هنری که مهاجرت معکوس به روستا را رقم زد

خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی: چهار ماه بود که از اداره تعاون روستایی بیرجند برای قبول مسئولیت «مدیرعاملی شرکت تعاونی روستایی زنان خراشاد» با من تماس می‌گرفتند، اما من هیچ شناختی از شرکت تعاونی نداشتم؛ فقط در دوران کودکی، نام شرکت تعاونی روستایی را شنیده بودم که مردم برای دریافت کالاهای یارانه ای خود مانند برنج، کبریت، قند، روغن، شکر و غیره که در قالب کالابرگ و یا در اصطلاح رایج آن زمان کوپن ارائه می‌شد، به شرکت تعاونی مراجعه می‌کردند، برای همین خیلی جواب روشنی نمی‌دادم تا بلکه بی‌خیال شوند و سراغ فرد دیگری بروند.

قدمت شرکت تعاونی روستای خراشاد کمتر از یکسال است اما طی همین مدت دو مدیرعامل تغییر کرده، بیش از چهار میلیون تومان (سال 83) هم شرکت بدهی دارد و آورده سهامداران و حق عضویت آنها هم برای خرید تجهیزات هزینه شده است، با حسابی سرانگشتی می‌توان به سختی کار کردن در چنین شرکتی تعاونی پی برد، اما اداره تعاون روستایی دست بردار نبود و بالاخره با اصرار فراوان قبول می‌کنم و اولین اقدام پرداخت سه میلیون تومان بدهی شرکت به بانک بود به کمک پدرم تسویه شد.

فعالیت اصلی شرکت تعاونی روستا در اولین روزها دوخت شلوار مردانه و مقنعه بود، در این مدت‌ از مغازه‌ها پارچه می‌خریدم لباس تولید کردم، این فعالیت‌ مدت ها ادامه داشت تا اینکه در یکی از جلسات هیات مدیره که یکی از کارکنان جهاد کشاورزی درخواست بافت «حوله»‌ را داد و گفت حاضر است که تولیدات ما را بخرد، تولید حوله ابتدا کمی سخت به نظر می‌رسید، این موضوع باعث شد تا جرقه تولید «حوله» در ذهن بنده زده شود.

بلافاصله روز بعد همه بانوان روستا را در مسجد جمع کردیم تا در مورد نحوه انجام فعالیت جدید، مشورت شود، آن زمان تنها چهار نفر از بانوان روستا «توبافی» می‌کردند و مابقی یاد نداشتند، پیشنهاد شد که دو دستگاه توبافی به همراه بخشی از مواد اولیه در اختیار شرکت تعاونی قرار گیرد تا به بانوان تحویل دهیم؛ این پیشنهاد برای عده ای از بانوان خنده دار به نظر می رسید برای همین خیلی جدی نگرفتند.

روز بعد راهی بیرجند شدم تا در مورد قیمت دستگاه حوله بافی و نحوه فعالیت آن تحقیق و پرس و جو کنم، در همین حین یکی از بانوان روستا با من تماس گرفت و گفت که مادربزرگش حاضر به بافت «حوله» شده است اما تاکید کرده که اسمی از او نباید برده شود، بهترین چیزی که می توانست خستگی را از تن من در بکند همین تماس بود که قوت قلب من شد و کار حوله بافی در خراشاد با دست بافته های بانوان توانمند روستا آغاز شد.

مدتی بعد دعوت نامه ای برای شرکت در نمایشگاه صنایع دستی روستائیان و عشایر برای شرکت تعاونی خراشاد آمد، نمایشگاه فرصت خوبی برای معرفی دستبافته‌های بانوان روستا بود، برای همین تعدادی از حوله ها را با خود برداشتم و به نمایشگاه بردم و البته برای توضیح و تجسم هرچه بیشتر بازدیدکنندگان،‌ عکس دستگاه‌های توبافی و بانوان روستا در حین کار را نیز با خود به همراه داشتم تا به بازدیدکنندگان نشان دهم. نمایشگاه تهران بسیار با برکت و خوب بود و همه حوله ها بر خلاف آنچه پیش بینی کرده بودیم، فروش رفت. تحویل پول فروش دستبافت بانوان خراشاد به آنها، واکنش مثبت زیادی را در بین بانوان روستا به دنبال داشت و موجب ترغیب دیگر بانوان به بافتن حوله شد به طوری که یکی از بانوان در یک هفته، ۱۴ حوله آماده کرد و جنب و جوشی در روستا به راه افتاد.

نمایشگاه و فروش محصولات بانوان روستا، نه تنها به من، بلکه به بانوان هنرمندی که رغبتی برای بافت حوله های دست بافت نداشتند انگیزه داد. بعد از آن روستاهای مجاور هم از ما تقاضای آموزش کردند و با حضور در روستای چاج، ۴۵ نفر از بانوان را آموزش دادیم و کم کم با درخواست اداره میراث فرهنگی نه تنها برای روستاها بلکه برای شهرها هم کلاس آموزش حوله بافی برگزار می شد و من به عنوان مدرس این کلاس ها معرفی می‌شدم.

خانم ذاکریان یکی از بانوان توانمند بیرجندی است که حالا به عنوان یک بانوی موفق در حوزه تولیدات دستبافت «توبافی» نه تنها در خراسان جنوبی، بلکه در دیگر استان‌ها و حتی کشورهای اروپایی شناخته شده است، بانویی که توانسته با اراده و همت بلند خود نه تنها مهاجرت از روستای خراشاد به شهر را به صفر برساند و بلکه برخی از افرادی که دلایل مختلف از جمله خشکسالی از روستا مهاجرت کرده بودند دوباره برگردند و مشغول بافت حوله شوند.

او با شرکت در نمایشگاه های مختلف در سراسر کشور توانسته دست‌بافته‌های بانوان خراسان را در تمامی استان‌ها بشناساند و امروز بروزترین روش های بافت حوله سنتی در روستای خراشاد استفاده می شود و بانوان توانمند روستا از ساده بافی به سمت، حک کردن نقوش رفتند.

ذاکریان علاوه بر ترویج فرهنگ صنایع دستی و روی آوردن به مشاغل سنتی استان، توانسته با راه اندازی آموزشگاهی در مرکز استان در خانه تاریخی «اعتمادی نیا» واقع در خیابان حکیم نزاری علاوه بر فراهم کردن زمینه برای بازدید گردشگران خارجی و آشنایی آنها با دستبافت های بانوان خراسان جنوبی، اشتغالزایی نیز داشته باشد.

این بانوی هنرمند با بیان اینکه تاکنون به بیش از یک هزار و ۸۶۰ نفر در بیرجند آموزش‌های حوله‌بافی را آموخته ایم، می گوید: «برخی از این افراد امروز خودشان تبدیل به کارآفرین شده‌اند و چندین نفر را درا ین حوزه مشغول به کار کرده‌‌اند».

ذاکریان تعداد سهامداران شرکت تعاونی زنان خراشاد را ۳۰۰ نفر اعلام می‌کند و با اشاره به اینکه پنج سال است که هیچ عضوگیری جدیدی نداشته‌ایم، می افزاید: «در سال ۱۳۸۵ علی‌رغم اینکه شرکت تعاونی زیان ده بود،‌ اما از سوی مسئولان استانی تقدیر شدیم همین موضوع در طی کردن پله‌های موفقیت تاثیر شگرفی داشت».

وی که مانند خیلی از کارآفرینان موفق کشور کمک های خانواده و همسرش در طول این سال‌ها در موفقیت های او بسیار موثر بوده است، به جشن ثبت ملی «حوله بافی» در روستای خراشاد بیرجند با حضور جمعی از مردم و مسئولان اشاره می‌کند و می‌گوید: «خوشحالی مردم از این اتفاق زیبا در همکاری آنها برای برگزاری جشن قابل مشاهده بود، دو سال بعد از این موضوع، جشن ثبت جهانی حوله بافی خراشاد را برگزار کردیم و حالا دیگر دستبافت های بانوان خراسان بر همه ثابت شده و نه تنها در داخل ایران، بلکه از دیگر کشورها نیز هر کدام از هنرمندان این رشته،‌ مشتری‌های خاص خود را دارند».

کرونا و گرانی های چند سال اخیر هر چند که خاطرات ناخوشی را برای خیلی از مردم رقم زد اما در روستای خراشاد بانوان روستا از این فرصت مغتنم استفاده کرده و با کاهش دورهمی ها و در منزل ماندن تولیدات و درآمد خود را افزایش دادند. به گفته ذاکریان با وجود کرونا و عدم برپایی نمایشگاه، تقاضاها برای حوله محلی خراشاد از کشورهای مختلف زیاد بوده است و همچنین با فرهنگ سازی صورت گرفته خیلی از ادارات برای حمایت از صنایع دستی استان، به جای توزیع چای و شیرینی در جلسات خود در ایام کرونا، به مهمانان حوله محلی خراشاد را هدیه می دادند که اتفاقی بسیار خوب در راستای حمایت از صنایع دستی استان است.

این بانوی هنرمند بیرجندی با اشاره به اینکه هم اکنون هزار و 860 بافنده در سطح شهرستان داریم و پاسخگوی هر تعداد حوله که افراد بخواهند هستیم، می گوید: «امروز به لطف خدا بافندگان شهرستان بیرجند خودشان مشتری‌ها و نمایندگی های خود را از طریق فضای مجازی پیدا کرده اند و در این زمینه مشکلی وجود ندارد، حتی ما نخ را هم از کارخانه نساجی فردوس خریداری می کنیم تا به نوعی حمایت از تولیدات استان باشد».

به گفته ذاکریان کوچک ترین بافنده حوله در خراشاد ۶ دارد و بزرگترین فرد هم ۸۷ ساله است که به صورت نسل به نسل آموزش ها را از مادر و مادربزرگ ها فرا گرفته اند.

او به مشکلات بیمه ای بافندگان حوله و صنایع دستی اشاره می‌کند و با بیان اینکه در گذشته بیش از 173 نفر از اعضای تعاونی بانوان خراشاد بیمه صنایع دستی بودند اما امروز به دلیل عدم حمایت تامین اجتماعی و تاخیر در پرداخت حق بیمه توسط اعضا برخی از اعضا بیمه تامین اجتماعی نیستند، می‌گوید: «افرادی که بیمه هستند با علاقه بیشتری کار می‌کنند، چراکه بیش از هزار و 860 نفر آموزش دیده حوله بافی در شهرستان بیرجند چشم انتظار بیمه هستند».

ذاکریان با اشاره به اینکه مدت ۱۰ سال است که در مرکز استان مشغول آموزش حوله بافی هستیم، از برخی کم کاری ها گلایه دارد و می افزاید: «بیشتر هنرآموزان ما را روستاییان تشکیل می‌دهند، مشکلات فراوانی وجود دارد که اگر حل شود می تواند به ایجاد اشتغال خانگی کمک کند آنقدر گفتیم و به جایی نرسیده که حالا هم ‌بهتر است سکوت کنیم».

وی به تاثیر تهیه گزارش خبری تلویزیونی و رسانه ای از شبکه و رسانه های ملی در افزایش فروش این محصول اشاره می کند و می افزاید: «یک گزارش صدا و سیما از کار بانوان تعاونی خراشاد تهیه کرد و در شبکه های ملی پخش شد، بعد از این گزارش، مشتری به ما مراجعه کرد که ماهانه 6 هزار دستمال برای تمیز کردن LCD سفارش داد، همچنین سفارش هایی مانند ۲۰ کیلوگرم لباس و تن پوش برای انگلستان و ۲۰ کیلوگرم شال سر برای ایتالیا داشتیم، علاوه بر اینها پنج سال لباس احرام تولید کردیم، برای کرمان ۳۰۰ دست لباس سفارش داشتیم و بیشتر مشتری ها رضایت کامل را از تولیدات تعاونی بانوان خراشاد داشتند».

ذاکریان به وجود برخی مشکلات گمرکی بر سر راه صادرات محصولات خود هم اشاره می کند و می گوید: « مامور گمرک در شهریورماه امسال به من گفت که سالی یکبار فقط می‌توانی محصول به خارج کشور ارسال کنید،‌ دفعه بعد قبول نمی‌کنیم. من گفتم: «بخشنامه هست؟».‌ گفت:«بله!» و اینجا می‌طلبد که مسئولان کمک کنند تا در بازارهای جهانی دیده شویم.

آنچه که حوله خراشاد را در بین سایر نمونه ها شاخص کرده است،‌ جذب آب عالی و الیاف طبیعی آن است که برگشت آن به طبیعت راحت است. خراشاد با جمعیتی بالغ بر 750 نفر در ۲۵ کیلومتری مرکز استان خراسان جنوبی واقع شده و طبق اعلام شورای جهانی صنایع دستی، این روستا به عنوان روستای جهانی توبافی ثبت شده است.