تاثیر۱۱ سپتامبر بر سینمای جهان و شخصیت عرب مسلمان

خبرگزاری شبستان، جهان اسلام: حادثه 11 سپتامبر 2001 آمریکا، یک حادثه منحصربه فرد در نوع خود بود. طبیعی است که این حادثه تاثیر واضحی بر سینمای جهان به طور کلی و سینمای آمریکا به طور خاص داشته باشد.

بدیهی است که شخصیت مسلمان عرب که سال های طولانی در فیلم های هالیوودی تکراری و کلیشه ای ظاهر شد، پس از این حادثه دارای معانی و چارچوب های متفاوت شد و قهرمان آمریکایی قوی که همیشه خوب و خیر است، افراد بد و اشرار را نابود می کند، جهان خارج از فضا و سیاره ها و زمین را در برابر مزاحمان محافظت می کند، به طور نسبی کاهش یافت تا تصاویری واقعی تر نمایش داده شود.

پیش از این، جنگ جهانی دوم و جنگ ویتنام تاثیر بسیار بر سینما برای دهه های طولانی گذاشت. این مسئله به این معناست که حادثه 11 سپتامبر هنوز تاثیر خود را بر سینما خواهد گذاشت.

طارق الشناوی، منتقد سینمای مصر به خبرگزاری اسپوتنیک می گوید: مهم ترین تاثیر حادثه سپتامبر در سینما بر چگونگی نمایش شخصیت عرب است. پس از حادثه 11 سپتامبر، پرداختن به شخصیت های عربی و اسلامی در درام ها به ویژه سینمایی افزایش یافت. این رویداد با قدرت و وسعت، خود را بر زندگی تحمیل کرد و پرسش های بسیاری درباره اسلام، ماهیت آن و تروریسم مطرح کرد.

الشناوی می گوید: ما کارهای بسیاری را می بینیم که شامل واژگان و عبارت های اسلامی مانند صدای اذان، عبارت السلام علیکم، آیات قرآنی یا لباس اسلامی است. ویژگی ها سینما و تلویزیون در جهان تغییر کرذ و مسایل مربوط به مسلمانان جایگاه ویژه یافت، حتی بهار عربی از توجه بسیاری برخوردار شد، زیرا در این منطقه خاص رخ داد. با این وجود پس از حادثه 11 سپتامبر، میزان فیلم سینمایی با ترکیب اسلامی و عربی افزایش یافت.

این منتقد مصری تاکید می کند که متاسفانه تصویر عرب و مسلمان منفی تر شده است، زیرا حادثه 11 سپتامبر به معنای صدور تروریسم از کشورهای اسلامی به خارج از آنهاست. همچنین صحنه های خشونت خون و تصویر ذهنی به جامانده از تروریسم را با هویت اسلامی و عربی مرتبط کردند، بدون اینکه ماهیت اسلام و مدارای آن را بشناسند. این تصاویر به عمیق شدن تصویر ذهنی مشخص کمک کرده است، زیرا این تصاویر منتشر شده به این معناست که اسلام، اسلام مدارا نیست.

او می گوید:باوجود این تصویر، سینما به کارهای متنوع پرداخته است. فیلم سینمایی که به تراژدی انسانی در افغانستان و وضعیت زنان در سایه طالبان پرداخته است. تصویری که هنر افغانستان و سینمای مقاومت ارایه کرد، مانند فیلم بادبادک باز. این فیلم تلاش دارد تا بیانگر میراث هنری و مردمی افغانستان  و نوستالژی حکومت قبل از طالبان باشد.

الشناوی می گوید که من فکر می کنم که سینما و هنر هنوز حادثه 11 سپتامبر را به پایان نرسانده است. می بینم که سینما هنوز چیزی برای ارایه درباره این حادثه به خصوص پس از بازگشت دوباره طالبان به حکومت در افغانستان دارد.

درهمین حال، عصام زکریا بعیدا، منتقد سینما به اسپوتنیک می گوید: این حادثه به وضوح در سینمای جهان تاثیر روشنی برجای گذاشت و واکنش های بسیاری وجود داشت.

زکریا ادامه می دهد که قبل از 11 سپتامبر، سینمای آمریکا به داستان های اسلام سیاسی و تروریسم می پرداخت اما بدون جدیت. بیشتر فیلم ها سبک و در قالب اکشن بود. پس از این حادثه نمی توان با این مسایل به صورت طنز برخورد کرد، زیرا نگاه سینمای آمریکا در مقابل این مسایل جدی تر شده است.

او می گوید: دو جنبه وجود دارد، جنبه اول پرداختن سینمایی به خود وقایع است. تعدادی کمی از این آثار تولید شده است. صحنه فروپاشی مرکز تجارت جهانی مانند «یونایتد 39» و  «مرکز تجارت جهان» به ندرت مورد بررسی قرار گرفت. اما برخی از فلیم ها به طور مستقیم به این حادثه پرداختند. بیشتر فیلم ها به مسئله جهاد و تروریست ها و داستان آنها و چگونگی پیدایش آنها پرداختند. همچنین فیلم های وجود دارد که پرسش هایی درباره نقش آمریکا در ایجاد این گروه ها و نقش آن در افغانستان را مطرح کردند.

زکریا می گوید: به جنگ در افغانستان متنوع پرداخته شده است، بنابراین فیلم های تجاری و سبک وجود دارد که قدرت آمریکا و قهرمان آمریکا را ستایش می کند. فیلم هایی وجود دارد که به خود جنگ به صورت انتقادی نگاه کرده است، همانند جنگ ویتنام.

این منتقد سینمایی تاکید می کند که مسلم است که پس از 11 سپتامبر سینمای آمریکا جدی تر و عمیق تر به مسئله تروریسم و اسلام سیاسی بپردازد و به فیلم های اکشن و الگوهای تکرار اکتفا نکند.

برهمین اساس می توان گفت که آمریکا پس از حادثه 11 سپتامبر از هنر سینما برای تبرئه اشتباه های خود در خاورمیانه استفاده کرد و چهره ای منفی از شخصیت عرب مسلمان به تصویر بکشد. اما مسئله مهم اینجاست که خالقان طالبان و القاعده و داعش گروهک های تروریستی دیگر کسانی جز آمریکا و متحدان غربی اش نیستند. این حادثه چراغ سبزی برای واشنگتن برای سیطره بر افغانستان و ورود به خاک این کشور بود، زیرا در آن زمان بارها به بهانه جنگ با تروریسم قصد حمله به افغانستان را داشت، اما افکار عمومی جهان مخالف این اقدام بودند. به همین دلیل بعید نیست که پشت این حادثه خود واشنگتن ایستاده باشد.