به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، با شیوع پاندمی کرونا اغلب حوزه های فرهنگ و هنر دچار بحران شدند و هنرهای تجسمی بویژه نقاشی پشت شیشه هم از این قاعده مستثنی نبود و هنرمندان این حوزه هم با مشکلات و تبعات کرونا دست به گریبان شدند؛ در این دوران نمایشگاه‌های حضوری به صورت محدود برگزار شدند و بسیاری از کلاس‌های حضوری نیز تعطیل شدند و به صورت آنلاین دایر شدند؛ شاید یکی از مزیت های دوران پاندمی کرونا توسعه آموزش آنلاین بود و همین رویکرد می تواند در دوران پسا کرونا هم مورد اقبال و توجه بیشتر باشد، درباره وضعیت نقاشی پشت شیشه و آموزش آن و منابع علمی درباره این هنر با «سعید رضاخان»، هنرمند نقاش پشت شیشه به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
ارزیابی تان از وضعیت نقاشی پشت شیشه در دوران پاندمی کرونا چگونه است؟
وقتی کرونا بصورت همه گیر شایع شد؛ نقاشی پشت شیشه هم از آن تاثیر پذیرفت. همانطور که در جریان هستید؛ در این مدت نمایشگاه‌های حضوری بسیار کم برگزار شدند. بسیاری از کلاس‌های حضوری هم تعطیل شدند و بیشتر فعالیت‌ها بصورت مجازی پیش رفتند. نمایشگاه‌های مجازی و کلاس‌های مجازی گسترش یافتند و جای برنامه‌های حضوری را گرفتند. اما حالا بنظر می‌رسد که با تغییر شرایط و عادی سازی امور، دوباره در حال بازگشت به روزگار پیش از کرونا هستیم. با این تفاوت که کلاس‌ها و نمایشگاه‌های مجازی نیز در کنار برنامه‌های حضوری به قوت خود باقی می‌مانند.
در دوران پاندمی کرونا شما به عنوان هنرمند نقاش پشت شیشه به چه کارهایی مشغول بودید؟
در این مدت گاهی نقاشی می‌کشیدم و تجربه‌های جدید را می‌آزمودم. اما بیشتر سعی می‌کردم تا بخوانم و بنویسم. بیشتر سعی می‌کردم از نظر تئوری و گردآوری مطلب در ارتباط با نقاشی پشت شیشه بپردازم. زیرا یکی از ضعف‌های بزرگ ما در این حوزه، بحث مطالعاتی است. ما در زمینه نقاشی پشت شیشه منبع نوشته شده قابل توجهی نداریم. کتابهایی هم که وجود دارند؛ اطلاعات گسترده‌ای را در اختیار هنرمندان ما قرار نمی‌دهند. در ضمن همین کتاب‌های چاپ شده نیز در بازار موجود نیستند. به همین دلیل سعی کردم؛ بیشتر به جمع‌آوری مطلب بپردازم.
آیا تاکنون کتابی درباره نقاشی پشت شیشه ایران منتشر کرده اید؟
خیر. متاسفانه هنوز این کار را انجام نداده‌ام و فقط بیشتر به گردآوری مطلب پرداخته‌ام. بیشتر سعی کرده‌ام به هنرمندان امروزی بپردازم و فعالیت‌های آنها را بصورت نوشته، گردآوری کنم. زیرا هیچ اطلاعاتی از افراد حال حاضر وجود ندارد و با گذشت زمان، تا چند دهه‌ی دیگر نام این دوستان هم از ذهن‌ها پاک می‌شود. این دردی است که از گذشته با همراه بوده و یکی از دلایل افول نقاشی پشت شیشه در ایران است. اگر کمی دقت بفرمایید؛ شرح حال یا نوشته‌ای به عنوان سند از دوره‌های گذشته وجود ندارد. همین موضوع هم سبب شده تا منبع چندانی در دست نداشته باشیم. به این ترتیب از پیشینه این هنر و تاریخ آن بی‌اطلاع هستیم. وقتی هم که شما منبع چندانی در دست نداشته باشید؛ ناخودآگاه دانشجویان کمتری به سمت آن می‌آیند. پس می‌بینید که پایان‌نامه‌های اندک و انگشت شماری در این رابطه نوشته می‌شوند.
آیا در حال حاضر کسی در رابطه با نقاشی پشت شیشه پایان‌نامه‌ای در دست دارد؟
تا آنجا که اطلاع دارم؛ در حد پروپوزال دو نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد، اقدام کرده‌اند که امیدوارم تایید شوند و کار خوبی هم ارایه دهند.
این پایان‌نامه‌ها چه تاثیری بر روی نقاشی پشت شیشه می‌گذارند؟
همانطور که خدمت شما عرض کردم، از نظر منابع مطالعاتی در این حوزه بسیار ضعیف هستیم. منبع های موجود هم از چند جنبه دچار نقص هستند. نخست اینکه محدودیت در تنوع عنوان داریم. در حال حاضر تعداد کتابهایی که بصورت کامل در این رابطه هستند به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسند. پس می‌بینید که تحقیق و چاپ کتاب در این زمینه نیاز است. نقص دیگر ما در دسترس نبودن همین چند عنوان کتاب نوشته شده است. شما در بازار نمی‌توانید آنها را پیدا کنید. نقص سوم به ضعف برخی از این چند عنوان کتاب از نظر علمی باز می‌گردد. به این معنی که هیچ اطلاعاتی را به فرد علاقه‌مند در این حوزه ارائه نمی‌دهد. پس با چنین شرایطی اهمیت پایان‌نامه‌ها مشخص می‌شود. بویژه اینکه در تنظیم یک پایان‌نامه، رعایت نکات مربوط به روش تحقیق و تایید علمی از استادان دانشگاه ضروری است.
برای موضوع پایان‌نامه از نظر تعداد عنوان، چه بازه ای را در اختیار داریم؟
به این دلیل که روی موضوع تحقیق در رابطه با نقاشی پشت شیشه کار خاصی صورت نگرفته است؛ عنوان های زیادی وجود دارد و این موضوع برای کسانی که به دنبال انجام یک کار ویژه و ماندگار هستند قابل تامل است. من در اینجا از تمام دانشجویان پژوهش هنر می‌خواهم تا به این مسأله کمی بیاندیشند.
بطور نمونه چه عنوان هایی را می‌توانیم در نظر بگیریم؟
عنوان زیاد است. یکی از آنها می‌تواند بحث «نشانه شناسی در تابلوهای عاشورایی» باشد. موضوع دیگر، سبک شناسی این هنر در دوره‌های تاریخی مختلف است. همینطور افراد شاخص و پیشرو در این هنر، مثل مرحوم علی اکبر صنعتی و مرحوم مهین دخت عظیما می‌توانند مورد مطالعه قرار بگیرند. استفاده از مواد گوناگون و شیوه‌های قلم پردازی، موضوع دیگری است که کسی روی آن کار نکرده است. بناهایی که از این هنر در آنها به عنوان آرایه معماری استفاده شده است و بررسی نقش‌های به کار رفته در آنها هم موضوع دیگری است که می‌تواند مد نظر باشد. بررسی آثار استادکارانی که هنوز در قید حیات هستند هم از جمله این امور است. اگر با کمی دقت بنگریم؛ موضوع‌های زیادی را می‌یابیم که تمامی آنها بکر و جالب توجه هستند که امیدوارم روزی به همه آنها پرداخته شود.
این پایان‌نامه ها چه نقشی در آینده این هنر دارند؟
ما در دوره‌های گوناگون با رویکردهای مختلفی در زمینه نقاشی پشت شیشه مواجه بودیم. افراد زیادی را هم در طول تاریخ داشتیم که بر روی آن تاثیر گذاشتند. تحقیق‌هایی که در رابطه با نقاشی پشت شیشه می‌شوند؛ نقاط تاریک را در این هنر روشن می‌کنند. باعث می‌شوند تاریخ این هنر ثبت شود و با گذشت زمان به باد فراموشی سپرده نشود. درضمن می‌توانیم به بخش اجتماعی آن نیز بپردازیم. رفته‌رفته با انجام تحقیقات بیشتر، می‌توانیم این بخش از فرهنگ را ثبت کنیم و آن را ارتقاء دهیم. تا امروز افراد زیادی در طول تاریخ این هنر، آمده‌اند و تاثیر خود را بر آن گذاشته‌اند. اما با گذشت زمان نام آنها فراموش شده است. این پایان‌نامه ها می‌توانند به ثبت این هنر در زمینه‌های گوناگون کمک کنند. همانطور که خدمت شما عرض کردم؛ نقاط تاریک را روشن کنند و مسایل مربوط به حال حاضر را هم حفظ کنند. در این صورت، بخشی از هویت فرهنگی ما برای نسل‌های آینده به ارث می‌ماند.
نظر شما