مولفه‌ها نگاه به مقدار استفاده مردم از این اماکن نیست لذا طبق سرانه تعریفی برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت صورت می گیرد.
نوع حمایت‌ها نیز با توجه به سرانه های مذکور عبارت است از جانمایی، احداث، پشتیبانی، تامین و نگهداری و تقویت مشارکت جمعی برای احداث تا بهره برداری از این اماکن صورت می گیرد.
مساجد از هیچ نوع نگاه این‌چنینی در این زمینه برخوردار نیستند و مدیران شهری به هیچ وجه خود را پاسخگوی وضعیت بغرنج کنونی برای مساجد نمی دانند. در حالی که از لحاظ دینی و از لحاظ اجتماعی قطعا باید پاسخگوی این وضعیت باشند.
قرآن اولین نشانه مومنان را اهتمام ویژه به اقامه نماز در صورت تصدی مسئولیت می‌داند و به یقین تبلور اقامه نماز در توسعه مساجد نهفته است، شاید اگر از سوی خداوند تبارک و تعالی بابت مسئولیت و حکمی که در نظام مقدس جمهوری اسلامی عهده‌دار شده ایم، صرفا در همین موضوع مورد سوال واقع شویم به نظر می رسد مسئولینی که تا کنون عهده دار مسئولیت بوده اند، پاسخ درخور و شایسته نداشته باشند.
- به نظر شما این ضعف یا به عبارت دیگر این نقص از کجا پدید آمده و نقش مسئولین کشوری و استانی در این زمینه چیست؟
این وضعیت در طول زمان برای شهرستان پدید آمده و نمی توان آن را منحصر به یک دوره دانست، ضمن اینکه می توان گفت مدیران میانی و استانی بیشترین سهم را در این زمینه دارند. آنچه از اسناد بالادستی بر می آید در تمام برنامه های پنج‌ساله تاکید بر افزایش مساجد صورت گرفته و حتی برنامه پنج‌ساله ششم که در حال اجرا هست نیز تاکید بر جانمایی و ایجاد تمهیدات برای ساخت و تجهیز مساجد را دارد. مطمئنا اگر این اهتمام در سطح مسئولین استانی و شهرستانی وجود داشت نباید امروز شاهد چنین وضعیتی می بودیم.
تجاربی که در برخی از استان ها وجود دارد، افزایش چند صد برابری مساجد در سطح شهر و استان را با اشراف و پیگیری نماینده ولی فقیه شاهد هستیم و این در حالی هست که آن مسئولین نیز از همین بودجه ها و ضوابط حاکم بر کل کشور پیروی کرده اند.
-آیا استفاده از منابع عمومی و دولتی باعث دولتی شدن این مراکز نخواهد شد؟
سخن امام راحل و نظر رهبر معظم انقلاب که «مساجد مانند روحانیت نباید دولتی باشند» باعث سوءبرداشت بسیاری از افراد به ویژه سازمان برنامه و بودجه، دولت، وزرا، استانداران و مسئولین محلی شده است. چرا که با تمسک به این کلام از کمک کردن به مساجد طفره می روند. لذا وضع به جایی رسیده است که کشورهای همسایه حتی برخی کشورهای لائیک همسایه از مساجدی آباد، تمیز، پررونق برخوردار هستند ولی مساجد جمهوری اسلامی این گونه نیست این وضعیت وقتی به شهری مانند رشت می رسد به چنین وضع اسفناکی تبدیل می شود.
سوال این هست آیا صدها مؤسسه، تعاونی و حتی روزنامه ها و سایت ها و .... که از کمک های دولتی استفاده می کنند، دولتی شده اند؟ بانک ها حاضرند به سالن های سینما، ورزشگاه ها و . . . یارانه و وام بدهند ولی از کمک به مساجد معذورند. مساجد از وام های کلان با دوره پرداخت طولانی که به طرح های گردشگری و بوم گردی و هتل و غیره پرداخت می شود، محروم هستند.
-غالب مساجد در سه وقت باز نیستند و اگر هم در برخی اوقات باز باشند نیم ساعت پس از اقامه نماز بسته می شوند با چنین مشکلی چه باید کرد؟
حقیقت این است به دلیل مشکلات موجود، اکثر مساجد ما صرفا تبدیل به نمازخانه در برخی اوقات نماز شده اند شاید یکی از دلایل عمده نیز همین خصوصی سازی صد درصدی و عدم تعهد متولیان امر نسبت این مراکز باشد. از نگاهی دیگر اکثر مسجدی که به هر دلیل ولو ارتباط شخصی با برخی مسئولین امر حمایت هایی را جذب کرد از بهترین برنامه ها برخوردار است.
متاسفانه برخی مراکز مانند شهرداری ها علی رغم اینکه خود را متولی امر احداث، تامین نگهداری سخت افزاری و نرم افزاری و برنامه ای خانه های محله و برخی فرهنگسرا ها می دانند نسبت به مساجد که بهترین پایگاه برای اجرای محتوای این خانه ها و فرهنگسراهاست، متولی نمی دانند.
هزینه های عمرانی و جاری و عمومی مساجد که بر عهده متولیان مساجد است، صرفا از طریق مراجعین به این مراکز تامین می‌شود و مطمئنا هزینه های شبستان ها و اعم از تاسیسات عمومی و نظافت و بهداشت و نگهبانی با توجه به عدم حمایت حداقلی، اجازه فعالیت حداکثری را به این مراکز نمی دهد و در حقیقت اکثر متولیان مساجد با سیلی صورت خود را سرخ نگه داشته اند.
البته نمی توان گفت شوراهای قبلی هیچ کاری برای مساجد نکرده اند. لکن عمده حمایت ها به صورت موردی بوده و حتی در برخی موارد اقداماتی شده که تسهیلات لازمه در قبال حمایت های انجام شده برای اهالی مسجدمحله فراهم نشده است. به عنوان مثال با تسهیلات عمومی برخی سرویس های بهداشتی برای برخی مساجد احداث شد مشروط به اینکه جهت استفاده عموم قرار داده شد. اما برخی از دست اندرکاران پس از احداث به جهت عدم امکان تعمیر نگهداری و غیره این تاسیسات را ویژه نمازگزاران قرار داده و جهت استفاده عموم در غالب ساعات نمی باشد.
در این وضعیت کرونایی نیز که بنا بر پروتکل های بهداشتی، اکثر مساجد با حداقل ظرفیت فعالیت می کنند مطمئنا برای تامین منابع حداقلی سرپا نگه داشتن مساجد با چالش روبرو هستند. مساجد ما علی رغم اینکه بهترین و بیشترین عملکرد مثبت را برای توزیع بسته های بهداشتی و مواساتی در این ایام داشته اند از حداقل حمایت های مراکز و شخصیت های فرهنگی هنری آسیب دیده از کرونا نیز برخوردار نبوده اند.
این دغدغه را در شورای شهر و شهرداری ها چگونه می بینید و چه راهکاری برای رفع مشکل دارید؟
اعضای شورای شهر که کرسی های شورای شهر را با رای مردم برای تامین رفاه اجتماعی، فرهنگی و ورزشی و ارتقای سطح اخلاقی و معنوی شهر به‌دست آورده اند، اولین پاسخگویان وضع موجود هستند خصوصا اعضای فعلی شورای شهر که خواستگاه آرای شان نیز غالبا همین مساجد بوده است، لذا شایسته است این مشکل به صورت ویژه مورد توجه‌شان قرار گیرد.
البته با توجه به کاستی های موجود، توقع بر این نیست که همه معضلات موجود توسط این شورا حل شود و منصفانه نیست که تمام کاستی های قبل را به عهده این شورا قرار بدهیم لذا نمی توان یک باره برای همه مناطق کاری کرد، در این راستا دو راهکار که مکمل همدیگر هستند می تواندا ز بار سنگین این معضل بر دوش شورا و شهرداری بکاهد.
اول اینکه در مقطع حاضر با توجه به گرانی زمین در سطح شهر و محلات، صرفا جانمایی مساجد کفایت می کند. به نظر می رسد در صورت برنامه ریزی مسئولین ارشد استانی و شهرستان خصوصا شهرداری برای جانمایی در بسیاری از محلات مشکلی وجود نداشته باشد. هم اکنون در خیلی از محلات زمین های خوبی در اختیار شهرداری های مناطق و مراکز دولتی و ... هست که به راحتی می توان مشکل جانمایی را حل کرد.
شهرداری و شورای شهر نسبت به جانمایی مساجد در محور ها و محلات بزرگ در مراکز و مناطقی که نقش محوری دارند، با توجه به زمین های در اختیار و زمین هایی که می تواند با رایزنی با سایر ادارات و نهادها بدست بیاورد اقدام کند و در فازهای بعدی برای محلات کوچک‌تر اقدام شود. به عنوان مثال از فلکه جهاد تا فلکه جانبازان که هیچ مسجدی در مسیر بلوار قرار ندارد، مطمئنا با جانمایی مسجد در برخی محورهای اصلی شهر از حجم سرانه کاسته می شود.
دوم مشکل دوم ساخت مساجد هست که به نظر می رسد پس از جانمایی حداقل چندین راهکار وجود دارد.راهکار اول تعداد زیادی از مراکز فرهنگی، دینی و قرآنی در ملک های خصوصی و اجاره ای مستقر هستند و با توجه به توانمندی که این موسسات و مراکز دارند به شایستگی می توانند از عهده ساخت مساجد برآیند. راهکار دیگر اینکه با توجه به فقدان مسجد در مناطق برخوردار و غیربرخوردار، چنانچه جانمایی مناسبی صورت بگیرد پیمانکاران مختلف می توانند با درآمد مناطق برخوردار، ساخت مناطق کم برخوردار را نیز عهده دار شوند، اکنون در محلاتی مانند بلوار دیلمان بلوار گیلان بلوار سمیه و مانند آن در گلسار فاقد مسجد هستیم در صورت جانمایی در هر یک از این محلات با انضمام سایر محلات می توان زمینه ساخت مساجد زیبا و مستحکم را به شایستگی فراهم کرد.
راهکار دیگر خود اهالی محل هستند. ساخت خیلی از مساجد ابتدا با یک تکیه، حسینیه و داربست شروع شده و هم اکنون به مساجد زیبایی تبدیل شده اند. تشکیل مجمع خیرین مسجد ساز، پیش بینی در بودجه های سال های آتی و مانند اینها راهکارهایی هستند که می توان برای ساخت مساجد در نظر گرفت.
نظر شما