خبرگزاری شبستان _رشت، مهری شیرمحمدی؛ شهرستان آستانه اشرفیه، یکی از مهمترین مراکز تولید بادام زمینی است. رودخانه سپیدرود، از زمین های این شهرستان به دریای کاسپین می رسد و در مسیر خود آبرفتی را بجا می گذارد که بهترین خاک برای پرورش بادام زمینی است. برداشت بادام زمینی در مزارع آستانه اشرفیه از نیمه مرداد تا نیمه شهریورماه انجام می شود و کشاورزان، پیله های تر بادام زمینی را در حاشیه مزارع و یا بر آسفالت داغ خیابان پهن می کنند تا خشک شود.
بادام زمینی، بادام کوهی یا پسته شامی، گیاهی است که از آمریکای جنوبی به سایر نقاط دنیا رسیده است. بیش از ۱۰۰ سال از کشت بادام زمینی در آستانه اشرفیه می گذرد. ولی کسی نمی داند دقیقا چه زمانی و توسط چه کسی مقداری زیر زمینی بادام در خاک آستانه کشت شد. می گویند نخستین کسی که بادام زمینی را با خود به ایران آورد و با واسطه آن را در زمین‌های آستانه اشرف پرورش داد، «الله وردی وطن آبادی» بود که سال‌ها در باکو کار کشاورزی کرده بود. این را پسر پدر باغداری گیلان و صاحب باغ وطن آبادی رشت (تاسیس ۱۲۹۴خورشیدی) در مصاحبه ای با دوماهنامه گیله وا گفته بود.(شماره۷۰): «پدرم محصولاتی همچون توت فرنگی، کنگر فرنگی و بادام زمینی را با خود به ایران آورد که تا آن زمان مردم گیلان با آن بیگانه بودند.» اینکه این ادعا چقدر سندیت دارد، نیازمند بررسی است.
با این حال «محمدرضا خباز» کارشناس باغداری می گوید: نخستین بار استاد ابراهیم پورداود بادام زمینی را در زمین های پدری اش در روستای آتشگاه(روستای نزدیکی در غرب رشت) پرورش داد. به دستان هرکس بود، اکنون آستانه اشرفیه، قطب تولید بادام زمینی گیلان است. بجز آستانه در روستاهای شهرستان لاهیجان و لنگرود نیز بصورت محدود بادام زمینی کشت می شود.
کشاورزی ۷۵سال و اهل روستای پهمدان لاهیجان می گوید: از نوجوانی بخاطر دارم که در حیاط خانه پدری به اندازه مصرف خانواده بادام می کاشتیم. یکی از باغداران روستای فتیده لنگرود هم ۲سالی است در زمین های شنی این روستا بادام می کارد.
بادامی که نخستین بوته‌های سبز رنگش در زمین‌های شنی آستانه به صورت سنتی کشت شد، حالا در دیگر استان‌ها به صورت مکانیزه و در سطح وسیع کشت می‌شود و بادام‌های تولید شده در دشت مغان، با بادام تولید آستانه اشرفیه در رقابت است.
«حمید اکبری» یکی از باغداران آستانه اشرفیه هرساله یک هکتار از زمین های خود را بادام زمینی می کارد. وی به سنت دیرینه پیله ها تر بادام زمینی را در حاشیه جاده اصلی آستانه اشرفیه به سمت بندرکیاشهر پهن کرده است. از او می پرسم چرا بادام را بر روی آسفالت پهن می کنید؟ پاسخ می دهد: آسفالت بخاطر گرمای هوا زودتر و بیشتر داغ می شود و همین به خشک کردن بادام کمک می کند. من هرسال بادام خود را بر آسفالت پهن می کنم و ۱۵کیسه بادام آفتاب خورده را برای بذر سال بعد استفاده می کنم.
وی معتقد است بادامی که در کارخانه ها خشک می شود، کیفیت و طعم بادام آفتاب خورده را ندارد. اکبری که مشتری های خاص خودش را دارد، می افزاید: من اصلا به بوته های بادام کود شیمیایی نمی زنم. فقط از کود حیوانی استفاده می کنم. بادام من کاملا ارگانیک است. اما آفت هایی به بوته ها می زند که مجبورم سم پاشی کنم و تاکنون جهاد کشاورزی هم نیامده علت این آفت ها را بررسی کند و به ما راهکار بدهد.
نگرانی وی اما، افزایش روبه رشد کشت مکانیزه بادام زمینی در دشت مغان است و ادامه می دهد: کشاورزان دشت مغان کشت بادام زمینی را از ما یاد گرفتند. حالا در چندین هکتار و به‌صورت مکانیزه بادام می کارند و با دستگاه های تمام اتوماتیک خشک می کنند. بادام آنها هم درشت تر است. اما برای کشاورز گیلانی نمی صرفد از مرحله کاشت تا برداشت که همه به صورت دستی است، پول کارگر بدهد. بادام را با مشقت می کاریم، سود را واسطه ها می برند. پارسال پیله تر بادام، کیلویی ۱۲تومان بود و سرخ شده را ۶۰تومان می فروختند. امسال پیله تر را از ما ۱۴تومان می خرند و کیلویی ۱۲۰تومان می فروشند. بادام کاری با این هزینه ها برای کشاورز نمی صرفد. سود زحمت ما را دلالان می برند.
در بازار عمده فروشی آستانه اشرفیه -که در جاده اصلی آستانه به لاهیجان قرار دارد- پیله های تری که واسطه ها از کشاورزان خریده اند، بر آسفالت خیابان پهن شده تا خشک شود. اما به همان اندازه که کشاورز تلاش دارد هزینه های تولید را کاهش دهد، معدود کارخانه های بادام خشک کنی آستانه، نگران بیکاری کارگرانشان هستند.
«حسن بادژنگ» هشت سالی است کارخانه بادام خشک کنی با دستگاه های تمام اتوماتیک بادی در کیاشهر راه انداخته است. او که با دریافت وام این کارخانه را راه اندازی کرده، حالا می گوید: کشاورزان به‌جای ارسال بادام به کارخانه، به‌صورت خانگی بادام خشک می کنند و حاضر نیستند پیله های تر را به کارخانه بیاورند.
وی از هزینه های بادام خشک کنی می گوید و اعتراض دارد بر کارخانه های برنجکوبی که آنها هم با دستگاه برنج خشک کنی، بادام هم خشک می کنند.
حسن باژنگ می افزاید: ۲۰سال قبل من خودم کارخانه برنجکوبی داشتم. هرکارخانه روزانه سه هزار تن شالی دریافت می کند و به ازای هرکیلو ۸۰۰ تومان دستمزد خشک کردن می گیرد. اما من در کارخانه بادام خشک کنی با ۱۵کارگر، برای هر کیلو بادام ۶۰۰تومان دستمزد می گیرم.
وی از عدم نظارت اداره بهداشت و جهادکشاورزی بر این روند اعتراض دارد و می افزاید: چرا باید کارخانه های برنجکوبی بادام خشک کنند و کارخانه بادام خشک کنی بیکار بماند. با این روند چگونه باید دستمزد و حقوق کارگران را بپردازم. چرا هیچ نظارتی صورت نمی گیرد.
باژنگ همچنین می گوید: برخی از کشاورزان با خرید یک دستگاه خشک کن کوچک و جانمایی در انبار یا طویله به‌صورت خانگی بادام خشک می کنند. این شیوه اصلا بهداشتی نیست. چرا بر کار آنها نظارتی نمی شود.
اینکه چرا کشاورزان علاقه ای به مکانیزه شدن کاشت و برداشت ندارند، بجز مقاومت در برابر ایده های نو و کاهش هزینه ها، حتما دلایل قابل بررسی دیگری هم دارد. با این حال محمدرضا خباز، کارشناس زراعت و باغبانی جهاد کشاورزی آستانه اشرفیه می گوید: علت عدم استقبال کشاورزان در ارسال بادام تر به کارخانه بادام خشک کنی، تنها باورهایشان است و معتقدند بادامی که به شیوه سنتی در آفتاب خشک می شود، طعم و مزه بهتری نسبت به بادامی دارد که در کارخانه خشک شده است.
وی با اشاره به خاک مناسب آستانه اشرفیه برای کشت بادام زمینی ادامه می دهد: سپیدرورد، در مسیر خود آبرفتی را می آورد که مواد معدنی مناسب برای کشت بادام را به همراه دارد. موادی همچون کلسیم و سیلیسیم که خاک منطقه را بخوبی تغذیه می کند. به همین دلیل زمین های بادام این منطقه تنها یک بار نیاز به کوددهی دارد و ۵۰ تا ۷۰کیلو کود برای هر هکتار در اوایل کشت کافی است. خود ریشه های بادام باکتری هایی دارد که اوره سازی کرده و به تقویت خاک کمک می کند.
محمدرضا خباز می گوید: کشت بادام از نیمه اردیبهشت ماه آغاز می شود و پیله های سال قبل در زمین کاشته می شود. این گیاه یکساله گرما دوست بوده و در دوره حدودا چهار ماهه به محصول می نشیند و تقریبا تا نیمه شهریور بادام برداشت می شود.
وی آفت های این گیاه را نام برده و می افزاید: داروی ضد قارچ باید در همان ابتدای کاشت به دانه ها زده شود و گرنه سم قارچ کش بعد از رشد گیاه فایده ندارد. از دیگر بیماری‌های بادام، پوسیدگی گیاهچه، بوته میری، پوسیدگی غلافها و لکه های قهوه ای کوچک و آفت هایی مثل لارو حشرات است که به ناچار باید از آفت کش ها استفاده کرد.
این کارشناس باغداری با اشاره به کشت بادام زمینی در دشت مغان ابراز می دارد: ریشه بادام بصورت طولی رشد دارد و تا ۱۲۵ سانتیمتر هم می تواند در عمق زمین فروبرود و منابع غذایی را دریافت کند، به همین دلیل در منطقه کم آبی مثل دشت مغان هم کشت بادام رواج یافته است.
وی بادام تولید شده در آستانه و دشت مغان را مقایسه کرده و می گوید: شاید یکی از دلایل استقبال خریداران از بادام دشت مغان، اندازه بزرگتر بادام مغان باشد ولی از نظر کیفیت و ارزش غذایی بادام آستانه بالاتر است. اینکه چه باید کرد تا دست واسطه ها کوتاه و کشت و برداشت مکانیزه بادام زمینی هم در آستانه اشرفیه ترویج شود، بی شک بر عهده مسئولان جهاد کشاورزی است.
۲ هزار و ۵۰۷ هکتار از زمین های کشاورزی شهرستان آستانه اشرفیه بادام کاشته می شود و از میان روستاهای آستانه، روستاهای بندرکیاشهر نظیر کورکاء، استخر بیجار، پرکاپشت مهدیخانی، خوشکاروندان، نقره ده، تمچال و نبی دهکا، بیشترین سهم تولید را دارند. مهرداد محمدی تماجانی، مدیر جهاد آستانه اشرفیه، ۱۲مرداد ماه اعلام کرد که نخستین محصول بادام زمینی آستانه در سطح هفت هزار مترمربع از زمین های کشاورزی روستای «نقره‌ده» بخش بندرکیاشهر آغاز شده است.(ایرنا) اگرچه وی باور دارد که بادام زمینی، یک محصول استراتژیک در آستانه اشرفیه است و اقتصاد منطقه مبتنی بر تولید آن است، اما تاکنون تلاش خبرنگار ما برای راهکارهای عملی جهاد کشاورزی آستانه برای بهبود شیوه های تولید و حمایت از کشاورزان و کوتاه کردن دست واسطه ها بی نتیجه مانده است.
نظر شما