ایجاد ظرفیت های اقتصادی جدید با توجه به شرق/نگاه جدید به مسائل بین الملل در سخنان رییس جمهور در سازمان ملل شنیده می شود

خبرگزاری شبستان –گروه سیاسی- مریم رضازاده: قطعا عضویت کامل جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای فرصت استثنایی را در اختیار کشور برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری قرار می دهد. با توجه به تحریم های آمریکا این عضویت می تواند ما را در پیشبرد برنامه های اقتصاد و گسترش مراودات اقتصادی و تجاری با حوزه شرق کمک کند. گفت و گویی با ابوالفضل عمویی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم تهران در این رابطه داشته ایم که در ذیل آمده است.

حضور رییس جمهور در اجلاس شانگهای تا چه اندازه در بحث ارتباط گسترده با شرق موثر است؟ تا چه اندازه باید ارتباط با شرق محور باشد؟

از دو منظر می توان به این موضوع نگاه کرد؛ یک منظر اصولی است. واقعیت این است که ما در سیاست خارجی هر چقدر می توانیم باید گزینه های کشور را متنوع کنیم، نه نگاه صرفا به غرب حل مشکل ماست و نه تنها فراموش کردن غرب و هدف قرار دادن شرق می تواند چاره کار ما باشد. آقای امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه به بحث دیپلماسی متوازن اشاره کردند یعنی باید همه گزینه ها به توازن مورد استفاده قرار گیرد، الان ما باید در این مقطع نگاه به شرق را تقویت کنیم به جهت اینکه به دیپلماسی توازن ببخشیم و این جدا از این است که می خواهیم با غرب رابطه داشته باشیم و مذاکرات مان به کجا می رسد. مسئله مهم این است که فرصت های کار اقتصادی با شرق بیشتر است، همین الان با 28 میلیارد دلار با اعضای شانگهای تجارت داریم در شرایطی که تجارت خارجی ما بین 37 تا 42 میلیارد دلار در این سال های اخیر ترلانس در سال های اخیر داشته است. وقتی 28 میلیارد دلار این تجارت با مجموعه از کشورهایی که 9 عضو شانگهای است، نشان می دهد که ظرفیت کار بسیار زیاد است و اگر بخواهیم جدی تر و پرکارتر در همکاری با این کشورها فعال شویم، فرصت های بیشتری هم وجود دارد.

یکی از نقصان هایی که در تجارت خارجی کشور می بینیم، این است که سیاست همسایگی و 15 کشوری که در همسایگی ما هستند حدود 1200 میلیارد دلار با همدیگر تجارت دارند. سهم ایران از کل تجارتی که در همسایگی اش اتفاق می افتد حدود 2 درصد است و بین 20 تا 24 میلیارد دلار در همسایگی خودمان بوده است. اگر ما بتوانیم این فرصت را از دو درصد به چهار درصد برسانیم که اصلا عدد پررنگی نیست، تجارت خارجی ما چیزی حدود 20 تا 30 درصد رشد می کند و این می تواند برای ما فرصت بزرگی باشد.

توجه به شرق برای ما ظرفیت های اقتصادی جدید می آورد. این کشورهایی که در شانگهای بودند عمدتا کشورهایی هستند که با رویکرد یکجانبه گرایی و تحریم های یکجانبه همراهی نمی کنند و برای همین آمده اند که تجارت خودشان را ذیل همکاری های بین المللی، قوانین حقوق بین الملل و نظام بین الملل مشروع می داند با ایران توسعه بدهند، این نگاه در مورد غرب این گونه است که علیرغم اینکه تحریم ها در هیچ کجا برای ایران از جهت بین المللی وجود ندارد ولی تجار و شرکت های غربی همراهی شان با تحریم های آمریکایی بیشتر است و آن هم به این دلیل که اقتصادشان با اقتصاد آمریکا درهم تنیده است و به همین دلیل تجارت ما با شرق می تواند گسترش بیشتری پیدا کند، فرصت های جدیدی پیش رو است و اگر چشم انداز 25 ساله ایران و چین فعال شود، فرصت های سرمایه گذاری چین در ایران به شدت افزایش پیدا می کند و ایران می تواند برای چینی ها ظرفیت تقویت این ایده ای که دارند یعنی ایده یک کمربند یک جاده را فعال کنند، ایران می تواند امنیت انرژی برای چین را تامین کند و متقابلا چینی ها می توانند با سرمایه گذاری در ایران فضای جدیدی شکل دهند و به توسعه زیرساخت ها کمک کنند.

در بحث قرارداد 25 ساله با چین نگرانی هایی ایجاد شد و شفاف سازی در این رابطه صورت نگرفت. تا چه اندازه این قرارداد در راستای رشد و توسعه کشور است؟

چشم انداز همکاری ایران و چین حداقل برای نمایندگان مجلس مکشوف بوده است ما دیدیم و مطالعه کردیم و آنچه که ما دیدیم، این است که یک قرارداد نیست و تعهدی برای کشور نمی آورد و نیازی نیست که به داخل مجلس برای تصویب بیاید. مراکاز حقوقی و معاونت قوانین مجلس که این مباحث حقوقی را دنبال می کند، اعلام کردند که این قرارداد نیاز به تصویب در مجلس ندارد البته معمولی هم نیست که توافق های این شکلی اطلاع رسانی شود و طرف چینی هم با محافظه کاری برخورد می کند و کشورهای دیگر هم که چشم انداز همکاری می نویسند عموما نیازی بر اعلام عمومی ندارند.

موضوع فروش کیش یا اعزام نیروی نظامی در این متن نیست. واقعیت این است که اگر بخواهیم تعبیری از چشم انداز همکاری 25 س اله ایران و چین داشته باشیم، مثل این است که بگوییم ما با طرفی به تفاهم رسیدیم که یک کتابخانه ایجاد کنیم، در مرحله نخست فقط قفسه های کتابخانه را گذاشتیم و نوشتیم اینجا می خواهیم کتاب های حوزه انرژی و پتروشیمی و حمل و نقل و همکاری های فرهنگی و اجتماعی را بگذاریم و فقط عناوین است و در محتوا هیچ کاری صورت نگرفته است و هنوز قفسه ها خالی است، قفسه ها قراردادهایی است که باید ذیل این توافق شکل بگیرد. این سند یک چشم انداز است و می گوییم ما در این زمینه ها با هم همکاری می کنیم اما اینکه دقیقا این همکاری ها چیست و چه تعهداتی به همدیگر می دهیم هنوز جلو نرفته است و اتفاقا یکی از خواسته ها و مطالبات مجلس در اواخر دولت قبل و چه در دولت جدید و همین موارد جلساتی که با وزیر خارج داشته ایم، بحث پیگیری اجرایی شدن این موضوع است چون الان در محتوا اتفاق خاصی نیفتاده است و ذیل این موضوع قرارداد بسته نشده است. قراردادها تعهدآور هستند یعنی کشور چه از جهت ایجاد دسترسی برای طرف مقابل و چه از جهت مالی باید تعهد بدهد و لازم است که در مجلس از جهت بعد حقوقی مورد رسیدگی قرار گیرند. چشم انداز محتوای تعهدآوری ندارد که ما نگران آن باشیم هیچ تعهدی از جنس مکان و مالی داده نشده است و فقط طرفین گفته اند که ما در حوزه های مختلف همکاری کنیم.

رییس جمهور به صورت ویدیو کنفرانس در هفتاد و ششمین اجلاس عمومی سازمان ملل متحد سخنرانی خواهند داشت به چه مسایلی در این سخنرانی اشاره شود؟

فرصت حضور آقای رییسی در مجمع عمومی سازمان ملل فرصت خاصی است به جهت اینکه اولین حضور وی در یک مجمع بین المللی است و معمولا دولت ها از این فرصت برای اعلام مواضع عمومی خودشان در مسایل بین المللی استفاده می کنند، خیلی از کشورها انتظار دارند که صحبت های آقای رییس جمهور را بشنوند، ما هم در دوره آقای احمدی نژاد و روحانی شاهد سفرهای مکرر روسای جمهور بودیم که از فرصت مجمع عمومی برای بیان مواضع جمهوری اسلامی استفاده می کنند. شرایط شیوع کرونا این فرصت را محدود کرده است اما هم اینکه رییس جمهور از فرصت شرکت مجازی استفاده می کنند یک فضای جدید برای بیان مواضع ایجاد می کند.

همه انتظار دارند چند موضوع را در سخنرانی رییس جمهور بشنوند، مواضع کشورمان در موضوع هسته ای و مذاکرات پیش رو، سیاست همسایگی که رییس جمهور در مورد آن صحبت کرده است، مواضع جمهوری اسلامی ایران در مباحث منطقه ای و تحولات اخیر در افغانستان مورد نظر خواهد بود. نوع نگاه جمهوری اسلامی ایران به نظام بین الملل در دوره جدید مسئله کلی است که در این مقطع شنیده خواهد شد. مسایل دیگری مثل بحث دیپلماسی اقتصادی و همکاری ها با لنگرکشورهای مختلف و عضویت ایران در شانگهای قطعا در نطق رییس جمهور مورد تاکید قرار خواهد گرفت.