به گزارش خبرگزاری شبستان از همدان، استان تاریخی همدان به دلیل قرار گرفتن در مسیر عبور و مرور به کشور عراق از دیرباز پذیرای خاندان سادات به ویژه فرزندان حضرت امام کاظم(ع) بوده است.
افرادی که به قصد زیارت امام رضا(ع) یا دوری از حاکمان ستمگر زمان به ایران سفر کرده و امروز مزار مطهرشان چشم و چراغ همدان است. شهر همدان هم به آستان مقدس تعدادی از فرزندان و نوادگان ائمه اطهار(ع) مزین شده که همچون نگینی تابناک در بافت قدیمی شهر می‌درخشند.
حضرت امامزاده اسماعیل(ع) از امامزادگان بزرگواری است که مرقد مطهر ایشان در یکی از محله‌های قدیمی همدان واقع‌شده است. بقعه زیبا و آجری، اما کوچک این امامزاده و ضریح چوبی قدیمی(تا چند سال پیش) از قدمت این مکان حکایت کرده و در ورودی آن هم چند مزار به چشم می‌خورد.
این بقعه در منطقه‌ای از همدان واقع شده که بنا بر اسناد در روزگار قدیم، گورستان بوده، اما امروز خبری از آن نیست و دور تا دور امامزاده را خانه‌های مسکونی فراگرفته است. آستان مقدس امامزاده اسماعیل(ع) با نقشهٔ مربع شکل به ابعاد هشت در هشت متر ساخته‌شده و گنبدی بر فراز آن قرار دارد. در ضلع غربی آن برجستگی محدبی به صورت نیم استوانه وجود دارد که به دلیل وجود طاق‌نما و صفه داخل بنا است.
لوحه‌ای از سنگ مرمر هم در بالای در ورودی نصب‌شده که در قسمت مثلت شکل بالای این لوح رقم 1135 و کلمات "یا فتاح" و "یا غفور" به خط نستعلیق برجسته خوش‌نویسی شده است.
در حاشیه درب ورودی گچ‌بری گل ستاره و شکل‌های هندسی گچی نقاشی شده و در بالای این حاشیه، مقرنس‌کاری یا قطار بندی با گچ تزئین‌شده است. تنها تزئین داخل حرم، حاشیه‌ای به خط کوفی بنایی به رنگ قرمز بر زمینهٔ سفید است که آیت‌الکرسی را بر آن نقاشی کرده‌اند.
تا چندی پیش درباره نسب امامزاده اسماعیل(ع) دو روایت وجود داشت. برخی پژوهشگران معتقدند بودند که ایشان از فرزندان امام موسی کاظم(ع) بوده و نوشته روی سنگ مزار هم ایشان را فرزند بلافصل حضرت امام موسی بن جعفر(ع) معرفی می‌کند.
برخی دیگر هم ایشان را از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) می‌دانستند تا اینکه کتیبه موجود در امامزاده، واقعیت را آشکار ساخت. خسرو محمدی، پژوهشگر حوزه وقف دراین باره می‌گوید: «کتیبه صفوی امامزاده اسماعیل(ع) از مدارک مهم بازیابی شده در همدان است که شناخت آن بخش مهمی از تاریخ این بقعه مهم را روشن کرده است.
کتیبه از مرمت بنای امامزاده پس از حمله ویرانگر افغان‌ها خبر می‌دهد. متن آن به شرح پیروزی و فراهم آمدن اسباب فتح در مقطع مهم تاریخی پس از فتنه افغان‌ها اشار دارد. تاریخ آن به سال 1135 هـ.ق اشاره داشته و بر تکه‌ای سنگ مرمر کنده کاری شده است تا یادبودی باشد از ارادت مردم همدان به آستان این امامزاده لازم التکریم.
امامزاده اسماعیل(ع) بنا به روایت مرحوم آیت الله عندلیب زاده، نسب شناس معروف همدان، فرزند بلافصل امام موسی ابن جعفر(ع) است. این بقعه در قرن نهم و دهم هجری قمری یکی از مزارهای معتبر همدان بوده و در منابع تاریخی مهمی از آن یاد شده است.
مرحوم عندلیب زاده ضمن اشاره به این کتیبه متن آن را خوانده و به جزئیاتش پرداخته است، اما سال‌ها پس از درگذشت آن عالم تبارنویس از کتیبه خبری نبود و امروز پس از بازیابی به عنوان یکی از مدارک باستان شناختی و اسناد ارزشمند بقاع متبرکه همدان در موزه وقف این استان نگهداری می‌شود.
متن کتیبه که به صورت شعر نوشته شده به این شرح است:
یا فتاح و یا غفار
1135
از مزار و مرقد پرنور فرزند امام آمد از هر سو برای شیعیان اسباب فتح
چون هجوم دشمنان شد بر جوار روضه اش از ضریح عالیش شد روزی احباب فتح
شد مباشر مومن تعمیر این درگاه را یافت او گویا از این در گوهر نایاب فتح
کهکشان زنجیر در شد هفت کوکب میخ او زانکه طالع گشت از این در مهر عالمتاب فتح
خواستم تاریخ تعمیر درش از پیر عقل گفت تاریخش رقم کن شیعیان را باب فتح »
در اهمیت بقعه حضرت امامزاده اسماعیل(ع) همین بس که یک دانگ مشاع از روستای حیدره وقف روشنایی آن شده است. این موقوفه به وسیله میرمنتها رضوی در دوران صفوی یعنی سال 1118 هـ.ق ایجاد شده و به موقوفه آقامیرمنتها رضوی شهره است. متن این وقف‌نامه قدیمی هم شخص مدفون در بقعه را فرزند امام موسی ابن جعفر(ع) معرفی کرده است».
به گزارش شبستان، آستان مقدس امامزاده اسماعیل(ع) فرزند بلافصل امام هفتم شیعیان(ع) باوجود قدمت دیرینه در همدان گمنام مانده و بسیاری از وجود آن بی‌اطلاعند. این بقعه متبرکه در فاصله کمی با اماکن مقدسه چون آستان مقدس امامزاده احمد(ع) و عبدالله(ع) از نوادگان امام کاظم(ع) و مسجد تاریخی حاج کربعلی قرار گرفته و از یک سمت هم با فاصله کمی به آستان امامزاده فرزند علی(ع) و آرامگاه باباطاهر می‌رسد.
حال که نسب این امامزاده بزرگوار به درستی مشخص شده؛ شایسته است که دستگاه‌های مربوطه مانند اوقاف و امور خیریه و میراث فرهنگی با برگزاری برنامه در مناسبت‌های مختلف برای معرفی آن به مردم و گردشگران اقدام کنند.
سمیه مظاهری/
نظر شما