به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، از سیاست های ثابت و همیشگی اهل بیت(ع) بعد از شهادت سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام احیای نهضت عاشورا بود؛ زیرا نهضت عاشورا تابلوی زیبا و پرافتخار غیرت دینی و شجاعت و ظلم ستیزی و عدالت خواهی است و امامان معصوم با احیای آن می خواستند این ارزش ها را در جوامع مسلمان زنده نگه دارند. در این باره امام سجاد علیه السلام نقش به سزایی داشتند؛ چراکه در مدت 35 سال حیات پربرکتشان بعد از واقعه عاشورا، به روش های مختلف نهضت عاشورای حسینی را در جامعه زنده می کردند که خود مبارزه شدیدی علیه دستگاه حاکم به شمار می رفت. برخی از این اقدامات امام سجاد علیه السلام می تواند گریه مداوم بر سیدالشهداء علیه السلام؛ یادآوری وقایع عاشورا؛ توصیه حضرت به زیارت امام حسین علیه السلام و سجد بر تربت امام حسین(ع) باشد. لذا در این خصوص حجت الاسلام والمسلمین دکتر «ایمان ضرابی»، پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه گفتگویی انجام دادیم که مشروح آن در ادامه تقدیم حضورتان می شود.
علی بن الحسین (ع) در ۵ شعبان یا ۱۵ جمادی الاولی سال ۳۸ هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشودند و در دوازدهم یا بنابر نقلی هجدهم و بنا بر مشهور در ۲۵ محرم سال ۹۵ هجری قمری در حدود ۵۶ سالگی مسموم شده و به شهادت رسیدند. امام سجاد در واقعه کربلا ۲۳ سال داشتند، مرقد شریفشان در مدینه در قبرستان بقیع کنار قبر امام حسن مجتبی (ع) است. دوران امامت ایشان که ۳۵ سال بود، مصادف با دشوار‌ترین دوران ظلم و خفقان امویان (از یزیدبن معاویه تا ولید بن عبدالملک) گذشت.
در زندگی پرفراز و نشیب امام زین العابدین (ع) نکات بسیار مهم ،عبرت آموز وقابل تاملی وجود دارد. که در اینجا به گوشه‌ای از زندگی ایشان میپردازیم.
نقش امام سجاد(ع) در بقای قیام امام حسین(ع) چه بود؟
از آنجا که شهادت سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران باوفایش ازجهات مختلف ، آثار ویرانگری برای حکومت بنی امیه داشت و مشروعیت آن را زیر سؤال برده بود و نیز برای اینکه این واقعه غم بار به دست فراموشی سپرده نشود، امام زین العابدین (ع) با ترویج سنت اشک ریختن بر شهیدان مظلوم نینوا و زنده نگه داشتن یاد و خاطره جانبازی آنان اهداف شهیدان کربلا را دنبال می‌کردند. عمق این فاجعه تاریخی و قیام جاودانه عاشورا به قدری دلخراش بود که شاهدان آن مصیبت عظیم تا زنده بودند آن را چونان زخمی تازه می دیدند که درد جانسوزش هیچگاه التیام نمی یافت.
چنانکه در متون تاریخی ما آمده که هر وقت امام می‌خواست آب بیاشامد، تا چشمش به آب می‌افتاد، اشک از چشمانش سرازیر می‌شد. هنگامی که سبب گریه آن حضرت را می‌پرسیدند می‌فرمود: «چگونه گریه نکنم، در حالی که یزیدیان آب را برای وحوش و درندگان بیابان آزاد گذاشتند، ولی به روی پدرم بستند و او را تشنه به شهادت رساندند».
بی شک بزرگ مبلغ قیام عاشورا،امام سجاد (ع) در کنار عمه گرامی خود زینب کبری(ع) با سخنرانی و خطبه‌های آتشین و بیدار کننده در اسارت و بعد از آن تا پایان عمر شریفشان توانست نهضت حق طلبانه سالار شهیدان را از هجوم تحریف نجات بخشد که دستاورد این حرکت بعد از گذشت پانزده قرن قابل مشاهده است واین قیام پرشکوه و جاودانه هنوز زنده است وزنده خواهد ماند.
امام حسین علیه السلام قبل از حرکت به سمت کربلا چه وصیت هایی درباره امامت امام سجاد کردند ؟
در این خصوص در منابع تاریخی و روایی ما گزارشاتی از وصیت های امام حسین (ع) به امام زین العابدین (ع) وجود دارد به طور مثال در روایت آمده :امام باقر (ع) فرموده‌اند: چون که امام حسین (ع)متوجه عراق شدند تمام وصیت و کتب و غیر آن را به ام سلمه همسر پیامبر(ص)، دادند و به او فرمودند: چون که بزرگترین فرزند من به سراغ تو آمد، آنچه به تو دادم به او برگردان پس چونکه حسین(ع) کشته شد، علی بن حسین (ع) به سراغ ام سلمه آمدند و آنچه را پدر بزرگوارشان به او داده بودند به حضرت برگرداند.
همچنین در جای دیگر آمده: حضرت امام حسین (ع) به هنگام شهادتش در کربلا علی بن حسین علی (ع) را به حضور طلبیدند در حالی که ایشان بیمار بودند. پس اسم اعظم و مواریث انبیاء را به ایشان وصیت نمود و به ایشان فهماند که علوم و مصحف‌ها و سلاح را نزد ام‌سلمه گذاشته و به او امر کرده است که همه اینها را به حضرت تحویل دهد.
در جای دیگر یکی از مورخین اهل سنت آورده که : حسین بن علی (ع) در روز عاشورا دختر بزرگ خود را خواست و نامه ی به هم پیچیده‌ای را به او داد و او را مامور کرد که آن را به برادرش علی بن حسین (ع) پس از او تسلیم نماید که این روش در رفتار امام حسین(ع) می تواند نشان دهنده معرفی امام سجاد(ع) به جامعه ی پس از حیات ظاهری خودشان باشد علاوه بر اینکه قطعا رهنمود هایی در تداوم حرکت امامت و ولایت بدیشان در گفتار و مکتوبات به جای مانده برای آن حضرت داشتند .
امام سجاد(ع) چگونه از مسیر معنویت و ادعیه توانستند مقابل حکام جور زمانه بایستند و فرهنگ نبوی را در جامعه گسترش دهند؟
هنگامی که جامعه دچار انحراف شده، روحیه رفاه طلبی و دنیازدگی بر آن غلبه و فساد سیاسی و اخلاقی و اجتماعی آن را در محاصره قرار داد و از نظر سیاسی هیچ روزنه ای برای تنفس وجود نداشت و کرامت های انسانی لگدمال شد ، امام سجّاد (ع) توانست از دعا برای بیان بخشی از عقاید خود استفاده کند و بار دیگر تحرّکی در جامعه برای توجه به معرفت و عبادت و بندگی خداوند ایجاد کند. گرچه ظاهرا مقصود اصلی در این دعاها، همان معرفت و عبادت بوده، اما با توجه به تعابیری که وجود دارد، می توان گفت که مردم می توانستند از لابلای این تعبیرات ناب با مفاهیم سیاسی مورد نظر امام سجاد (ع) آشنا شوند.
مجموع دعاهای امام سجاد که به نام «صحیفه سجادیه» معروف است، پس از قرآن مجید و نهج البلاغه، بزرگترین و مهم ترین گنجینه گران بهای حقایق و معارف الهی به شمار می رود به طوری که از ادوار پیشین از طرف دانشمندان برجسته با القابی مانند:«اخت القرآن» ، «انجیل اهل بیت»، و «زبور آل محمد (ص)» لقب گرفته است. صحیفه سجادیه تنها شامل راز و نیاز با خدا و بیان حاجت در پیشگاه وى نیست، بلکه دریاى بی کرانى از علوم و معارف اسلامى است که طى آن مسائل عقیدتى، فرهنگی، اجتماعى، سیاسى و پاره اى از قوانین طبیعى و احکام شرعى در قالب دعا مطرح شده است. که حاوی 54 دعا میباشد.
بر اساس شواهد تاریخی دعاهای مزبور نه تنها در میان شیعیان، بلکه در میان اهل سنت نیز وجود داشت. و این حاکی از آن است که دعاهای امام سجاد (ع) در جامعه آن روز نفوذ کرده است. اساسا فردی که در دعاهای امام سجاد (ع) در صحیفه تامل کند، به خوبی در می یابد که چگونه باید از ستمگران بیزاری جوید و به یاری مظلومان بشتابد و در این راه، حرکت خود را بر اساس امامت امامان راستین (ع) قرار دهد.یکی از مضامین مهم سیاسی- دینی صحیفه، طرح مسأله امامت است. امام سجاد (ع) در ضمن دعاهای خود در چندین مورد، مباحث سیاسى به ویژه مسئله «امامت» و رهبری جامعه اسلامی را مطرح کرده است. در این دعا ها جنبه های الهی عصمت و بهره گیری از علوم انبیا ومخصوصا پیامبر اکرم (ص) را در حدّی والا نشان می دهد. امام سجاد (ع) در حالی به بیان بایسته های مقام امامت و رهبری می پردازد، آن را خاص اهل بیت (ع) بر می شمرد و با تاسی از قرآن اطاعت مردم از ایشان را واجب می داند که بنی امیه برفراز منابر امیر مومنان (ع) را لعن می کردند و با سیاست مشت آهنین شیعیان را تحت تعقیب قرار داده و به شدت مجازات می کردند.
مهمترین درسی که می تواند از حضرت سجاد(ع) برای جامعه گرفت؟
در این ایام کـه رقـبای اهل بیت(ع) در پی کتمان و اختفای اعـلمیت اهـل بیت(ع) بودند و مترصد آن‌که در اجرای این سیاست حذفی، مرجعیت خاندان رسول خدا(ص) را نـابود کـنند و مردم به حاکمان و فقهای دربـاری ارجاع داده شـوند؛ بحث از علم امـام سـجاد(ع) و سروری او بر عالمان، مـحدثان و فـقیهان زمان خود، آگاهی امام از اسرار پنهان هستی و ارتباط مردم با سرچشمه زلال حکمت و علم الهـی از مـباحث بسیار مهم بوده است. در این میان امام سجاد(ع) با تدبیری که برگرفته از سرچشمه ی وحی بود دست به یک حرکت فرهنگی و در عین حال سیاسی زدند و مسجد پیامبر(ص) را مدرسه خویش قرار دادندو مباحث علمی و حوزه درسی در مـوضوعات مختلف فـقه، تفسیر، حدیث، فسفه،کلام، عرفان و اخلاق دایر کردند.چهارمین پیشوای شیعیان شاگردان بسیاری تـربیت کـرد و برخی از آنان از بزرگان و سرآمدان دانشمندان اسلامی شدند.
درس بزرگی که علی بن الحسین (ع) به جامعه آن روز و حتی امروز می دهد رفتن در مسیر آگاهی است او به ما آموخت که بدون آگاهی و دانش و از روی احساس وارد حرکت های اجتماعی نشوید، چون حرکتی که در آن اگاهی نباشد می تواند یک تراژدی ناگوار رابه بار آورد، ببنید همین امام سجاد (ع)حضور در عرصه سیاسی و قیام‌هایی را که بر ضد یزید صورت می‌گرفت، بی‌حاصل می‌دانست و معتقد بود تا جامعه متحول نشود و پایه‌های ایمانی مردم محکم نشود و به ذات مقدس اهل بیت (ع)معرفت پیدا نکنند، حضور در صحنه سیاسی مساوی است با از بین بردن خود و تداوم حکومت جباران از طرف دیگر امام سجاد (ع)می‌خواهد به آن مردم بی‌بصیرتی که حاضر نشده بودند امام حسین (ع)را یاری کنند و حالا تحت تأثیر سخنان دیگران یا احساسات، دست به سلاح برده‌اند، تفهیم کند که شما باید به موقع وارد عمل می‌شدید و حجت خدا را یاری می‌کردید. حرکت شما حرکت کور کورانه است که به نابودی خودتان و استحکام حکومت فاسد اموی منتهی خواهد شد.
نوشدارويي و بعد از مرگ سهراب آمدي
سنگدل اين زودتر مي خواستي حالا چرا ؟
بر همین اساس امام سجاد (ع)حتی در قیام حره از مدینه بیرون می‌روند، رویکرد مثبتی نداشتند، چون این مردم همان‌هایی هستند که امام حسین (ع) را یاری نکردند و حال تحت پرچم عبدالله بن حنظله می‌خواهند با یزید مقابله کنند. امام سجاد (ع) این قیام را بی‌حاصل می‌دانست چون از روی معرفت نبود و از روی احساسات و بدون هدف خاص و رهبری مشخص صورت گرفته بود.
نظر شما