به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، آیت الله علامه حسن‌زاده آملی ، در سال ۱۳۰۷ شمسی، در یکی از روستاهای لاریجان آمل در استان مازندران متولد شد. در ۶ سالگی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه آموخت و در سال ۱۳۲۳ شمسی آموختن دروس حوزوی را آغاز کرد. ادبیات عربی و درس‌های مقدماتی را در آمل نزد محمد غروی، عزیزالله طبرسی و دیگران آموخت.
آیت‌الله حسن‌زاده در شهریور ۱۳۲۹ شمسی برای ادامه تحصیل، وارد تهران شد. سیداحمد لواسانی، یکی از اساتید او در تهران بود که علامه بخش‌هایی از کتاب‌های شرح لمعه و قوانین الاصول را نزد وی فرا گرفت.
او از جمله فیلسوفان و عارفان شیعی بود که آثار بسیاری در فلسفه، عرفان، ریاضی، نجوم، ادبیات فارسی و عربی از خود به جای گذاشت. همچنین برخی از مهم‌ترین آثار فلسفی و عرفانی، چون اشارات، شفا و شرح فصوص الحکم را تصحیح و بر آنها شرح و حاشیه نوشته است در همین خصوص با حجت الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی مدیر گروه علمی فلسفه‌های مضاف مجمع عالی حکمت اسلامی و از شاگردان مرحوم علامه حسن زاده آملی به گفتگو نشستیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:
آثار و تالیفات مرحوم حسن زاده آملی بیشتر به چه موضوعاتی پرداخته است فهرست کوتاهی از مهم‌ترین آثار ایشان را بفرمایید و و یکی دو مورد آن را هم شرح مختصری بفرمایید؟
آیت الله حسن زاده آملی یکی از علمای معاصر و ارزشمند حوزه علمیه و از معدود اساتیدی بودند که در رشته‌های متعدد صاحب نظر بودند که به عنوان علامه و جامع معقول و منقول از ایشان یاد می‌شد.
آیت الله حسن زاده آملی آثاری را در زمینه‌های فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان، کلام، ریاضیات، نجوم، ادبیات دینی و فارسی و علوم غریبه داشتند، ایشان در همه این موارد تقریباً افزون بر تدریس، آثاری هم دارند که برخی از آنها به صورت تالیف و برخی ترجمه و برخی به عنوان شرح است.
در بخش عرفان کتابی به نام «الهی نامه» دارند که به سبک الهی نامه خواجه عبدالله انصاری تعریف شده است که برای عموم قابل استفاده است. کتاب‌های تخصصی ایشان در عرفان شامل رساله لقاء الله، شرح فصوص الحکم، تصحیح رساله مکاتبات، رساله مفاتیح المخازن، رساله‌ای در سیر و سلوک، تصحیح و تعلیق رساله تحفه الملوک و مانند آنها که در این قسمت قابل توجه است.
در بخش معارف دینی تصحیح نهج البلاغه، رساله‌ای در اربعین حدیث، شرح چهل حدیث در کتب نفس؛ در علم رجال در ریاضیات و هیئت و نجوم استخراج جداول تقریبی را دارند.
در بخش فلسفه و حکمت کتاب الاصول حکمیه، رساله جعل، رساله رویا، رساله مثل، رساله نفس الامر، رساله نهج الولایة، رساله فی تضاد، ترجمه و شرح اشارات ابن سینا؛ در کلام، رساله خیرالاثر در رد جبر و قدر، رساله فی الامامه و رساله ای در عدم تحریف قرآن، در تفسیر کتاب «انسان و قرآن» و تصحیح منهج‌الصادقین را دارند. در عرفان یکی از کتاب‌هایی که شرح احوالات خود ایشان است «انسان در افق عرفان» است که مکاشفات و احوالات عرفانی خود را در آن کتاب به رشته تحریر در آورده است.
در مجموع می‌توان گفت که مرحوم علامه حسن‌زاده آملی از معدود و بلکه عالمان کم نظیر حوزه بودند که در علوم مختلف جامعیت داشتند و آنها را هم تدریس می‌کردند و هم شرح و تالیف داشتند. حتی در ادبیات فارسی و عربی کتاب‌هایی را دارند. تصحیح کلیله و دمنه و گلستان سعدی و برخی آثار ادبی ایشان نیز قابل توجه است.
آثار علمی و تالیفات ایشان تا چه میزان برای طلاب و علما و عموم مردم در بخش‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی قابل استفاده و کاربردی است؟
بخشی از آثار ایشان برای عموم قابل استفاده است همچون برخی از تصحیح هایی که انجام دادند یا کتاب الهی نامه که تالیف کردند، برخی از کتاب‌ها تخصصی ایشان اختصاص به کتاب‌های درسی حوزوی دارد و تقریباً اکثر کتاب‌های ایشان متن درسی یا شرح کتاب‌های درسی است و یا اینکه تصحیح کتاب‌های بزرگان و علمای سابق است که می توان گفت که از این جهت قابل توجه و استفاده است.
آیا مرکزی هست که این تالیفات را گردآوری کرده باشد که جوانان بتوانند از آن استفاده کنند؟
انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی و انتشارات جامعه مدرسین متولی چاپ و نشر بخش عمده‌ای از آثار ایشان هستند که دوستان طلاب و دانشجو می‌تواند آثار مرحوم حسن‌زاده آملی را از آنجا تهیه کنند.
درباره نشر آثار مرحوم علامه حسن‌زاده آملی در بین عموم مردم، مسئولان حوزوی، دانشگاهی و رسانه‌ها چه وظایفی را برعهده دارند؟
امروز به طور قطع فقدان ایشان ثلمه‌ای برای حوزه‌های علمیه، دانشگاه و بشریت است که برای جبران این خسارت باید از آثار علمی و معرفتی ایشان استفاده کنیم که در قالب کتب، مقالات، مجموعه گفتار‌های درسی به رشته تحریر در‌آمدند.
بخشی از آثار ایشان در بخش نشر نیمه کاره مانده است که باید مسئولان حوزه‌های علمیه و دانشگاهی آنها را به زیور طبع آراسته کنند که اهل معرفت و متخصصان از آثار علمی ایشان استفاده کنند. بخش دیگری از آثار ایشان که منتشر شده است نیاز به ویرایش و تصحیح دارد که باید مورد توجه قرار بگیرند. همچنین برخی از آثار ایشان چاپ خیلی قدیم است که باید مجدد چاپ جدید شود.
مجموعه آثار برخی از علما، فیلسوفان، روانشناسان بزرگ دنیا به صورت موضوع بندی شده و متحدالشکل تهیه و ارائه می‌شود، که گاهی ۲۰، ۳۰ یا۴۰ جلد در مجموعه آثار تهیه می‌شود که درباره آثار شهید مطهری و امام راحل و برخی بزرگان گذشته چنین اتفاقاتی رخ داده است. شایسته است که یک ناشر برجسته مجموعه آثار ایشان را به صورت متحدالشکل، موضوع بندی شده و متقن چاپ کند. برخی از آثار ایشان سالها پیش چاپ شده و دیگر نسخه‌ای از آنها موجود نیست و نیاز به تجدید چاپ دارد.
سخن پایانی؛
یکی از چیزهای که می‌تواند سبب نشر آثار ایشان شود جلسات و نشست‌هایی در صدا و سیما، سایر رسانه ها و مجامع علمی حوزوی و دانشگاهی است که اجازه ندهند گرد و غبار غربت برای آثار ایشان بنشیند و مورد فراموشی قرار بگیرد.
مرحوم آیت الله علامه حسن‌زاده آملی یک کتابخانه شخصی بسیار غنی دارند که افزون بر کتاب‌های خود ایشان که نسخه‌های ارزشمند خطی و دست نویس دارد، کتابخانه شخصی مرحوم آیت الله شعرانی از علمای بزرگ تهران را نیز خریداری کردند که یک سرمایه، ذخیره و خزانه علمی ملی است و باید از آن نگهداری شود. مراکزی همچون کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس، وزارت ارشاد، وزارت علوم و مراکز دیگر نظیر حوزه‌های علمیه و دانشگاهی باید ورود کنند که مجموعه این آثار خریداری شود و قبل از اینکه از بین برود به عنوان یک سرمایه ملی از آن محافظت شود. بزرگانی همچون آیت‌الله مرحوم حسن‌زاده آملی آثار ارزشمندی را دارند که نسخه‌های آن شاید کمیاب یا نایاب باشد و به عنوان یک تراث علمی باید نگهداری شود.
نظر شما