به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، غایت خوشنویسی نوعی رفتار در عرفان ایرانی است که از راه ممارست و مشاقی راهرو را به خلق زیبایی محض و زیبایی درون هدایت می کند و در نهایت اثر چیزی جز زیبایی ناب را روایت نمی کند. همزمان با هفته خوشنویسی با «حجت امانی» دکتری تاریخ هنر اسلامی، نقاش و خوشنویس ، احیاگر خط تعلیق در دوره حاضر درباره وضعیت هنر خوشنویسی و آموزش آن به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
ارتباط هنر خوشنویسی با درون انسان ارتباط معنا داری است، آیا این هنر می تواند به کشف زیبایی های درون انسان شود؟
غایت خوشنویسی نوعی رفتار در عرفان ایرانی است که از راه ممارست و مشاقی راهرو را به خلق زیبایی محض و زیبایی درون هدایت می کند و در نهایت اثر چیزی جز زیبایی ناب را روایت نمی کند. مانند سیاه مشق هایی که گاهی ما تلاش می کنیم کلمات و متون آن ها را بخوانیم اما قطعنا هدف خوشنویس خوانده شدن نبوده بلکه کشف زیبایی درونی کلمات و روابط بین آنها و لذت خلق بصری در لحظه در اولویت بوده است بگونه ای که در برخی از این سیاه مشق ها از تکرار کلمات روی هم پس از خشک شدن مرکب دیگر خوانا بودن کلمات و حروف پنهان شده و صورت تازه ای پیدا کرده است.
که این مطلب را مولانا به زیبایی در قالب سوال بیان کرده است:هیچ خطاط نویسد خط به فن/ بهر عین خط نه بهر خواندن!
نکته قابل توجه در این بیت مولانا توجه به کلمه فن است یعنی صناعت و مهارت را لازمه آزادی در بیان هنری و خلق زیبایی می داند، به بیان دیگر مولانا تا زمانی که خوشنویسی سطح تقلید و هوشیاری باقی می ماند را هنر نمی داند بلکه بدنبال غایت خط است که صرفا خوانایی نیست بلکه وجه زیباشناسانه ای است که خوشنویس به کلمات می بخشید. درست مثل یک شاعر که چگونه با چینش چند کلمه روزمره ای که ما بارها از آن استفاده می کنیم مفهوم تازه ای خلق می کند.
شما به عنوان احیاگر خط تعلیق وضعیت هنر خوشنویسی در دوران کنونی را چگونه می بینید؟
آنچه که خوشنویسی امروز را با وجود رسانه ها و این همه کتاب و اساتید با مشکل مواجه می کند و شاید شده باشد، عدم بازشناخت و کسب معیارهای زیباشناسانه شخصی یا به گفته قدمای این فن شریف «مشق خیالی» است. پایبندی به یک شیوه خاص اگر چه جهت حفظ و انتقال آن به نسل های بعدی امری پسندیده است اما امروزه در عصر رسانه ها و‌مدیاهای گوناگون هستیم و به راحتی دستیابی به آثار هنرمندان ادوار مختلف آسان شده است ؛ بنابراین کسب سواد بصری لازم و باز خوانی زیبایی شناسی خوشنویسان طراز دار در کنار کشف ذایقه بصری شخصی می‌تواند صورت دیگری به خوشنویسی بیفزاید و ما را از مقلد بودن برهاند.
با اینکه هنر خوشنویسی هنر سنتی ایران است اما امروز خانواده ها کمتر فرزندانشان را برای شرکت در آموزش های خوشنویسی ترغیب می کنند؟
نسل امروز ابزار و رسانه های خود را دارد و کمتر به سراغ ادوات گذشته می رود از این رو ساخت برنامه های نوین در جهت آموزش در کنار آموزش سنتی می تواند موثر باشد.
رشد خطوط کامپیوتری در مقایسه با خوشنویسی سنتی چگونه است؟
نرم افزار و مدیاهای گوناگون در عرصه خوشنویسی رشد کرده است. این را باید از خوشنویسی سنتی جدا کرد چون خوشنویسی سنتی برای خود آدابی و مراتبی دارد و متفاوت از کارهای جدید است، بیشتر این خطوط را در باید حیطه تایپوگرافی قرار داد و مربوط به رشته گرافیک دیزاین است. اما اگر این هنرمندان ارتباط بصری با مبانی خوشنویسی سنتی و درک فضای بصری و روابط دیداری خوشنویسی سنتی را درک کنند و یک نوع اینها را بازکشف کنند، قطعا ما با تایپوگرافی‌ها و خطوط زیباتر و منسجم‌تری روبرو خواهیم بود. هدف خود من از احیای دوباره خط تعلیق بازگشت به جنبه‌های زیباشناسانه و بصری خط تعلیق بود وگرنه این خط، یک خط در حال تکامل بود و نسبت به خط نستعلیق که جای آن را گرفت، رشد نکرده بود.
آموزش هنر خوشنویسی به عنوان هنر ایرانی را چگونه ارزیابی می کنید؟
من باور دارم شیوه‌های نوین آموزشی که متناسب با زمان ما هستند دسترسی نسل نوجوان را با آموزش هنرهای سنتی و از جمله خوشنویسی راحت‌تر می‌کند و باعث اقبال بیشتر نسل جوان به این هنر بشود؛ همانطور که می دانید نسل جوان امروز یک نسلی است که با سرعت عجین شده است. سرعت در زمان برایشان مهم است. آنها در دنیای امروزی زندگی می‌کنند که شتاب بیشتری دارد و خودش را با آن شتاب وفق می‌دهد. شیوه های آموزش خوشنویسی باید نوین شود همانطور که میرزا «محمدرضا کلهر» انقلابی بنیادی در آموزش خوشنویسی بوجود آورد.
آموزش نوین نیازمند به چه جنبه های کاربردی خوشنویسی چیست؟
همان گونه که میرزا «محمدرضا کلهر» متناسب با زمان خود که مصادف با پدیده چاپ سنگی و ضرورت کتابت روزنامه‌ها در ایران بود با نبوغ خود با کم کردن از دور کلمات به سرعت خوشنویسی افزود. در آن زمان برای کتابت روزنامه‌ها سرعت و زمان نقش مهمی داشته است. بنابراین او توانست با نبوغ خود این چالش را به فرصتی تبدیل کند که تحولی در آموزش خوشنویسی و فراگیری بیشتر آن به وجود آید چون پیش از کلهر شاگردان باید زمان زیادی را صرف گذراندن مفردات می‌کردند. ما در دوره معاصر به خلاقیت و نبوغ استادان و هنرمندان خوشنویس نیاز داریم که متناسب با زمان با جنبه‌های کاربردی خوشنویسی و آموزش‌های نوین به نسل جوان توجه داشته باشند.
نظر شما