به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، نشست «آینده‌پژوهی اربعین» سه‌شنبه ۲۳ شهریور از سوی پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی و مرکز همکاری‌های علمی و بین‌الملل و اندیشکده اربعین پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با ارائه جلال ریزانه، عضو هیئت علمی پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی، برگزار شد.
در ادامه متن سخنان وی را می‌خوانید:
آینده بزرگترین دغدغه ماست و بیشترین خواسته‌ها و تمایلات ما مربوط به آینده می‌شود و از اهداف بلندمدت با عنوان آرزوها یاد میکنیم. لذا آینده خواست تمامی انسانها در زندگی و نیز موضوعی مجهول و در عین حال جذاب است. یکی از خواسته‌هایی که همه ما به دنبال آن هستیم کشف و شناخت آینده است؛ آیندهای که در شرایط کنونیِ زندگی نسبت به دوره‌های گذشته بسیار جذاب‌تر شده است.
شناخت آینده برای رفع نگرانی‌های ما صورت می‌گیرد، برخی نیز در آینده به دنبال تحقق اهداف عالی خود هستند. آینده بسیار متنوع است؛ به گونه‌ای که اتفاقاتی که در آینده رخ می‌دهد برای ما قابل رؤیت و کشف نیست؛ هرچند نبوغ انسان با بهره‌گیری از روش‌هایی برای پیشبرد اهداف خود در آینده قابل اتکاست اما اتفاقاتی در آینده رخ می‌دهد که در هیچ جای زندگی قابل رؤیت نبوده است. در دانش آینده‌پژوهی، آینده انسان با استفاده از پیشگویی یا نیروهای فراطبیعی تحلیل نمی‌شود، بلکه بر مبنای عقل و منطق و فلسفه برای آینده‌پژوهی اقدام میکنیم.
انواع آینده‌پژوهی
آینده انواع مختلفی دارد که ممکن است از هر چیزی که امکان وقوع داشته باشد، با عنوان آینده یاد میکنیم. هر چیزی هم که با عنوان آرزوها شناخته می‌شود در آینده ممکن، دسته‌بندی خواهد شد. در بین آینده‌های ممکن، احتمال وقوع برخی بیشتر است که از آنها با عنوان آینده‌های محتمل یاد میکنیم، از جمله زندگی انسان در فضا. اقداماتی که انسان برای تحقق عدالت و آزادی‌خواهی و زندگی بهتر انجام می‌دهد می‌تواند جزئی از آینده محتمل باشد که امکان وقوع آن از آینده ممکن بیشتر است. همچنین آینده‌هایی وجود دارد که تشخیص می‌دهیم باید به سمت آنها حرکت کنیم و از آنها با عنوان آینده‌های مرجح یاد میکنیم و امروز بیشتر آینده‌پژوهی‌ها براساس آینده‌های مرجح صورت می‌گیرد. یک دسته نیز با عنوان آینده‌های محتوم وجود دارند که قطعاً و یقیناً اتفاق خواهند افتاد که بیشتر در کتب آسمانی و ادبیاتِ وحی بیان داده و توصیه شده است که انسانها خودشان را برای آنها آماده کنند.
یکی از آینده‌های حتمی که در تمام ادبیات آسمانی به آن اشاره شده، روز قیامت است و تمام توصیه‌ها به انسان به منظور آماده‌سازی برای چنین روز بزرگی است. وقتی می‌خواهیم اتفاقات آینده را شناسایی کنیم، براساس چهار مفهوم است که یکی از آنها روندهای خُرد و کلان هستند؛ مثلاً در جامعه امروز ما سالخوردگی یا موفقیت از از کلان‌روندهای جهانی هستند. دومین مفهوم رخدادها هستند و اتفاقاتی رخ می‌دهد که در گذشته سابقه نداشت از جمله کرونا که در یک سال و نیم گذشته زندگی انسان را در ابعاد مختلف تحت تأثیر قرار داده و سبک زندگی ما را تغییر داده و موضوعی است که در معادلات اقتصادی و کشاکش قدرت در سیاست بین‌الملل تأثیر گذاشته، چراکه دنیای ما بسیار در هم تنیده است.
سومین مفهومی که آینده ما را شکل می‌دهد تصویرسازی ذهنی ما از آینده است. خیلی راحت با تکنیکی به نام هفت پرسش می‌توانیم مشخص کنیم که آینده انسان به چه سمتی خواهد رفت. ما با شناخت تصاویر ذهنی می‌توانیم آینده‌های محتمل و مرجح اشخاص را تشخیص دهیم و استراتژی‌های ملل و افراد مختلف را مشخص کنیم.
چهارمین مفهومی که در شکل‌گیری آینده تأثیرگذار است اقدامات ماست. اینکه در حال حاضر مشغول انجام چه کارهایی هستیم بیان‌کننده آینده پیش روی ما خواهد بود. در بسیاری از موارد اتفاقاتی که در زندگی ما رخ می‌دهد ناشی از انتخاب‌های ماست. در مطالعاتی که در حوزه رفتاری صورت می‌گیرد، جنبه شناختی عمدتاً انسانها را منتهی به تغییر می‌کند، یعنی تعییرات انسان ناشی از شناخت‌های آنهاست.
در دنیایی زندگی میکنیم که خواسته‌ها و آمال‌های زیادی وجود دارد و قدرت‌ها به دنبال رقم زدن آینده بشریت هستند تا استیلای خود را بیشتر کنند. قدرت‌هایی وجود دارند که به دنبال ایجاد چشم‌انداز مورد نظرشان هستند و در این راستا انسان‌های بی‌گناه زیادی کشته شده‌اند و ظلم زیادی وجود دارد. در دنیایی که تحولات آن بسیار زیاد است اهداف زیادی هم از سوی قدرت‌ها در حال شکل‌گیری هستند.
اربعین نشانه تقویت روحیه آزادی‌خواهی
یکی از مفاهیمی که انسانها در طول تاریخ به دنبال محقق کردن آن بوده‌اند عدالت‌خواهی بوده و اقدامات زیادی برای آن صورت گرفته که گاه منتج به نتیجه نشده است، اما در مفاهیم دینی و شناختیِ ما، حرکتی رخ داده که این کلان‌روند قرن‌هاست که از سوی انسان‌های آزادی‌خواه به عنوان یک مرجع پذیرفته شده است. این حرکت در دهه هفتاد هجری رخ داد و منجر به شکل‌گیری روندها و کلان‌روندهای بسیار بزرگی در زندگی انسانها شد. انسان‌های آزادی‌خواه با تمسک به این الگو به حرکت خود ادامه دادند.
اربعین یکی از مواردی است که بزرگان ما بیان کرده‌اند و بیانگر کلان‌روند آزادی‌خواهی در زندگی انسان‌هاست و نشان‌دهنده این است که این کلان‌روند آزادی‌خواهی هر سال تقویت و در حوزه‌های مختلف زندگی انسان نمایش داده می‌شود. در چند سال اخیر حضور میلیونی در پیاده‌روی اربعین به شکل نمادین رخ می‌دهد و در سال ۱۳۹۸ قریب به ۲۱ میلیون نفر از ملل مختلف در آن حضور یافتند. این رویداد نشان‌دهنده تصویری از حیات طیبه انسان‌هاست و نتیجه قیام امام حسین(ع) در آن دیده می‌شود و اتمام حرکت اباعبدالله الحسین(ع) نیست، بلکه بیان‌کننده تصاویر روشنی از آیندهای مطلوب و موجه است که از سوی بندگان خوب خدا انتخاب شده و نتیجه آن، قیام امام زمان خواهد بود و حتی دعای نهایی تمام کسانی که در اربعین حضور پیدا می‌کنند تعجیل در ظهور امام عصر(عج) است.
تقویت عدالت‌خواهی در آینده
در زندگی امروز ما افراد مختلفی الگوهای موفقیت را ارائه می‌دهند و اینکه چگونه استقامت کنیم و مشکلات را پشت سر بگذاریم، اما خوب است که الگوی موفقیت را از واقعه کربلا بگیریم. یکی از مواردی که در اربعین می‌توانیم از آن به عنوان الگوی موفقیت یاد کنیم، خلق فرصت‌هاست؛ از جمله افرادی که در واقعه کربلا به عنوان اسیر و برده گرفته شدند، چگونه به عنوان انسان‌های آزاد به سرزمین‌های خود بازگشتند و فرصت‌های بی‌نظیری را خلق کردند.
اربعین آینده مرجح و مطلوب را به ما نشان می‌دهد، در پیاده‌روی فقط شیعیان حضور ندارند، بلکه مسیحیان و حتی کسانی که ممکن است دین خاصی نداشته باشند نیز حضور پیدا می‌کنند و نمادی از حرکت بزرگ انسانها به سمت آزادی‌خواهی و عدالت‌خواهی است. در مطالعاتی که در دانشگاه آکسفورد صورت گرفته و تحولات را تا سال ۲۰۳۵ میلادی بیان کرده است، یکی از کلان‌روندهایی که تقویت خواهد شد آزادی‌خواهی و عدالت‌خواهی است و بدین ترتیب به حرکت‌های شیعیان نیز اشاره شده و همچنین به معنویت‌گرایی پرداخته است. در پیاده‌روی اربعین تصاویر مختلفی از آینده انسان در حوزه مهدویت نمایش داده می‌شود و افراد مختلفی اهداف و عملکردهای خود را تبلیغ می‌کنند.
نظر شما