خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ از گذشته‌های دور همواره مردم بیرجند برای دستیابی به آب آشامیدنی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کردند. وجود این شهر در حاشیه کویر، کمبود بارندگی‌ها، ویژگی‌های جغرافیایی، حضور گردشگران خارجی برای بازدید از جاذبه های شهر و... از مهمترین مشکلات مردم این خطه برای دستیابی به آب محسوب می‌شد.
در سال ۱۳۰۲ به ابتکار و هم‌فکری تعدادی از بزرگان و خیران، شهر بیرجند لوله‌کشی شد و به این ترتیب با تلاش‌های خیران و پیگیری مسئولان وقت، بیرجند به آب لوله‌کشی دست یافت. نکته حائز اهمیت این است که در آن زمان حتی پایتخت هم از آب لوله‌کشی محروم بود و بهره‌برداری از آب لوله‌کشی در تهران در سال ۱۳۳۴ صورت گرفت و اجرای این مهم اهمیت بیرجند را به عنوان شهری که در امر لوله‌کشی بر پایتخت تقدم داشت را نشان می‌دهد. بنگاه خیریه آب لوله یکی از بنیادهای خیریه شاخص در کشور است.
بررسی های انجام شده از اقدامات بنگاه از گذشته تاکنون نشانگر این مهم است که این مؤسسه وقفی در نوع خود بی‌نظیر بوده و به صورت وقف عام مشابه‌ی نداشته و ظرفیت مایملک منقول و غیرمنقول آن میلیاردها ارزش دارد.
گستره وقف در خراسان جنوبی
خیرخواهی، دستگیری از درماندگان و ضعیفان، واگذاری ملک و مال در راه حق و در طریق نجات محرومان، در فرهنگ ایران جایگاه برجسته‌ای دارد و الگوهای ذهنی و حقیقی ایرانیان با این ویژگی‌ها پیوند دارد.
این فرهنگ و سنت حسنه وقف در پهنه جغرافیایی خراسان جنوبی، امری ریشه‌دار است که در تمامی ابعاد و زوایای زندگی انسان می‌توان نمودهای آن را یافت. از مسجد، پل، حمام، تکیه و آب‌انبار که مصادیق وقف سنتی به شمار می‌آیند تا درمانگاه، بیمارستان، کتابخانه، مدرسه و دانشگاه که مصادیق وقف در دوره مدرن محسوب می‌گردند، جملگی پدیده‌های جغرافیایی‌اند که در پیوند با بینش و فرهنگ اسلامی و ملی، هریک کارکردی خاص را در جامعه دارا هستند.
گستره وقف در خراسان جنوبی را می‌توان در مراسم تعزیه ائمه اطهار علیهم‌السلام، کمک به فقراء و مستمندان، افطار روزه‌داران، تلاوت قرآن و موارد دیگر مشاهده کرد.
در میان بناها و مؤسسات خیریه این شهر بنگاه خیریه آبلوله بیرجند، یکی از بنیادهای خیریه شاخص، از بُعد کارکرد، اساسنامه و ترکیب هیئت مؤسس و دستاوردهای آن به شمار می‌آید.
تأسیس بنگاه آبلوله، تدوین اساسنامه به‌ویژه ترکیب هیئت مؤسس، از ظرفیت بالای سرمایه اجتماعی و فرهنگی در این شهر حکایت می‌کند. مفاد اساسنامه بنگاه خیریه آبلوله که متضمن اهداف، ویژگی‌های ساختاری، وظایف و حدود اختیارات اعضای آن است، می‌تواند الگویی برای مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه قرار گیرد.
در ماده پنجم اساسنامه مذکور اسامی ۳۰ تن از مؤسسان، واقفان بنگاه درج‌شده است. بررسی پایگاه اجتماعی و طبقاتی این افراد نشانگر حضور طیف متنوعی از عالِم مذهبی، نویسنده، روشنفکر، تاجر، ملّاک و نخبگان حکومتی در این ساختار دیده می شود. این ترکیب متنوع هیئت مؤسس و همگرایی آنان در بنیان‌گذاری یک مؤسسه مستقل غیردولتی در کشور آن هم به‌صورت خیریه و وقفی برای رفاه عمومی، خود نمود دیگری از سرمایه اجتماعی و فرهنگی است.
مسئولیت آب‌رسانی و تأمین آب شرب شهروندان تا سال ۱۳۷۲ یعنی به مدت ۷۰ سال با بنگاه آبلوله بوده که در این مدت این مهم را به‌خوبی به انجام داده است. در تاریخ ۱۱ دی ۱۳۶۹ طرح تشکیل شرکت‌های آب و فاضلاب به تصویب نهایی رسید. پس از تصویب قانون شرکت‌های آب فاضلاب در مجلس شورای اسلامی بدون توجه به تبصره ۴ ماده ۴ قانون مذکور که به‌صراحت عنوان‌شده، چنانچه آب شرب شهری وقف باشد، باید طبق مقررات وقف عمل گردد، با توجیه اشتباهی که از مفاد قانون شده بود بعد از تأسیس شرکت آب و فاضلاب، کلیه مایملک بنگاه را به‌صورت قهری در اختیار می‌گیرند.
به دنبال مصوبه مجلس شورای اسلامی و علی‌رغم مخالفت گردانندگان آن بعد از تصویب قانون تأسیس شرکت‌های آب و فاضلاب این مسئولیت به شرکت‌های مذکور واگذار شد. این روند واگذاری این بنیاد خیریه را با مشکلات عدیده وحتی تصرف مایملک آن روبرو ساخت.
درواقع از سال ۱۳۷۴ به‌موجب تصمیم دولت وظایف آب‌رسانی در سراسر کشور به شرکت آب و فاضلاب واگذار شد که به موجب آن بنگاه خیریه آبلوله از این وظیفه معذور و شرکت مذکور در شهر بیرجند با تصرف تأسیسات آب‌رسانی بنگاه آبلوله، این وظیفه را عهده‌دار شد.
مدیریت بنگاه خیریه آبلوله بیرجند به اوقاف خراسان جنوبی واگذار شد
مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی در گفتگو با شبستان در بیرجند با بیان اینکه بنگاه آبلوله اولین وقف مشارکتی در کشور است، گفت: این موقوفه به عنوان نخستین وقف مشارکتی بیش از ۹۰ سال از زمان آن می‌گذرد و تعداد ۳۰ نفر از خیران، معتمدین، بزرگان شهر، و روحانیت آن زمان موضوع تأمین و توزیع آب شرب شهر را مورد بررسی قرار داده و در نهایت تصمیم به خریداری سهام قنات علی آباد و انتقال آب از طریق لوله کشی به بیرجند شدند.
حجت الاسلام «پرویز بخشی پور» با اشاره به این مهم که با رای دیوان عالی کشور مدیریت بنگاه خیریه آبلوله بیرجند به اوقاف وامور خیریه خراسان جنوبی واگذار شد، افزود: متأسفانه این موقوفه براساس نیت واقف اجرا نمی شد و در عمل عواید موقوفه به تأمین آب شرب نمی رسید.
وی با بیان اینکه اداره اوقاف امین واقفان است، تأکید کرد: نمی توان به هیچ عنوان نیت واقف را تغییر داد و باید بر اساس نیت واقف موقوفه اداره شود.
حجت الاسلام بخشی پور اظهار داشت: موقوفه بنگاه خیریه آبلوله بیرجند بعد از بررسی و شفاف سازی هزینه‌ها در راستای نیات واقفان که نیت آنها تأمین آب شرب مردم بیرجند بود تحت تولیت اداره کل اوقاف خراسان جنوبی اداره می شود.
وی افزود: براساس پیگیری های انجام شده و شفاف سازی موقوفه، هیئت مدیریه موقوفه بنگاه خیریه آبلوله بیرجند به قوانین و مقررات اوقاف تمکین نکرده و حکم عدم مداخله اعضای هیات مدیریه موقوفه در دیوان عالی کشور تأیید و قطعی شد.
مدیرکل اوقاف وامور خیریه خراسان جنوبی یادآور شد: در گذشته در هر محله شیر برداشت آب وجود داشت و در حال حاضر با وجود پایین بودن کیفیت آب شرب بیرجند و با توجه به نشست های انجام شده مقرر شد در برخی اماکن کم برخوردار، پارک ها بر اساس نیاز مردم و دسترسی راحت آنها به آب سقا خانه احداث شود.
حجت الاسلام بخشی پور با بیان اینکه از محل این موقوفه تعداد ۱۰ سقاخانه با نماد حوض های قدیمی به سبک سنتی احداث شد، افزود: از این تعداد ۹ سقاخانه در بیرجند و یک سقاخانه در علی‌آباد لوله تعبیه و احداث شده است.
وی گریزی به شیوع بیماری کرونا و ایجاد مقاومت و مشکلات فراوان از سوی برخی ادارات مربوطه زد و گفت: برای رفع مشکل بهداشتی تمام سقاخانه ها به شیر الکترونیکی مجهز شدند.
به گفته وی در حال حاضر این سقاخانه ها با داشتن ۸ تا ۱۱ شیر برداشت در پارک های حاشیه شهر، مهر شهر، شعبانیه، آیت الله عارفی، الهیه، ظفر، نیلوفر و... تعبیه شده و مردم می توانند به صورت رایگان از این آب که بر اساس نیت واقفان اجرا شده استفاده کنند.
وی تأکید کرد: آب موجود در سقاخانه نیلوفر از آب قنات علی‌آباد است و آب مابقی سقاخانه ها از اداره آب خریداری و پس از تصفیه در اختیار شهروندان قرار می گیرد.
نظر شما