شناسایی ۲۰۰ خانه تاریخی در همدان؛ حفظ میراث نیاکان در گرو مشوق مالی برای مالکان

به گزارش خبرگزاری شبستان از همدان، کهن شهر همدان دارای بناهای تاریخی متعدد و خانه‌های تاریخی به یادگار مانده از یکی دو سده پیش است. خانه‌هایی با معماری زیبا که هنوز هم می‌توان لابلای دیوارهای سیمانی و آپارتمان‌های چند طبقه، نشانی از آن‌ها یافت.

در روزهای اخیر موضوع تخریب خانه‌ها در همدان به ماجرای پر سر و صدایی تبدیل شد که داد دوستداران میراث فرهنگی را درآورد؛ از یک طرف میراث فرهنگی در تلاش برای حفظ خانه‌ها با ثبت در فهرست آثار ملی است و از طرف دیگر، خانه‌ها مالکیت خصوصی دارند.

صاحب خانه می‌تواند تا پیش از ثبت نهایی آن را تخریب کند زیرا در صورت ثبت ملی اجازه فروش یا تغییر آن را ندارد و از نظر مالی متضرر می‌شود. ضرورت حفظ یادگار نیاکان از یک طرف و حفظ منافع مالی مالک از طرف دیگر تبدیل به گره کوری شده که مسئولان استان باید چاره‌ای برای آن بیاندیشند.

تبدیل خانه‌های تاریخی به مراکز تجاری

معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان معتقد است با تغییر کاربری خانه‌ها به تجاری یا اعمال مشوق‌ها، می‌توان مالکان خانه‌ها را به حفظ بنا ترغیب کرد. به گفته سیده مریم مختاری موسوی در برخی شهرها مانند کاشان، اصفهان و تبریز، خانه‌های تاریخی با تغییر کاربری به مراکز تجاری مانند جواهر فروشی، عتیقه فروشی و فروشگاه صنایع دستی یا فرش یا هتل تبدیل شده‌اند.

وی با اشاره به مشوق‌های مناسب برای جلوگیری از تخریب خانه‌های تاریخی هم افزود: معافیت از پرداخت مالیات و عوارض، اهداء زمین معوض در محدوده‌ای از طرح جامع شهری به مالکان، خرید خانه‌ها از طرف شهرداری برای استفاده در کاربری‌های فرهنگی و معافیت از پرداخت قبض‌ آب، برق و گاز از مهم‌ترین راهکارها است.

مختاری موسوی اعلام کرد: در شهرستان همدان 200 خانه تاریخی در بافت دارای ارزش شناسایی شده که تعدادی از آنها در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. وی گفت: امسال نام 11 خانه شامل خانه غضنفری، شکری، بابایی، مدرکی و نوبری، شرفخانی، پورسماکی، احدی، ایزدی و شرکا، گلستان و شیرسکانی و شرکا با تلاش میراث فرهنگی دارای شماره ثبت ملی شد.

عزم همگانی برای حفظ خانه‌های تاریخی

یک کارشناس حوزه میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان هم گفت: خانه‌های تاریخی، میراثی همگانی است که تمدن دیرینه ایران را به نمایش می‌گذارد و ضمن برخورداری از ارزش میراثی، ارزش افزوده بالایی دارند. اتابک صفری تورج با بیان اینکه برخی از خانه‌ها دارای مالکیت خصوصی و برخی دولتی است، افزود: در بناهای با مالکیت دولتی و عمومی، شرایطی حاصل شده که صندوق حفظ و احیا بناهای تاریخی می‌تواند بر این بناها نظارت کافی داشته باشد.

وی بیان کرد: در چنین شرایطی مرمت بنا با نظارت میراث فرهنگی انجام می‎شود و برای جلوگیری از تخریب و آسیب به آن‌ها از بهره‎برداران تضمین‎های لازم نیز گرفته می‎شود، اما این صندوق راهکاری برای حمایت از مالکان خصوصی بناهای تاریخی نداشته و این مالکان هم تمایل چندانی به ثبت بناهای تاریخی خود در وزارت میراث‌فرهنگی ندارد.

مدیر پایگاه روستاهای تاریخی همدان تصریح کرد: زمانی که یک بنا تحت نظارت وزارت میراث‌فرهنگی قرار می‌گیرد؛ سایر بناهای اطراف آن هم در حریم آن بنا قرار گرفته و تنها مجاز به ساخت و ساز بر اساس ضوابط خاص بنای تاریخی هستند.

صفری تورج گفت: اجرای طرح‌های مشارکتی با مالکان بناهای تاریخی از راهکارهای وزارت میراث‌فرهنگی برای حفظ خانه‌ها است و اگر کسی بخواهد بنای قدیمی خود را مرمت کند به او کمک می‌کند که البته این کار در گرو ثبت آن بنا در فهرست آثار ملی کشور است.

وی با بیان اینکه این حمایت‌ها به شکل کمک‌های فنی و اعتباری است، اعلام کرد: با توجه به اتفاقات ناخوشایند اخیر در شهر همدان و تخریب‌های صورت گرفته در بناهای واجد ارزش بافت تاریخی، یکی از راهکارهای اساسی برای حفظ بناهای باارزش، ورود بخش خصوصی است.

صفری تورج مطرح کرد: هتل داران و صاحبان تأسیسات گردشگری و حتی بخش دولتی و از همه مهمتر شهرداری می‌تواند با تملک این بناها و مرمت، احیا و تغییر کاربری‌ آنها به هتل سنتی، فرهنگسرا، مهمانسرا و سفره‌خانه سنتی، خانه‌های تاریخی را حفظ کند.

وی تصریح کرد: اگر تأسیسات و دستگاه‌های مربوطه، یک یا چند بنای تاریخی را مورد حمایت قرار دهد؛ هم کمک شایانی به حفظ هویت تاریخی شهر کرده و هم از قافله سرمایه گذاران در این بخش عقب نمانده است.

صفری تورج گفت: در کنار این کارها باید برنامه ریزی لازم برای تغییر کاربری همخوان با هویت تاریخی بنا و بافت تاریخی در نظر گرفته شود تا ضمن حفظ و حراست هویت شهرهای تاریخی، آورده‌های اقتصادی و ارزش افزوده این بناها برای مالکان فراهم شود.